نقد جامعه¬شناختی در دیوان اشعار سید اشرف¬الدین گیلانی (نسیم شمال)

فهرست مطالب

      شماره و عنوان مطالب                                  صفحه               

فصل اول: کلیات پژوهش

1-1- مقدمه…………………………………. 1

1-2- بیان مسئله…………………………….. 3

1-3- اهداف کلی تحقیق………………………… 5

1-3-1- سؤالات تحقیق………………………….. 6

1-3-1- متغیّرهای تحقیق……………………….. 6

1-3-2-1- رسالت ادبیات در مقابله جامعه و بالعکس… 7

1-3-2-2- سیاست و حکومت………………………. 8

1-3-2-3- نهادهای اجتماعی…………………….. 8

1-3-2-4-فرهنگ………………………………. 9

1-3-2-5- ارزش­های اجتماعی…………………….. 9

1-3-2-6- هنجارهای اجتماعی……………………. 9

1-3-2-7- ادبیات طنز…………………………. 9

1-4- ضرورت و اهمیت پژوهش…………………….. 10

1-5- پیشینه­ی پژوهش………………………….. 11

1-6- روش اجرای تحقیق………………………… 14

 

فصل دوم: مبانی نظری تحقیق

2-1- شرح حال «نسیم شمال»…………………….. 16

2-2- آثار نسیم شمال…………………………. 18

2-2-1- نسیم شمال و ملانصرالدین………………… 18

2-2-2- دلایل موفقیت نسیم شمال…………………. 19

2-3- برگ آخر از زندگی نسیم شمال……………… 21

2-4- رابطه جامعه با ادبیات………………….. 22

2-5- جامعه و زندگی اجتماعی…………………… 23

2-6- جامعه­شناسی…………………………….. 25

2-7- اصالت جامعه­شناسی ادبیات………………… 25

2-8- نقد جامعه­شناختی ادبیات…………………. 25

2-8-1- فایده­های نقد جامعه­شناختی ادبیات……….. 26

2-9- پیوند ادبیات با جامعه در عصر مشروطه……… 26

2-9-1- ادبیات مشروطه………………………… 27

2-10- ویژگی­های مهم ادبیات مشروطه……………… 27

2-10-1-ویژگی شعر مشروطه……………………… 28

2-11- اصول اندیشه، زبانی و ادبی شعر مشروطه……. 29

2-11-1- اومانیسم……………………………. 29

2-11-2- رئالیسم…………………………….. 30

2-11-3- ناسیونالیسم…………………………. 31

2-11-4- پرهیز از لفاظی زبانی…………………. 31

2-11-5- عدم اتکا بر آرایه­ها و صنایع ادبی………. 32

2-12- ادبیات و تاریخ………………………… 33

2-13- تعریف طنز…………………………….. 34

2-13-1- طنز در دوره­ی مشروطه………………….. 34

2-13-2- شعر نسیم، طنزی ملایم اما کوبنده………… 35

2-14- ادبیات عامیانه………………………… 36

2-14-1- مثل­ها………………………………. 37

 

فصل سوم: بحث و بررسی

3-1- مضامین اشعار نسیم شمال…………………. 40

3-1-1- محتوای اجتماعی……………………….. 41

3-1-1-1- ریا و تظاهر………………………… 42

3-1-1-2- دین……………………………….. 43

3-1-1-2-1- دعوت به اتحاد اسلام………………… 52

3-1-1-2-2- روشنفکری ضدّ مذهب………………….. 53

3-1-1-3- تعلیم و تربیت………………………. 55

3-1-1-4- زن و اهمیت و جایگاه او در خانواده و اجتماع   56

3-1-1-4-1- حق تحصیل زنان…………………….. 57

3-1-4-2- ظلم و ستم نسبت به زنان………………. 61

3-1-1-4-3- تأکید بر عفت، حجاب زنان……………. 62

3-2-1- محتوای سیاسی…………………………. 63

3-2-1-1- اصطلاحات اجتماعی…………………….. 64

3-2-1-2- مفهوم آزادی در اشعار نسیم شمال……….. 65

3-2-1-2-1- آزادی بیان……………………….. 66

3-2-1-2-2- آزادی مطبوعات…………………….. 69

3-2-1-2-3- آزادی زنان……………………….. 71

3-2-1-2-4- آزادی: رهایی از استبداد داخلی………. 73

3-2-1-2-5- آزادی: رهایی از استعمار و تجاوز اجنبی.. 78

3-2-1-2-6- آزادی انتخابات……………………. 81

3-2-1-3- واژه وطن در ادبیات فارسی…………….. 82

3-2-1-3-1- مفهوم وطن در بعد سیاسی و حکومتی در دوره­ی مشروطه 83

3-2-1-3-2- وطن در شعر دوره­ی مشروطه……………. 84

3-2-1-3-2-1- وطن در اشعار نسیم شمال…………… 84

3-2-1-4- مشروطه و بازتاب آن………………….. 86

3-2-1-4-1- بازتاب مشروطه در اشعار نسیم شمال……. 88

3-2-1-4-1-1- بزرگداشت مشروطه و آثار و نتایج آن…. 88

3-2-1-4-1-1-1- تأیید و تکریم نظام مشروطه و حاکمیت قانون    88

3-2-1-4-1-1-2- اجرای عدالت و رفع ستم………….. 89

3-2-1-4-1-1-3- آسایش و سعادت مردم…………….. 90

3-2-1-4-1-1-4- استقبال از مجلس شورا…………… 90

3-2-1-4-1-1-1-5- تشویق مردم به انتخاب وکلای لایق…. 91

3-2-1-4-1-2- ناامیدی از استقرار مشروطه و انتقاد از مخالفان آن……………………………………………. 93

3-2-1-4-1-2-1- ناامیدی از استقرار مشروطه و انتقاد از وضع نابسامان کشور………………………………… 93

3-2-1-4-1-2-2- انتقاد از انحراف مشروطه………… 93

3-2-1-5- انتقاد از غوغای جمهوری خواهی…………. 95

3-2-1-6- توجه به مسائل جهانی…………………. 97

3-3-1- محتوای اقتصادی……………………….. 99

3-3-1-1- فقر و فاصله طبقاتی………………….. 102

3-3-1-2- مشاغل……………………………… 104

3-3-1-3- کسادی بازار………………………… 105

3-3-1-4- فساد مالی………………………….. 105

3-3-1-5- وابستگی اقتصادی ایران به غرب…………. 106

3-4-1- مضامین فرهنگی………………………… 108

3-4-1-1- تعدد همسر………………………….. 108

3-4-1-2- آداب و رسوم در ایام مشهور……………. 110

3-4-1-3- غربزدگی……………………………. 112

3-4-1-4- بی­سوادی……………………………. 113

3-4-1-5- رواج خرافه و نادانی در دوره­ی مشروطه….. 114

3-4-1-5-1- جهل و خرافه ستیزی در دیوان اشعار ایرج میرزا    115

3-4-1-5-2- جهل و خرافه ستیزی در دیوان اشعار ملک الشعرای بهار……………………………………………. 115

3-4-1-5-3- جهل و خرافه ستیزی در اندیشه­ی نسیم شمال. 117

 

فصل چهارم: نتیجه گیری

4-1- نتیجه­گیری……………………………… 121

فهرست منابع و مآخذ…………………………. 124