نوآوری های کلامی علاّمه طباطبایی(ره)

چکیده

علاّمه طباطبایی به عنوان یکی از اندیشمندان بزرگ اسلامی در سده‌ی اخیر، دارای نظریات جدید و ابتکارات قابل توجهی در علوم اسلامی می‌باشد که در قامت یک متکلم بزرگ در اهم مسائل کلامی،‌ نوآوری‌های چشم‌گیری را فرا روی سایر متفکران قرار داده است. ژرف نگری علاّمه در مسائل شناخت‌شناسی و علم وادراک بر کسی پوشیده نیست؛ به گونه اي كه ايشان به مباحث شناخت شناسي، تعيّن و انسجام خاصي داد، ادراكات حقيقي را از اعتباري متمايز ساخت، و به تبيين كيفيت انتزاع بديهيّات اوليه عقليه از امور حسي پرداخت. در مباحث هستی‌شناسی منجر به نظریه‌های بدیعی شده که می‌توان به تقریر ایشان از برهان صديقين، برهان تمانع، اراده الهي، و سلب حد از خدا اشاره نمود؛ تقرير علامه در برهان صديقين روي اصل واقعيت بنا گرديده است؛ به طوري كه نه از ويژگي­هاي ماهيت كمك گرفته شده و نه اصول حكمت متعاليه در آن به كار رفته است. دیدگاه او در فرق بین نبی با رسول، نظريه استخدام، بهره‌مندی از تفسیر آیات در ادله‌ی عصمت و تعریف جامع وی از امامت ، با نگاه به هدایت و حکومت، از عمق نگاه علاّمه در حوزه‌ی راهنماشناسی حکایت دارد؛ از منظر علامه طباطبايي انسان در قدم اول قاعده استخدام را اعتبار مي كند و گرايش به زندگي اجتماعي به تبع آن پديد مي آيد. علامه به فرق عام و خاصي كه بين دو مفهوم نبي و رسول ذكر شده ، قائل نمي باشد. نظریه‌های او در مقوله‌ی شفاعت و مسأله‌ی خلود در عذاب، نوع نگاه او را از سایر نظریه‌ها متمایز می‌سازد. توجه علاّمه در مسائلی نظیر بررسی علمی و روش مند دین ، رستگاری و نجات پیروان ادیان بستر جدیدی را برای پژوهش در کلام جدید فراهم نموده است.

واژگان کلیدی: کلام اسلامی، کلام جدید، علم و ادراک، براهین خداشناسی، راهنماشناسی، معادشناسی، علاّمه طباطبایی.