دانلود پروژه:نقد و تحلیل استشهاد نحویان به شعر قدیم وقرآن کریم (نمونه موردی: حروف عامل)

تعداد 193صفحه در فایل word

مقدمه

ثنا و ستایش خداوند یکتا، ایزد توانا، و کردگار بی همتا را که به لطف بی کران خویش جهان را بیافرید و از کرم بی پایانش گِل وجود انسان را با دمیدن روحش حیات بخشید، و او را به زیور علم و معرفت بیاراست تا از قعر ضلالت به اوج سعادت رهنمون کند. و سلام بر برگزیده آدمیان، خاتم رسولان محمد مصطفی(ص) و همه­ی­ اولیا پاک حضرتش که رهنمایان طریقت هدایت و پیشوایان بر حق دیانتند. و خداوند آنها را برگزید تا چراغ جمله خلق به سوی رستگاری باشند. و درود بر همه­ی شهیدان راه حق که در راه اعتلای دین و برپا داشتن مشعل توحید و معرفت جان خویش را ارزانی پیشگاه محبوب نمودند. و اما بعد نحویان برای اثبات و تأیید قواعد نحو، به شواهدی از قرآن کریم  و نظم و نثر عرب توجه داشتند ، چون که قاعده مند سازی نحو نیازمند آن بود که نمونه هایی از آن در نظم و نثر پیدا شود، تاآن نظریه نحوی ، به شکل دستور و یا قانون عمومی درآید، در غیر این صورت، آن ایده به نظریه­ی نحوی رد می گردید و دیگر نزد نحویان، چندان کاربرد نداشت. زبان شناسان خصوصا نحویان، از همان ابتدای تألیف کتاب های نحو، برای تأیید گفته هایشان درباره­ی دستور زبان عربی و نظریه پردازی درباره­ی نحو ، به جمع آوری شعر و نثر روی آوردند؛ تا جایی که، بعدها به اشعار استناد شده ، در اصطلاح عربی ، شاهد شعری اطلاق گردید. توجه پژوهشگران به علم نحو، در عصرهای مختلف تاریخ و تعقیب شواهد شعری سبب گردید تا آنها در مسیر تحقیق و بررسی، جمع آوری، طبقه بندی و شرح و بیان مواضع استشهاد در شعر شاعران قرار گیرند.بدین سبب ، نحویان اولیه برای پی ریزی اصول نحو ، نه تنها به شعر، بلکه به آیات قرآن و کلام فصیح عرب استشهاد می کردند. استشهاد به شعر و کلام عرب، تمامی قبایل بدوی و شهری عرب تا چند قرن ادامه داشت؛ به طوری که نحویان فقط به زبان فصیح همه­ی عرب­های بدوی، روایت اشعارو پژوهش زبان عربی، آن چنان اهتمام ورزیدند که گویی شعر و سخن بادیه نشینان تنها مصدر معتبر در قواعد نحو است. و در سایه این تلاش ها بود که آنها توانستند لغزش های کلامی عرب های شهری اعم از فقها، زبان شناسان، نویسندگان و شاعران شهرنشین را اصلاح نمایند. شاهد شعری ، به تدریج در تألیفات اولیه دانشمندان علوم زبان شناسی و کتاب های نحو عربی ، جایگاه برجسته و ممتازی پیدا کرد؛ به گونه ای که، طولی نکشید که شاهد شعری جزئی جدایی ناپذیر از تألیفات نحوی تبدیل شد. ما در این پژوهش قصد داریم ، ضمن بررسی میزان اعتبار شعر قدیم به عنوان مهمترین مصدر استشهاد نحویان ، معیارها و ملاک های نحویان برای استشهاد به شعر را از خلال اشعار دوره­های جاهلی، مخضرم، اموی و عباسی مورد بررسی قرار دهیم. روش کار بدین صورت خواهد بود که در ابتدا اصول نحو و مهمترین منابع استشهاد نحویان را ذکر می کنیم ، سپس معیارهاییرا که می تواند برای استشهاد به شعر نزد نحویان مدّ نظر باشد، در فصل سوم ذکر خواهیم کرد و در همین فصل، این ملاک ها را در شعر دوره های مختلف جاهلی ، مخضرم و اسلامی مطابقت خواهیم داد تا معلوم شود تا چد حدّ این اشعار با معیارهای فوق انطباق دارد. سپس در فصل چهارم بحث قرائت های قرآنی را مطرح خواهیم کرد و رویکرد نحویان نسبت به قرائت های مختلف مشهور، متواتر و شاذ را بررسی می کنیم. در زمینه اعتبار شعر قدیم به عنوان مهمترین مصدر استشهاد نحویان تألیفات مستقلی صورت نگرفته است ، ولی در خلال برخی کتب زبان شناسی نحو، همانند مکاتب نحوی ،«مدرسة الکوفة» ،«عصور الاحتجاج فی النحوی العربی« و «الروایة و الاستشهاد فی اللغة» به این مطلب اشاره­ی مختصری شده است. همچنین منابع دیگر استشهاد از جمله قرآن کریم و کلام عربی در دو مقاله تحت عناوین «الاحتجاج الشعری فی النحو» به قلم یوسف عبود(مجلة المعرفت سوریه – شماره 548-سال 48 أیار 2009 و «منزلة الاستشهاد بالقرآن الکریم بین مصادر الاستشهاد النحویة» به قلم دکتر محمد عبدالله عطوات (مجلة التراث العربی – مجلة فصلیة تصدر عن اتحاد الکتاب العرب – دمشق العددان 99و100السنة الخامسة و العشرون- تشرین الاول 2005 –رمضان 1426 مورد بحث قرار گرفته است. هر چند که این کتاب­ها اشاراتی گذرایی به منابع استشهاد نحویان داشتند، ولی به نظر می رسد که تاکنون تحقیق مستقلی در این زمینه انجام نگرفته است تا به صورت تفصیلی اشعار قدیم عربی علی الخصوص شعر قدیم را به عنوان مهمترین مصدر استشهاد بررسی کند . در این تحقیق ، ما در پی پاسخگویی به این سؤالات هستیم :1- مهمترین مصادر استشهاد نحویان در توجیه قواعد نحو کدام است ؟2- معیارهای اعتبار شواهد شعری با توجه به آرای نحویان چیست؟3- اشعار قدیم عربی چه تعداد از معیارهای مذکور را دارد؟4-آیا شعر جاهلی به عنوان مهمترین منبع استشهاد نحویان از نظر سندیت و صحت و سقم مورد تأیید می باشد؟5-محدوده­ی زمانی اشعار مورد استشهاد نحویان به چه دوره هایی مربوط می شود؟6-نحویان برای اثبات و تأیید قواعد نحو بیشتر به آیات قرآن تکیه کرده اند یا به شعر قدیم؟7- نحویان هنگام تعارض قاعده نحو با قرائت قرآنی چگونه رفتار کرده اند؟ برای دست یابی به پاسخ این سؤالات پایان نامه را در چهار فصل تنظیم کرده ایم : فصل اول این تحقیق بطور کلی به علم نحو و مباحث مرتبط به اصول نحو یعنی سماع و قیاس و اهمیت آن در نگاه نحویان اختصاص داده شده است. فصل دوم به بررسی تعریف استشهاد و الاحتجاج در لغت و اصطلاح و مهمترین منابع استشهاد نحو یعنی قرآن کریم ، حدیث شریف نبوی و نثر فنی عرب و شعر عربی اختصاص یافته است و فصل سوم که اساسی ترین قسمت این پایان نامه است ، استشهاد به شعر شاعران دوره های مختلف جاهلی ، مخضرم، اموی و عباسی و نیز مهمترین معیارهای استشهاد به آیات و قرائت های قرآنی و موضع نحویان نسبت به قرائت های مختلف بررسی گردیده است.

در پایان بر حسب وظیفه انسانی و اخلاقی بر خود لازم می دانم که نخست از زحمات  استاد راهنما جناب آقای دکتر حسن عبدالهی که با حوصله و متانت زحمت راهنمایی این رساله را برعهده داشته اند و همچنین از جناب آقای دکتر سیّد محمد باقر حسینی و جناب آقای دکتر حسین ناظری که در تمام مراحل اجرای این رساله از راهنمایی آنان بهره مند بوده ام ، صمیمانه تشکر و قدردانی نمایم و از خداوند بزرگ خواهانم که همه­ی خادمان به اسلام و علم و معرفت را در سایه لطف خویش نصرت و پیروزی عطا فرماید و آنها را در انجام رسالت خویش موفق و مؤیّد بدارد.