%31تخفیف

نقد و بررسي نظریه اعجاز قرآن در تفسير التحرير و التنوير

چکيده

یکی از مباحث مهم و حیاتی در عرصه دین شناسی به معنای عام و علوم قرآنی به معنای خاص، بررسی مسأله اعجاز قرآن کریم است. اعجاز قرآن با محورهای متعددش در هر دوره‌ای لازم است مورد تأمل قرار گیرد تا بدین وسیله کارآمدی خود را در مقام پاسخگویی به شبهات حفظ کند. ابن عاشور، مؤلف مالکی مذهب تفسیر التحریر والتنویر نیز به تبعیت از علمای پیشین، در این عرصه وارد شده و بعد از نگارش مقدمه ای مفصل در باب اعجاز، نکات بدیعی پیرامون وجوه اعجاز(بیانی، علمی، تشریعی و غیبی) مطرح می‌کند. در این پژوهش، علاوه بر استخراج و بررسی این نکات، تلاش شده است به تحلیل، تبیین و نقد آرا و اقوال ایشان، پرداخته شود. از نظریات خاص ایشان این است که حروف مقطعه از اعجازهای علمی قرآن است همچنین امی بودن پیامبر را نه به عنوان وجه اعجاز، بلکه آن را مکملی بر اعجاز قرآن بیان می‌کند. وجوه اعجاز در تفسير ابن عاشور نیز با تبعيت از آراء متقدمان اما با رويکردهاي جديدي ارائه مي‌‌شود. ايشان در اعجاز بياني مواردي از بلاغت و فصاحت بي سابقه قرآن را با عنوان مبتکرات القرآن ذکر مي‌‌کند و يکي از اين ابتکارات را ذکر عباراتي مي‌‌داند که از دو طرف آن به يک شکل خوانده مي‌‌شوند و آن را مقلوب مستوي مي‌‌نامد مانند عبارت کل في فلک /23انبياء. ایشان از طرفداران اعجاز علمى قرآن بوده و طرح نکات علمى مناسب با آيات را در تفسيرش بدون اشکال دانسته و آن را با ذکر شروطي قابل تطبيق در عصرها و دوره ‌‌های بعد می‌داند همچنین از  باب  اعجاز علمی مشاهده می‌شود  نظریات وی گاه مخالف با نظر مشهور مفسران است.

کلمات کلیدی: ابن عاشور، اعجاز، التحریر والتنویر.

عنوان           فهرست مطالب                                     صفحه

مقدمه. 1

فصل اول: کليات. 4

1-1.کلیات.. 5

1-1-1. بیان مسأله. 5

1-1-2. اهميت موضوع و ضرورت تحقيق.. 6

1-1-3. هدف تحقیق.. 6

1-1-4. پيشينه تحقيق.. 6

1-1-5. سؤالات تحقيق.. 8

الف) سؤال اصلی.. 8

ب) سؤالات فرعي.. 8

1-1-6 . فرضيات تحقيق.. 8

1-1-7. روش تحقیق.. 9

1-1-8. معرفي ابن عاشور. 9

1-1-9. معرفي تفسير التحرير و التنوير. 10

1-2. مفاهيم. 11

1-2-1. واژگان دال بر اعجاز در قرآن.. 11

الف) «آيه» و «آیات». 11

ب) «بینه» و «بينات». 12

ج)«سلطان». 13

د)«برهان». 13

ه) «معجزه». 14

1-2-2. تحدي قرآن کريم. 14

1-2-2-1.  مراحل وآيات مربوط به تحدي.. 15

1-2-2-2 تحدي در حروف مقطعه. 18

1-2-2-3.  گستره تحدی (شمول افرادی- شمول زمانی- شمول احوالی)  19

1-2-2-4. کمترين حد آیات در تحدی.. 22

1-2-3.  امي بودن پيامبر، مکملي بر اعجاز قرآن.. 23

1-2-4. وجوه اعجاز درتفسير التحرير و التنوير. 24

جمع‌بندی.. 26

فصل دوم: اعجاز بيانی. 27

2-1. تعريف اعجاز بیانی.. 29

2-2.اعجاز بیانی در الفاظ قرآن.. 31

2-2-1 . نوآوري در استعمال واژگان، اصطلاحات و ترکيب‌ها 31

2-2-2. استفاده از الفاظ در معاني جديد. 33

2-2-‌3. ترجيح يک واژه نسبت به الفاظ متقارب المعنی.. 34

2-2-4. احياي واژگان کم کاربرد. 35

2-3.اعجاز بیانی در اسلوب  قرآن.. 36

2-3-1. ايجاز. 36

2-3-2. تمثيل.. 41

2-3-3. تشبيه. 43

2-3-4 .تضاد (طباق) 44

2-3-5 . مجاز. 46

2-3-6. تقديم و تأخير (حصر يا قصر) 46

2-3-7. مقلوب مستوي.. 47

2-3-8. تفنن در نقل، با بيان‌ها و واژگان متعدد. 48

2-3-9 .حسن مطلع و حسن ختام بديع آيات.. 49

2-3-10. عادات قرآن.. 51

2-3-11. تناسب.. 51

الف) تناسب آيات.. 51

ب)  تناسب سوره‌ها 56

2-4 . صرفه. 57

جمع بندی.. 59

فصل سوم: اعجاز علمي. 61

3-1. تعريف اعجاز علمي.. 63

3-2.يک اشکال شاطبي در باب مسائل علمي قرآن و نقد آن توسط ابن عاشور. 64

3-3. تمایز قرآن با معجزات دیگر انبیا از نگاه ابن عاشور. 66

3-4. روایت نبوی در اثبات وجود اعجاز علمي در قرآن و استمرارآن.. 67

3-5. گستره علوم مرتبط با قرآن.. 68

3-6. مراد از آيه «تبيانا لکل شيء »در التحرير والتنوير. 69

3-7. قول به تفصيل و شرط تطبيق صحيح علوم با آيات قرآن.. 69

3-8. کميت آيات مربوط به اعجاز علمي در تفسير التحرير والتنوير. 71

3-9. تصريح ابن عاشور به آيات مربوط به اعجاز علمي.. 72

3-9-1. حروف مقطعه. 72

3-9-2. اخبار علمی مطابق با واقعیت تاریخی.. 73

3-9-2- 1. غرق شدن فرعون در دریا و سالم ماندن جسم او. 73

3-9-2-2. “ملک”، لقب پادشاهان عصر حضرت یوسف.. 74

3-9-2-3. تقویم عصر اصحاب کهف.. 74

3-9-3. اخبار علمی پیرامون خلقت انسان.. 75

3-9-3-1. سلاله. 75

3-9-3-2. لقاح نطفه. 76

3-9-3-3. علقه. 76

3-9-3-4. تاریکی سه گانه شکم مادر. 77

3-9-3-5. مراحل رشد جنين.. 77

3-9-4. اخبار علمی پیرامون آسمان ها و زمین (کیهانی) 78

3-9-4-1. پیوستگی وگسستگی زمین وآسمان ها( رتق و فتق) 79

3-9-4-2 .نورانی نبودن ذاتی کره ماه. 80

3-9-4-3. کروی بودن زمین.. 80

3-9-4-4 .گردش زمين به دور خورشيد. 82

3-9-4-5 . سايه. 84

3-9-4-6. سقف بودن آسمان.. 85

3-9-4-7. مدار حرکت اجرام آسماني.. 85

3-9-5 . نزول باران به مقدار ثابت در هر سال. 86

3-9-6. اصول استدلال عقلی.. 86

3-10. آيات اعجاز علمي و عدم تصريح ابن عاشور. 87

3-10-1.جاذبه زمين.. 87

3-10-2. اعماق کوه‌ها 90

3-10-3. کوچکتر شدن سطح زمین.. 90

3-10-4. عدم اختلاط آب دو دریا ناشی از تفاوت چگالي آب شيرين و شور  91

3-10-5. سرعت حرکت خورشيد. 91

3-11. تفسير علمي آيات از منظر ابن عاشور. 92

3-11-1 .آسمان‌ها 92

3-11-2. گسترش زمين.. 92

3-11-3. رعد و برق و باران.. 93

3-11-4.چشمه و سفره‌هاي زير زميني.. 93

3-11-5. باد. 93

3-11-6 .گردش خون.. 93

3-11-7. اختلاف رنگ پوست.. 94

3-11-8 .خواب.. 94

3-11-9 .مرواريد. 94

3-11-10. حرير. 95

3-11-11 .شيشه. 95

3-11-12. آهن.. 95

3-11-13. سراب.. 96

جمع‌بندی.. 97

فصل چهارم: اعجاز تشريعي. 99

4-1 تعريف اعجاز تشريعي.. 100

4-2.علت تشریع احکام شرعی در قرآن.. 101

4-3.اهداف هشتگانه قرآن از  نگاه ابن عاشور. 102

4-4. نمونه‌هایی از اعجاز تشریعی در قرآن.. 104

4-4-1. دعوت به توحيد. 104

4-4-2.نيکي به والدين.. 104

4-4-3. رعایت عدالت اجتماعی.. 105

4-4-3-1. توزيع عادلانه اموال در بين مردم به ويژه نيازمندان.. 106

4-4-3-2.حق زنان و دختران در تقسيم ارث.. 106

4-4-3-3.رعايت حقوق يتيمان.. 107

4-4-4.  تحريم ربا 107

4-4-5. تلاش در جهت آزادي اسرا 108

4-4-6 تحريم سخن گفتن به نجوا 109

4-4-7. تحريم ازدواج‌هاي جاهلي.. 109

4-4-8. اداي امانت به صاحب آن.. 110

4-4-9. توقف در مواجهه با شبهات.. 111

4-4-10. تحريم زنا 111

4-4-11. نهي از قتل نفس… 111

4-4-12.  نهي از تبذير. 111

جمع‌بندی.. 112

فصل پنجم: اعجاز غيبي. 113

5-1. تعريف اعجاز غيبي.. 115

5-2. اقسام اخبار غيبي و پيشگوئيهاي قرآن.. 115

5-2-1. اخبار غيبي از گذشته (قصه های قرآنی) 116

5-2-1-1. برخی ویژگی‌های قصه‌های قرآنی.. 116

5-2- 2 .اخبار غیبی مربوط به زمان حال. 120

5-2-2-1 .خبر از دشمنی و نفاق درونی منافقان.. 120

5-2-2-2. خبر دادن از دشمنی و توطئه منافقان با ساخت مسجد ضرار  121

5-2-3. اخبار غيبي مربوط به آينده. 122

5-2-3-1. پيشگويي قرآن و نفي ابد از هماوردي دشمنان با قرآن.. 122

5-2-3-2. پيشگويي قرآن از آرزوي مرگ نداشتن يهوديان.. 123

5-2-3-3. پيشگويي قرآن از ساخته شدن مسجدي بين مسجد الحرام ومسجد الأقصي   123

5-2-3-4. پيشگويي قرآن از گسترش اسلام (فتح مکه و ديگر پيروزي‌ها)  124

5-2-3-5. پيشگويي قرآن در غلبه‌ي روم بر سپاه فارس… 125

5-2-3-6. پيشگويي قرآن در تشکيل حکومت دائمي مسلمانان.. 126

5-2-3-7. پيشگويي قرآن درباره قوم يأجوج و مأجوج.. 126

5-2-3-8. پيشگويي قرآن از اختراع وسايل نقليه جديد. 127

5-2-3-9 .پيشگويي از احوال وعملکرد منافقان در آینده. 128

جمع‌بندی.. 130

نتیجه‌گیری نهایی.. 131

پيشنهادها 133

فهرست منابع. 134

الف)منابع فارسي.. 134

ب)منابع عربی.. 135

ج)مقالات.. 138

د)نرم افزار. 138

نقد و بررسی‌ها

هنوز بررسی‌ای ثبت نشده است.

اولین کسی باشید که دیدگاهی می نویسد “نقد و بررسي نظریه اعجاز قرآن در تفسير التحرير و التنوير”

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

قبلا حساب کاربری ایجاد کرده اید؟
گذرواژه خود را فراموش کرده اید؟
Loading...
enemad-logo