دانلود: فرهنگ اصطلاحات جغرافیایی فارسی-عربی

مقدمه

با سپاس بیکران به ذات اقدس خداوندمنان ،که برمن ناچیز منت نهاد تا از درخت علم ودانش بی پایانش ره توشه ای برگیرم ، به امید اینکه قدم ناچیز بنده، در نظرش بزرگ و مقبول آید .

نگارش فرهنگهاي لغت و اصطلاحات كاري بس دشوار است كه گاه همكاري چند تن از محقّقين در معيّت يكديگر را مي طلبد. در زمينه ي دانش جغرافيا، هنگامي كه نويسنده ي كتب جغرافيايي اصطلاحاتي را به كار مي برد كه هيچ مجالي براي تعريف آن ها نمي يابد، فرهنگ هاي اصطلاحات جغرافيايي مي تواند به روشن ساختن آن واژه ها و در نهايت به افزايش دانش خواننده كمك كند.

جامعه ي علمي ما هنوز در امر فرهنگ نويسي در بسياري از شاخه هاي علمي- تخصصي و به ويژه در زمينه ي علم جغرافيا جوان و كم تجربه مي باشد. بنابراين از مهمترين مشكلاتي كه در تهيه ي اين تحقيق پيش روي اينجانب قرار داشت مسأله­ي كمبود شديد فرهنگ هاي اصطلاحات جغرافيايي به زبان فارسي وعربی بود به ویژه آنکه از زبان فارسی به عربی و یا از عربی به فارسی توسط اینجانب مشاهده نشد و فرهنگ های فارسی و عربی به طور مجزا وجود داشت که در واقع  ترجمه­های نه چندان کاملی ازمنابع انگلیسی هستند، و به گفتن همين اندك بسنده مي كنم كه در نگارش فرهنگ اصطلاحات، بحث زبان هاي گوناگون، فن ترجمه و آشنايي با علم مورد نظر به طور حتم بايد مورد توجه قرار گيرند.

اصطلاحات جغرافيايي در همه ي زمان ها و نزد همه ي جوامع يكسان و مشابه نیست و اصطلاحاتی که از یک زبان وارد زبان دیگرمی شوند، از نظرتلفظ با یکدیگر متفاوت هستند مانند (hypsometer، هیپسومتر، هیسومیتر) به ترتیب در انگلیسی، فارسی وعربی، به همين دليل در گردآوري اين تحقيق به مصادر مختلف رجوع شد تا هيچگونه خطا و اشتباهي در اين زمینه رخ ندهد. شيوه ی نگارش فرهنگ اصطلاحات جغرافيايي نیز تفاوت بسيار زيادي با ساير فرهنگهاي تخصصي دارد به اين صورت كه اصطلاحات مورد نظر در چندين سطر به طور كامل شرح داده مي شوند و ممكن است به یک یا دو و یا چند زبان باشند، که به هر حال شرح و توضيح فقط به يك زبان آورده مي شود. اما امتياز اين پژوهش بر ساير فرهنگ هايي كه تاكنون در اين زمينه نوشته شده و ابداع و نوآوري كه در اين زمینه صورت گرفته علاوه بر زبانهاي آن (فارسي به عربي)که بنده درکشورمشاهده نکردم ، اين است كه براي هر اصطلاح به جاي يك شرح، دو شرح به دو زبان فارسي و عربي در مقابل يكديگر آورده شده است ومتن این شرح ها شبيه يكديگر است بنابراین خواننده به جای یک فرهنگ اصطلاحات جغرافیایی ،به راحتی دو فرهنگ اصطلاحات دراختیار دارد. لازم به ذكر است كه مسأله ي ترجمه، بخش مهمي از مشكلات نوشتن اين رساله بوده است زیرا هدف، نزدیک بودن شرح فارسی و عربی و متناسب ساختن این دو با یکدیگر بود، همچنین درزبان عربی گاه عبارت هابه گونه ای بیان می شوندکه نمی توان آن ها را به همان صورت در قالب زبان فارسی بیان کرد وبا وجود منابع بسيار اندك فارسي و اینكه در برخي قسمت ها مجبور به ترجمه ی تحت اللفظي شدم ، اماتمام عبارت هاي فارسي ونیز عربی اين فرهنگ با توجه و اعتماد و با پشتوانه ي كتب تأليف يافته در اين زمينه ،نوشته شده است.

در مورد اصطلاحات جغرافیایی به زبان عربی، مجموعه ای که به طورتخصصی درآن، اصطلاحات اعراب گذاری شده باشد، تألیف نشده است، بنابراین دراین مورد از فرهنگ های غیرتخصصی بهره گرفته شد.

براي نوشتن اين تحقيق در آغاز به مطالعه ي گسترده بر روي كتب مختلف جغرافيايي موجود در كتابخانه ها و مطالب موجود در سايت هاي اينترنتي پرداختم، پس از جمع آوري مجموعه اي از اطلاعات به جستجو در مورد فرهنگ هاي تخصصي جغرافيا كه تاكنون نوشته شده است اقدام كردم كه در اين مورد با كمبود بسيار شديد منابع روبرو شدم مخصوصا اينكه در بين شاخه هاي مختلف اين علم، عمدتاً به جغرافياي طبيعي پرداخته شده و در كنار آن تعداد واژه هاي موجود در مورد ساير شاخه هاي جغرافيا بسيار بسيار اندك بودند.

در آغاز اصطلاح عربي را مبنا قرار دادم و پس از آن به اصطلاح فارسي معادل آن پرداختم. در انتخاب هر اصطلاح نيز جستجوي كامل به عمل آمد تا از بين چندين اصطلاح ذكر شده براي يك پديده، اصطلاحات صحيح تر و مأنوس تر گزينش شوند بنابراين گاه در مقابل يك اصطلاح مترادف هاي ديگر آن نيز-درفارسی وعربی- آورده شده تا خوانندگان اطلاعات بیشتری درباره­ی واژه هاي صحيح، به دست آورند مانند:«کره­ی هوا ، اتمسفر،جوّ» ویا «سَبْرْ،جَسّ».

به منظور استفاده­ي بهتر خوانندگان محترم ذكر چند نكته لازم و ضروري است:

ـترتیب قرارگرفتن کلمات براساس حروف الفبای فارسی می باشد.

-گاهي توضيح يك اصطلاح به اصطلاح ديگري ارجاع داده شده است كه در فارسي با «ر.ك» مخفّف «رجوع كنيد» و در عربي با «اُنظُر» به آن اشاره شده است.

-بسياري از اصطلاحات عربي واژه هاي معرب هستند مانند «تالْوِِج»، برخي از آن ها نيز برخلاف قواعد صرف و نحو زبان عربي به نظر مي رسند، به عنوان نمونه اصطلاح «إعتدالَين» كه به صورت مثني است در اصل بايد به صورت «إعتدالان» باشد اما در مجموعه اصطلاحات جغرافيايي در زبان عربي با «ين»نیز به كار رفته است.

_برخی اصطلاحات جغرافیایی در زبان عربی با لفظ معادل آن در فارسي يكسان به نظر نمي رسد، اما به دليل آنكه در زبان عربي همانگونه به كار رفته، در اين پژوهش نيز به همان صورت آورده شده است، مانند «جريان اقيانوسي» كه معادل آن در عربي «تيار بحري» و «تیارمحیطي » ذكر شده است.

_در اين رساله به مهمترين اصطلاحات جغرافيايي اشاره شده است زيرا اگر قرار بود بيشتر اصطلاحات جغرافيايي در آن گنجانده شود، حجم بسيار بالايي را شامل مي شد كه در اين مدت زمان پژوهشي محدود امكان پذير نبود.

_از دو حرف «ض» و «ظ» اصطلاحی یافته نشد، تا در قسمت مربوط قرارگیرد.

_ در پایان فصل دوم ، دورانهای زمین شناسی از آغاز تا پایان آن به دو زبان فارسی و عربی در قالب یک جدول آورده شده است.

_از جمله منابع عربي كه در نگارش اين پايان نامه از آن استفاده گرديده کتاب «معجم المصطلحات و المفاهيم الجغرافية» تاليف «يوسف توني» است ومنبع فارسي «فرهنگ جغرافيا» ترجمه و تأليف «پريدخت فشاركي» مي باشد.

در پایان لازم به ذکر است که نگارش اين فرهنگنامه ميسر نگرديد مگر با تشويق و ياري استادان گرانقدر گروه زبان و ادبيات عربي دانشگاه آزاد اسلامي واحد گرمسار، که  برخود واجب می دانم مراتب سپاسگزاري ام را از استادراهنماي اینجانب« سركار خانم دكتر كتايون فلاحي» ، و همچنين استاد مشاورم «سركار خانم دكتر ليلا قاسمي» و «جناب آقای دکتر حمزه احمدعثمان» كه همگی  این بزرگواران همواره با رهنمودهاي بي دريغشان مرا مورد حمايت خود قرار دادنداعلام نمايم.