طراحی و ایجاد پایگاه فارسی داده‌های باستان‌شناسی فصل اوّل کاوش محوطه‌ ده‌بزان  براساس نمونه‌ی IADB

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                                              صفحه

مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..1

فصل اوّل: کلّیات پژوهش …………………………………………………………………………………………………………………………..3

1-1: بیان‌مسأله ………………………………………………………………………………………………………………………………………….4

1-2:اهمیّت و ضرورت پژوهش ………………………………………………………………………………………………………………….4

1-3:اهداف پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………………………………5

1-4:پرسش‌های پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………………………6

1-5: فرضیه‌های پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………………….6

1-6:روش‌ تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………………………….7

فصل دوم: پیشینه‌ی پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………8

2-1:مروری بر تاریخچه‌ی کاربرد رایانه در باستان‌شناسی…………………………………………………………………………9

2-1-1: سابقه‌ی کاربرد پایگاه داده در باستان‌شناسی……………………………………………………………………………..11

2-1-2: استفاده از رایانه در باستان‌شناسی ایران……………………………………………………………………………………..14

2-2:تاریخچه و روند تحوّل پایگاه داده‌ی جامع باستان‌شناسی (IADB)………………………………………………..14

2-2-1: از شکل‌گیری IADB تا ایجاد نسخه‌ی نهایی آن……………………………………………………………………….14

2-2-2: پروژه‌ی شهر رومی سیلچستر و تغییر و تحوّلات IADB……………………………………………………………16

2-3: معرّفی تپه‌ی  باستانی ده‌بزان و مروری بر فعّالیّت‌های باستان‌شناسی صورت گرفته در آن………….20

2-3-1: موقعیّت جغرافیایی شهرستان اسدآباد، روستا و تپه‌ی ده‌بزان……………………………………………………20

2-3-2: سابقه‌ی فعّالیّت‌های باستان‌شناسی صورت‌گرفته در تپه‌ی ده‌بزان……………………………………………..22

«الف»

2-3-2-1: کشف اتّفاقی تعدادی شالی و پایه‌ستون در سال 1365 ه.ش……………………………………………….22

2-3-2-2: بررسی، گمانه‌زنی و تعیین حریم تپه در سال 1373 ه.ش…………………………………………………..23

2-3-2-3: فصل اوّل کاوش تپه‌ی ده‌بزان در سال 1392 ه.ش………………………………………………………………24

فصل سوم: روش پژوهش (شیوه‌ی کاوش تپه‌ی ده‌بزان و چگونگی کار با پایگاه داده‌) …………………………..25

3-1: فصل اوّل کاوش تپه‌ی ده‌بزان…………………………………………………………………………………………………………..26

3-1-1: اشاره‌ای مختصر به برنامه و چگونگی کاوش فصل اوّل تپه‌ی ده‌بزان………………………………………….26

3-1-2: کارگاه انتخابی C و داده‌های به‌دست آمده…………………………………………………………………………………30

3-1-2-1: موقعیت کارگاه ……………………………………………………………………………………………………………………….30

3-1-2-2: هدف از ایجاد کارگاه……………………………………………………………………………………………………………….31

3-1-2-3: شرح نقاط کارگاه……………………………………………………………………………………………………………………..31

3-1-2-4: شرح کاوش کارگاه ………………………………………………………………………………………………………………….31

3-1-2-5: مرحله‌بندی کارگاه ………………………………………………………………………………………………………………….36

3-1-2-6: شرح معماری کارگاه ……………………………………………………………………………………………………………….37

3-2: معرّفی اجزاء پایگاه داده‌ی IADB و روش کار با آن…………………………………………………………………….. 38

3-2-1: تنظیمات اوّلیه‌ی پروژه در IADB……………………………………………………………………………………………….39

3-2-2: منابع داده در پایگاه داده‌ی IADB……………………………………………………………………………………………..39

3-2-3: چگونگی استفاده از پایگاه داده……………………………………………………………………………………………………43

3-2-3-1: نوارابزار اصلی پایگاه و اجزاء آن………………………………………………………………………………………………43

3-2-3-2: راهنمای استفاده از پایگاه داده……………………………………………………………………………………………….48

3-2-3-2-1: راه‌اندازی یا بازیابی یک سرور IADB………………………………………………………………………………..48

«ب»

3-2-3-2-1-1: راه‌اندازی سرور IADB…………………………………………………………………………………………………..49

3-2-3-2-1-2: بازگرداندن داده‌ها به یک سرور IADB…………………………………………………………………………52

3-2-3-2-1-3: به‌روزرسانی یک سرور IADB موجود……………………………………………………………………………53

3-2-3-2-1-4: مدیریت گروه‌های کاربری………………………………………………………………………………………………54

3-2-3-2-2: رونوشت یادداشت‌های کانتکست ………………………………………………………………………………………55

3-2-3-2-2-1: پیشینه …………………………………………………………………………………………………………………………..55

3-2-3-2-2-2: شکل رونوشت یادداشت‌های کانتکست ………………………………………………………………………..56

3-2-3-2-2-3: نکات کلیدی…………………………………………………………………………………………………………………..56

3-2-3-2-2-4:  فواید یادداشت‌های رونوشت کانتکست………………………………………………………………………..57

3-2-3-2-2-5: ایجاد گروهی از رونوشت یادداشت‌های کانتکست………………………………………………………..58

3-2-3-2-2-5-1: اسکن کردن برگه‌های ثبت کانتکست (CRS)…………………………………………………………58

3-2-3-2-2-5-2: انتقال (بارگذاری) رونوشت‌های اسکن شده به پایگاه………………………………………………59

3-2-3-2-2-5-3: ویرایش‌های بعدی رونوشت یادداشت‌های کانتکست………………………………………………60

3-2-3-2-2-5-4: حاشیه‌نویسیِ تصویر رونوشت……………………………………………………………………………………60

3-2-3-2-3: دیجیتالی کردن نقشه‌های یک کانتکست منفرد………………………………………………………………61

3-2-3-2-3-1: آماده‌سازی برای دیجیتالی کردن…………………………………………………………………………………..61

3-2-3-2-3-1-1: استفاده از یک تصویر اسکن شده از نقشه………………………………………………………………..61

3-2-3-2-3-1-2: استفاده از تبلتِ دیجیتالی‌ کننده………………………………………………………………………………64

3-2-3-2-3-2: کالیبره کردن………………………………………………………………………………………………………………….65

3-2-3-2-3-3: کشیدن نقشه………………………………………………………………………………………………………………….65

«پ»

3-2-3-2-3-3-1: خطوط پیرامونی کانتکست………………………………………………………………………………………..65

3-2-3-2-3-3-2: سنگ‌ها………………………………………………………………………………………………………………………66

3-2-3-2-3-3-3: هاشورها……………………………………………………………………………………………………………………..66

3-2-3-2-3-3-4: موقعیت سطوح…………………………………………………………………………………………………………..66

3-2-3-2-3-3-5: موقعیت یافته‌ها………………………………………………………………………………………………………….67

3-2-3-2-3-3-6: برچسب‌ها یا عناوین…………………………………………………………………………………………………..67

3-2-3-2-3-3-7: خطوط………………………………………………………………………………………………………………………..67

3-2-3-2-3-3-8: نشانگرها……………………………………………………………………………………………………………………..67

3-2-3-2-3-3-9: چاله‌‌های تیرک………………………………………………………………………………………………………….67

3-2-3-2-4: مدارک IADB …………………………………………………………………………………………………………………..68

3-2-3-2-4-1: مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………..68

3-2-3-2-4-2: فهرست (دفترچه) راهنمای مدارک IADB…………………………………………………………………..69

3-2-3-2-4-2-1: استفاده از برچسب‎ها برای مرتبه‎بندی مدارک…………………………………………………………70

3-2-3-2-4-2-2: نمایش و تصحیح جزئیات مدارک (فراداده)……………………………………………………………..71

3-2-3-2-4-2-3: اطّلاعیه‌های (تذکرات) مدارک………………………………………………………………………………….71

3-2-3-2-4-2-4: لینک کردن مدارک به منابع IADB………………………………………………………………………..71

3-2-3-2-4-3: کنترل دسترسی به مدارک……………………………………………………………………………………………72

3-2-3-2-4-4: مدیریت مدارک داخلی…………………………………………………………………………………………………..73

3-2-3-2-4-4-1: ایجاد یک مدرک جدید……………………………………………………………………………………………..73

3-2-3-2-4-4-2:  نمایش و ویرایش مدارک داخلی……………………………………………………………………………..73

«ت»

3-2-3-2-4-4-3: تصاویر در مدارک داخلی…………………………………………………………………………………………..75

3-2-3-2-4-4-4: مدارک اصلی………………………………………………………………………………………………………………75

3-2-3-2-4-4-5: لینک‌های الحاقی به منابع IADB…………………………………………………………………………….76

3-2-3-2-4-4-6: نمایش کد منبع…………………………………………………………………………………………………………77

3-2-3-2-4-5: مدیریت مدارک و فایل‌های خارجی………………………………………………………………………………78

3-2-3-2-4-5-1: بارگذاری مدارک و فایل‌ها…………………………………………………………………………………………78

3-2-3-2-4-5-2: نمایش، دانلود و جایگزینی مدارک و فایل‌های بارگذاری‌ شده…………………………………78

3-2-3-2-4-5-3: ارسال مدارک یا فایل‌ها به IADB از طریق ایمیل…………………………………………………..79

3-2-3-2-4-6: سابقه‌ی مدارک ……………………………………………………………………………………………………………..80

3-2-3-2-4-7: نمایش مدارک در دستگاه‌های تلفن همراه ………………………………………………………………….80

3-2-3-2-5: کاتالوگ عکس IADB ………………………………………………………………………………………………………81

3-2-3-2-5-1: مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………….81

3-2-3-2-5-2: وضوح تصاویر …………………………………………………………………………………………………………………82

3-2-3-2-5-3: بارگذاری تصاویر در IADB ………………………………………………………………………………………….83

3-2-3-2-5-4: فراداده‌ی عکس …………………………………………………………………………………………………………….84

3-2-3-2-6: ایجاد مقاطع و استفاده از آن‌ها …………………………………………………………………………………………85

3-2-3-2-6-1: ایجاد یک مقطع……………………………………………………………………………………………………………..85

3-2-3-2-6-2: ویرایشگر مقطع………………………………………………………………………………………………………………85

3-2-3-2-6-2-1: تنظیم حد و مرز و سطح مبنای ارتفاع مقطع…………………………………………………………..85

3-2-3-2-6-2-2: استفاده از نوار ابزار طراحی………………………………………………………………………………………..86

«ث»

3-2-3-2-6-2-3: افزودن عناوین……………………………………………………………………………………………………………87

3-2-3-2-6-2-4: اعمال تغییرات در مقطع……………………………………………………………………………………………88

3-2-3-2-6-2-5: افزودن یادداشت‌ها به یک مقطع……………………………………………………………………………….88

3-2-3-2-6-2-6: افزودن فهرست راهنما و کلید­واژه به یک مقطع……………………………………………………….88

3-2-3-2-6-3: نشان دادن خطوط مقاطع در مرور­گر نقشه…………………………………………………………………..89

3-2-3-2-6-4: افزودن مقاطع به نمودارهای ساختاری (ماتریس‌ها)……………………………………………………..89

3-2-3-2-6-5: افزودن مقاطع به مدارک………………………………………………………………………………………………..90

3-2-3-2-7: نمودارهای لایه‌نگاری ماتریس…………………………………………………………………………………………….90

3-2-3-2-7-1: ایجاد یک ماتریس جدید………………………………………………………………………………………………..90

3-2-3-2-7-2: نوارابزار ویرایشگر ماتریس………………………………………………………………………………………………90

3-2-3-2-7-3: افزودن کانتکست‌ها به ماتریس………………………………………………………………………………………91

3-2-3-2-7-4: ارتباط دادن کانتکست‌ها………………………………………………………………………………………………..93

3-2-3-2-7-5: حذف کانتکست‌ها از ماتریس…………………………………………………………………………………………93

3-2-3-2-7-6: کار کردن با یک ماتریس………………………………………………………………………………………………..94

3-2-3-2-7-6-1: پیدا کردن آیتم ماتریس…………………………………………………………………………………………….94

3-2-3-2-7-6-2: انتخاب آیتم‌ها…………………………………………………………………………………………………………….94

3-2-3-2-7-6-3: مشاهده‌ی اطلاعات مربوط به آیتم‌های ماتریس……………………………………………………….94

3-2-3-2-7-6-4: گروه‌بندی آیتم‌ها روی یک ماتریس………………………………………………………………………….95

3-2-3-2-7-6-5: علامت‌گذاری کانتکست‌ها به عنوان هم‌پایه ……………………………………………………………..95

3-2-3-2-7-6-6: مخفی کردن ارتباط (لینک)‌های غیرضروری…………………………………………………………….95

«ج»

3-2-3-2-7-6-7: افزودن کانتکست‌ها به یک مجموعه یا شیء…………………………………………………………….96

3-2-3-2-7-6-8: استفاده از پرچم‌های ماتریس…………………………………………………………………………………….96

3-2-3-2-7-6-9: متّصل کردن (ارتباط دادن) به ماتریس‌های دیگر…………………………………………………….97

3-2-3-2-7-7: نمودارهای ماتریس پیشرفته………………………………………………………………………………………….97

3-2-3-2-8: استفاده از آمازون کیندل برای دسترسی به IADB………………………………………………………….99

3-2-3-2-8-1: مزایا…………………………………………………………………………………………………………………………………99

3-2-3-2-8-2: معایب……………………………………………………………………………………………………………………………100

3-2-3-2-8-3: دسترسی به IADB از طریق کیندل…………………………………………………………………………..101

3-2-3-2-9: مشخصات URI منابع IADB………………………………………………………………………………………….103

3-2-3-2-9-1: URI منابع در IADB………………………………………………………………………………………………….103

3-2-3-2-9-2: چگونگی تعریف کردن URI………………………………………………………………………………………..107

3-2-3-2-10: پشتیبان‌گیری سرور IADB……………………………………………………………………………………….. 109

3-3: آشنایی با برخی مفاهیم در IADB……………………………………………………………………………………………….110

3-3-1: آشنایی مختصر با  SQLو پاره‌ای از دستورات آن…………………………………………………………………….110

3-3-1-1: ساختار SQL…………………………………………………………………………………………………………………………110

3-3-1-2: دستور انتخاب (SELECT) ……………………………………………………………………………………………… 110

3-3-1-3: انتخاب از چندین جدول ……………………………………………………………………………………………………..111

3-3-1-4:  نمایش ستون‌های کم‌تر……………………………………………………………………………………………………….113

3-3-1-5: شرط‌ها در SQL……………………………………………………………………………………………………………………113

3-3-1-6: مرتب‌سازی ……………………………………………………………………………………………………………………………115

«چ»

3-3-1-7: دستور DISTINCT …………………………………………………………………………………………………………….116

3-3-1-8: ساختار پایگاه داده‌ی IADB برای پرس‌و‌جو‌های SQL ……………………………………………………..116

3-3-2: سرویس ذخیره‌سازی ابری…………………………………………………………………………………………………………124

3-3-2-1: مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………….124

3-3-2-2: فواید استفاده از سرویس ذخیره‌سازی ابری………………………………………………………………………….125

3-3-2-3: اصول حافظه‌های ابری…………………………………………………………………………………………………………..125

فصل چهارم: ورود داده‌های کارگاه  C به پایگاه داده‌ ……………………………………………………………………………127

4-1: تنظیمات اوّلیّه‌ی پروژه در IADB…………………………………………………………………………………………………128

4-1-1: ایجاد پروژه ……………………………………………………………………………………………………………………………….128

4-1-2: مدیریت کاربران ……………………………………………………………………………………………………………………….130

4-1-3: تعریف فهرست‌های واژگان ازپیش تعیین‌‌شده در قسمت پیکربندی سرور……………………………..134

4-2: وارد‌کردن داده‌های کاوش کارگاه C به پایگاه داده ……………………………………………………………………..138

4-2-1: کانتکست‌ها ………………………………………………………………………………………………………………………………138

4-2-2: یافته‌ها……………………………………………………………………………………………………………………………………….140

4-2-3: مجموعه‌ها………………………………………………………………………………………………………………………………….143

4-2-4: گروه‌ها ………………………………………………………………………………………………………………………………………145

4-2-5: فازها…………………………………………………………………………………………………………………………………………..147

4-2-6: ماتریس‌ها…………………………………………………………………………………………………………………………………..149

4-2-7: نقشه‌ها……………………………………………………………………………………………………………………………………….151

4-2-8: مقاطع………………………………………………………………………………………………………………………………………..153

«ح»

4-2-9: آمار پروژه…………………………………………………………………………………………………………………………………..156

فصل پنجم: جمع‌بندی و نتیجه‌گیری…………………………………………………………………………………………………….157

5-1: مقایسه‌ی اجمالی روش ثبت و ضبط سنتی و شیوه‌ی ثبت و ضبط رایانه‌ای……………………………….158

5-2: نتیجه‌گیری  ………………………………………………………………………………………………………………………………….161

فهرست منابع فارسی ……………………………………………………………………………………………………………………………..167

فهرست منابع انگلیسی …………………………………………………………………………………………………………………………..168

فهرست جداول

عنوان                                                                                                                                         صفحه

جدول 3-1: پایگاه‌های داده‌ی موجود IADB. …………………………………………………………………………………….104

جدول 3-2: منابع IADB………………………………………………………………………………………………………………………105

 …… ………………………………………………………………………………………………..108   IADBجدول 3-3: تعاریف منابع

جدول 3-4: جدول Individual …………………………………………………………………………………………………………..111

جدول 3-5: جدول Occupation ………………………………………………………………………………………………………..112

 جدول 3-6: اجرای دستور  SELECT در SQL………………………………………………………………………………….112

جدول 3-7: محدود کردن موارد جست‌وجو در  SQL…………………………………………………………………………113

جدول 3-8: استفاده از شرط WHERE  در SQL………………………………………………………………………………113

جدول 3-9: استفاده از دستور AND در SQL…………………………………………………………………………………….114

جدول 3-10: استفاده از دستور OR در SQL……………………………………………………………………………………..114

جدول 3-11: استفاده از دستور ORDER BY در SQL…………………………………………………………………….115

«خ»

جدول 3-12: استفاده از دستور DISTINC در SQL………………………………………………………………………….116

فهرست تصاویر

عنوان                                                                                                                                         صفحه

تصویر 2-1: موقعیت تپه‌ی ده‌بزان نسبت به شهر همدان و شهرستان اسدآباد …………………………………….22

تصویر 3-1: کارگاه C در حال کاوش ……………………………………………………………………………………………………..33

تصویر 3-2: کارگاه C پس از اتمام کاوش ……………………………………………………………………………………………..36

تصویر 3-3: نوارابزار اصلی پایگاه …………………………………………………………………………………………………………….49

تصویر 4-1: پنجره‌ی ایجاد پروژه  …………………………………………………………………………………………………………129

تصویر 4-2: پنجره‌ی ورود اطّلاعات مربوط به پروژه……………………………………………………………………………..130

تصویر4-3: صفحه‌ی مربوط به مدیریت پایگاه (ADMIN)…………………………………………………………………..131

تصویر 4-4: کاربر با سطح دسترسی پایین…………………………………………………………………………………………….132

تصویر 4-5: صفحه‌ی مربوط به کاربر با سطح دسترسی پایین……………………………………………………………..132

تصویر 4-6: صفحه‌ی مربوط به کاربر با سطح دسترسی متوسط یا بالا………………………………………………..133

تصویر 4-7: پنجره‌ی مربوط به لیست کاربران پایگاه…………………………………………………………………………….133

تصویر 4-8: تنظیمات عمومی پروژه‌ی ده‌بزان در پیکربندی سرور پایگاه داده…………………………………….134

تصویر 4-9: فهرست واژگان کلیدی کانتکست‌ها در پیکربندی سرور پایگاه داده…………………………………136

تصویر 4-10: فهرست واژگان مربوط به روش‌ها کاوش و روش‌های تاریخ‌گذاری………………………………. 136

تصویر 4-11: فهرست واژگان کلیدی مربوط به یافته‌های معمولی و ویژه …………………………………………..137

تصویر 4-12: فهرست واژگان مربوط به انواع یافته که درهنگام ورود یک یافته‌ی جدید…………………….137

«د»

تصویر 4-13: تصویر پنجره‌ی بارگذاری رونوشت کانتکست………………………………………………………………….138

تصویر 4-14: پنجره‌ی پیش‌نمایش رونوشت کانتکست…………………………………………………………………………139

تصویر 4-15: نمایش کانتکست 101  به همراه برگه‌ی رونوشت کانتکست………………………………………. 139

تصویر 4-16: نمایش عکس و لایه‌نگاری مرتبط با کانتکست 101……………………………………………………….140

تصویر 4-17: وارد کردن یک یافته‌ی معمولی به پایگاه………………………………/……………………………………….141

تصویر 4-18: نمایش پنجره‌ی مربوط به یافته و وارد کردن جزئیات مربوطه……………………………………. 142

تصویر 4-19: نمایش پنجره‌ی مربوط به یافته و منابع مرتبط…………………………………………………………… 142

تصویر 4-20: نمایش پنجره‌ی مربوط به ایجاد یک مجموعه‌ی جدید……………………………………………….. 143

تصویر 4-21: نمایش پنجره‌ی نهایی مجموعه‌ی  2و وارد کردن جزئیات به آن………………………………… 144

تصویر 4-22: نمایش عکس مربوط به مجموعه‌ی 2………………………………………………………………………………144

تصویر 4-23: نمایش پنجره‌ی مربوط به ایجاد یک گروه جدید……………………………………………………………145

تصویر 4-24: نمایش پنجره‌ی نهایی گروه 4 و وارد کردن جزئیات از طریق کلید Edit…………………… 146

تصویر 4-25: نمایش پنجره‌ی نهایی مربوط به گروه 4 و عکس مربوط به این گروه…………………………. 146

تصویر 4-26: نمایش پنجره‌ی مربوط به ایجاد یک فاز جدید……………………………………………………………….147

تصویر 4-27: نمایش پنجره‌ی نهایی فاز 4 و وارد کردن جزئیات از طریق کلید Edit………………………. 148

تصویر 4-28: نمایش پنجره‌ی نهایی مربوط به فاز 4 ……………………………………………………………………………148

تصویر 4-29: نمایش پنجره‌ی مربوط به ایجاد یک ماتریس جدید……………………………………………………….149

تصویر 4-30: نمایش پنجره‌ی ماتریس و وارد کردن کانتکست‌ها به آن……………………………………………. 150

تصویر 4-31: ماتریس نهایی………………………………………………………………………………………………………………… 150

تصویر 4-32: ماتریس نهایی به‌همراه مجموعه‌های مشخص‌شده……………………………………………………….. 151

«ذ»

تصویر 4-33: نمایش پنجره‌ی مربوط به ایجاد یک نقشه‌ی جدید……………………………………………………… 151

تصویر 4-34: پنجره‌ی رسم نقشه‌………………………………………………………………………………………………………… 152

تصویر 4-35: پنجره‌ی نمایش نقشه‌ی نهایی ترسیم شده از کانتکست 101……………………………………. 152

تصویر 4-36: پنجره‌ی ایجاد یک مقطع جدید……………………………………………………………………………………. 153

تصویر 4-37: پنجره‌ی نمایش تصویر اصلی مربوط به مقطع……………………………………………………………… 154

تصویر 4-38: مرحله‌ی ترسیم مقطع از روی تصویر……………………………………………………………………………. 154

تصویر 4-39: پنجره‌های تصویر اصلی و مقطع ترسیم شده……………………………………………………………….. 155

تصویر 4-40: پنجره‌ی نمایش مقطع نهایی ترسیم شده…………………………………………………………………….. 155

تصویر 4-41: پنجره‌ی نمایش آمار پروژه……………………………………………………………………………………………. 156