دانلود: شناسایی عوامل مؤثر بر انگیزه مشارکت زنان در شوراهای اسلامی و دهیاری ها در شهرستان سمنان

تعداد 179صفحه در فایل word

شناسایی عوامل مؤثر بر انگیزه مشارکت زنان در شوراهای اسلامی و دهیاری ها در شهرستان سمنان

مقدمه

        امروزه پديده ي مشاركت به عنوان جزء لاينفك و تفكيك ناپذير توسعه تلقي مي گردد و به همين دليل است كه مشاركت عمومي را از يك سو ، يكي از شاخص هاي اسا سي و بنيادي توسعه و توسعه يافتگي قلمداد كرده اند و از سوي ديگر ، مشاركت مردم را براي متحول شدن جامعه و حركت به سوي توسعه يافتگي ضروري دانسته اند . مشاركت مردم در مفهوم دوم باعث مي شود تا طرح ها و برنامه هايي كه با حضور و دخالت مردم تدوين شده اند ، در نتيجه منطبق با خواسته ها و نيازهاي مردم تنظيم گرديده ، كه به تبع از حمايت هاي مادي و معنوي و نظارتي آنها برخوردار و به كامل ترين شكل و سريع ترين زمان به هدف هاي تعيين شده ، دست مي يابند .

زنان نقش فعال و سازنده ای در گام های گوناگون پدیداری ، شکل گیری و نهادینه شدن روند انقلاب اسلامی داشته اند . مشارکت اجتماعی زنان و حضور بانوان در عرصه های تصمیم گیری حکومتی می تواند پشتوانه ای مناسب برای تحقق اهداف توسعه گرایانه باشد که برای نیل به آن می بایست از تمامی منابع انسانی که بانوان ، نیروی محوری و بنیادین در این زمینه اند بهره برد تا توسعه ای پایدار ، متوازن ، همه جانبه و درون زا پدیدار شود.

بدون شك يكي از مولفه هاي راهبردي در توسعه و پايداري هر جامعه كه ريشه در بطن زندگي اجتماعي دارد و از ديرباز با مفاهيمي چون همبستگي ، اتحاد ، تشريك مساعي ، ياريگري ، همياري و … ، پيوند خورده است ، « مشاركت اجتماعي » مي باشد . مشاركت به عنوان يكي از نيازهاي اجتماعي انسان ، متضمن بقاي حيات فردي و زندگي جمعي مي باشد . چراكه انسان به عنوان موجودي اجتماعي ، گرايش فراواني به تعامل و زيستن با ديگران دارد . بررسي ها در اين رابطه نيز اين واقعيت را تأييد مي كند كه زندگي جمعي جزء از راه مشاركت و ياريگري امكان پذير نيست .

          توجه به پديدة مشاركت اجتماعي از دويست سال پيش در نظام هاي سياسي و اجتماعي جوامع غرب راه يافت . ليكن ، توجه به پديدة‌مشاركت و تاكيد بر نقش آن به عنوان يكي از عوامل اصلي توسعه در جوامع در حال توسعه ، تا حد بسيار پس از شكست راه كارها و برنامه هاي توسعه در دهه هاي 1950 و 1960 كه از غرب وارد كشورهاي درحال توسعه شده بودند ، متجلي است . در بررسي و ارزيابي اين برنامه ، عدم بهره گيري از مشاركت مردمي ، به عنوان عامل اصلي شكست برنامه هاي توسعه ارزيابي شده است . لذا پس از آن ، در استراتژي هاي توسعه بررويكرد مشاركت مردمي به عنوان نياز اصلي بشر تأكيد نمودند . ( وحيدا و نيازي ، 1383 : 119)

          بر همين مبنا امروزه پديده ي مشاركت به عنوان جزء لاينفك و تفكيك ناپذير توسعه تلقي مي گردد و به همين دليل است كه مشاركت عمومي را از يك سو ، يكي از شاخص هاي اساسي و بنيادي توسعه و توسعه يافتگي قلمداد كرده اند و از سوي ديگر ، مشاركت مردم را براي متحول شدن جامعه و حركت به سوي توسعه يافتگي ضروري دانسته اند . مشاركت مردم در مفهوم دوم باعث مي شود تا طرح ها و برنامه هايي كه با حضور و دخالت مردم تدوين شده اند ، در نتيجه منطبق با خواست ها و نيازهاي مردم تنظيم گرديده ، كه به تبع از حمايت هاي مادي و معنوي و نظارتي آنها برخوردار و به كامل ترين شكل و سريع ترين زمان به هدف هاي تعيين شده ، دست مي يابند .

          سابقه ي رفتارهاي اجتماعي در جامعه ي ايران بيانگر وجود مشاركت وياريگري هاي سنتي به اشكال گوناگون مي باشد . نتايج مطالعات پيشين نشان مي دهد كه مشاركت هاي غير رسمي از ديرباز در ايران وجود داشته اند كه با وجود دگرگوني ها و تحولاتي كه جامعه ي ايران طي صد سال اخير به خود ديده است ، صرف نظر از نوسانات اين پديده در گذر زمان ، نمونه هايي از مشاركت در مراسم و مناسك مذهبي ، تعاوني هاي سنتي به ويژه بنه ها ، واره ها و موقوفات ، مشاركت هاي محلي در زمينة امور فرهنگي ، بهداشتي ، اقتصادي و امور اجتماعي نظير حل و اختلافات روستائيان ، هدايا به زوجين در مراسم عروسي ، ساختن مسجد ، لايروبي قنوات و ….،  به چشم مي خورد . و در دهه هاي اخير نيز مشاركت مردمي در پيروزي انقلاب اسلامي ، حفظ انقلاب ، دفاع مقدس ، مشاركت خود انگيخته به هنگام بروز حوادث غير مترقبه كاملا نمايان است . علاوه بر مشاركت سنتي ، نمودهايي از مشاركت هاي رسمي كه برآيند تماس و آشنايي ايرانيان با فرهنگ و تمدن غرب در سده هاي اخير بوده ، بالاخص پس از انقلاب مشروطيت شكل گرفت از جمله مصاديق  آن با حق شركت در انتخابات اعضاي مجلس ، تشكيل انجمن هاي ايالتي و ولايتي و همچنين ايجاد انجمن هاي بلديه و شهرها بستر مشاركت اشاعه و گسترش يافت و اين مفهوم با توجه به تغييرات ساختاري وزايش انقلاب اسلامي به لحاظ ماهيت اسلاميت و جمهوري نظام سياسي ، نمود عيني بيشتري به خود گرفت .

          قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران كه ملهم از انديشه ها و آموزه هاي ايدئولوژيك دين متعالي اسلام است ، به اين مفهوم توجه خاص نموده ، به طوري كه اين واژه شش بار در قانون اساسي به كار رفته كه چهار مورد آن در مقدمه و دو مورد ديگر در متن قانون در بند هشتم اصل سوم به مشاركت عامه در تعيين سرنوشت سياسي ، اقتصادي ، اجتماعي و فرهنگي خويش اشاره شده و در اصل 29 به ارائه خدمات تامين اجتماعي از محل درآمد حاصل از مشاركت  مردم تصريح گرديده است ». ( گزارش ملي سازمان جوانان ، 1381 : 3-2 )

مشارکت یکی از مباحث مهم در جامعه شناسی سیاسی است و یکی از شاخصهای توسعه سیاسی در کشورها به شمار می رود . توسعه سیاسی خود از ابعاد توسعه همه جانبه است . از این رو پرداختن به مقوله مشارکت می تواند یکی از ابعاد توسعه یافتگی باشد . موضوع مشارکت به عنوان یکی از رهیافتهای نوین در مباحث توسعه مطرح است و صاحبنظران مباحث توسعه پس از چندین دهه برنامه های توسعه به این نتیجه رسیده اند که یکی از مؤثرترین راههای رسیدن به توسعه واقعی و بادوام همان جلب مشارکت مردم در فرآیند توسعه از مرحله تصمیم گیری تا اجرا و همچنین با صرفه ترین و پایدارترین روش است.

علیرغم اینکه زنان به عنوان نیمی از منابع انسانی جهانی برای برخورداری از حقوق انسانی جهانی برای برخورداری از حقوق انسانی باید در برنامه های توسعه به ویژه توسعه روستایی مشارکت داشته باشند تا از نتیجه آن بهره مند شوند . اما واقعیت ها بازنمای این است که زنان با وجود مشارکت در بسیاری از فعالیتها در سطح روستا از جایگاه و رتبه خاص اجتماعی برخوردار نیستند.

زنان نقش فعال و سازنده ای در گام های گوناگون پدیداری ،شکل گیری و نهادینه شدن روند انتخاب داشته اند اما آن چنان که شایسته است همچنان از سهمی متناسب در ساختار قدرت اجتماعی برخوردار نشده اند و در مواضع تصمیم گیری و مناصب قدرت جمعی حضوری کم رنگ دارند . مشارکت سیمای زنان و حضور بانوان در عرصه های تصمیم گیری حکومتی می تواند پشتوانه ای مناسب برای سایر عرصه های مشارکت جویانه تلقی شود.

اشکال گوناگون مشارکت زنان بی تردید از حضور و ظهور آنان جهت تأیید سیاستهای رسمی حکومتی متفاوت است به همین دلیل نوعی نگاه توسعه ای به زنان همراه بازنگری در رفتارها و کردارهایی که پیشاپیش وجود داشته و تداوم یافته بوده اند یک ضرورت است به نظر می رسد هر جامعه ای برای تحقق اهداف توسعه گرایانه خود می بایست از تمامی منابع انسانی که بانوان نیروی محوری و بنیادی در این زمینه اند بهره بگیرد تا توسعه ای پایدار ، متوازن ، همه جانبه و درون زا پدیدار شود.

امروزه یکی از عالی ترین شکل سازماندهی نظام اجتماعی که برای نهادینه کردن مشارکت مردمی در مدیریت روستایی پیشنهاد می شود تشکیل شوراهای اسلامی روستا می باشد . در واقع شوراها به عنوان یک نهاد مشارکتی پدیده ای ارزشمند و برخاسته از اراده و خواست مردم می باشند که می توانند منشأ هرگونه تغییر و تحول برای بهبود وضعیت اجتماعی روستاییان باشد . در حقیقت با تشکیل این شوراها بعنوان یکی از مهمترین نهادهای سیاسی و اجتماعی ، عموم مردم می توانند بطور مستقیم در تعیین سرنوشت خود نقش داشته و بصورت فعال در اداره امور مربوط به خود مستقیماُ دخالت داشته باشند.

به عبارت دیگر تصمیم گیران روستا خود مردم در قالب شورا خواهند بود و بدین ترتیب هم مسئولان و مجریان اجرایی در روستاها و هم ناظران بر امور آنها از میان مردم خواهند بود و بدین ترتیب است که انتقال و جابجایی قدرت از مدیریت متمرکز دولتی به مستقیم متکی به تفکرات راهبردی و مردم سالاری در جامعه فراهم می شود و با فراهم آوردن بستر و زمینه مناسب ، روستاییان امور فرهنگی ، اجتماعی ، سیاسی و … خود را در قالب امور روستاها امری مطلوب می یابند و وجود خود را در حل بسیاری از مسائل و مشکلات ناشی از زمان و مکان در روستاها مقصد می دانند. بدین ترتیب بسیاری از معضلات به دلیل نظارت و مشارکت مردمی کاهش خواهد یافت و مردم خود را مسئول آنچه که هست می بینند و سطح توقعات خود را کاهش و ظرفیت تحمل خود را افزایش می دهند که این امر بس میمون و پسندیده است. (وزارت کشور ، 1377 ).

شورا و مشورت نه تنها به حکم عقل پسندیده است که در شرع مقدس نیز به آن توجه شده است و در قرآن کریم و روایات ائمه معصومین علیهم السلام اشارات زیادی به اهمیت و فایده مشورت شده است و مؤمنان و مسلمانان به مشورت فرا خوانده شده اند چنانچه خداوند به پیامبر می فرمایند : «در کارها با ایشان مشورت کن. » (قرآن کریم ، سوره آل عمران ، آیه 159 ) .

همچنین از مؤمنین می خواهد که کارهایشان را با مشورت یکدیگر انجام دهند . (قرآن کریم ، سوره شورا ).

با توجه به این امر مهم در مهمترین سند قانونی کشور ، یعنی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران یک فصل از 14 فصل (فصل هفتم ) و شش اصل از یکصد و هفتاد و هفت اصل  (اصل 100-106 ) را به امور شوراها اختصاص داده و حاکمیت مطلق بر جهان و انسان را از آن خداوند دانسته و ایشان را بر سرنوشت اجتماعی خویش حاکم ساخته است و هیچکس نمی تواند این حق الهی را از انسان سلب کند و علت این حق خدادادی را از طریقی که در اصول قانون اساسی آمده اعلام می کند . (اصل 52 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ).

امروزه مطالعات صاحبنظران اجتماعی نشان از آن دارد که دستیابی به توسعه پایدار بدون مشارکت فعال زنان در تمامی عرصه ها اعم از عرصه های خانوادگی ، اجتماعی و اقتصادی امکان پذیر نیست . اما مطالعات اخیر نشان می دهد که عوامل اجتماعی ، فرهنگی و انتظارات متفاوت جامعه از مرد و زن موانع مهم را بر سر راه مشارکت زنان بوجود آورده است (کتابی و دیگران ، 1382 ) . متأسفانه در بسیاری از برنامه های توسعه نقش اساسی و تعیین کننده زنان به فراموشی سپرده شده است و این خود باعث عدم موفقیت بسیاری از برنامه ها و پروژه های توسعه علی الخصوص در مناطق روستایی جهان شده است.

بنا بر تحقیقات فائو بیش از 75 درصد از جمعیت فقیرترین کشورهای جهان که قریب به یک میلیارد نفر می باشد در مناطق روستایی زندگی می کنند . این در حالی است که 70 درصد از جمعیت فقیر در جهان را زنان تشکیل می دهند و در مجموع سه چهارم مرگ و میر ناشی از فقر مالی و غذایی متوجه زنان و دختران است و از این رو چهره فقر بیش از آنکه روستایی باشد زنانه است . (مدیریت امور زنان روستایی و عشایری ) مسئله مشارکت زنان ، به ویژه زنان روستایی به دلیل نقش مؤثر چنین مشارکتی در فرآیند گذار از توسعه نیافتگی بسیار قابل تأمل است و این در حالی است که مشارکت کم رنگ زنان به طور اعم و مشارکت زنان روستایی به طور اخص به وضوح در جامعه قابل مشاهده است . بدیهی است دانستن نگرش زنان شهرستان سمنان جهت مشارکت در شورای روستا و دهیاریها می تواند برای مسئولین و نمایندگان دوره های بعدی در جهت برنامه ریزیهای آتی و مشارکت زنان در دوره های بعد جهت ارتقا ء عملکرد شورای اسلامی روستا و دهیاریها مفید واقع گردد.

شناسایی عوامل مؤثر بر انگیزه مشارکت زنان در شوراهای اسلامی و دهیاری ها در شهرستان سمنان