شعر، ماهیت و کارکرد آن از نگاه شاعران  از سده­های نخستین تا پایان قرن هفتم

شعر به عنوان ابزار و اسبابي براي بيان احوال، افكار، عقايد و آمال انسان از دير باز تا كنون مورد استفادة شاعران و گويندگان قرار گرفته است. اين امر در ايران، كه يكي از كهن­ترين كشورهاي جهان و از  پيشينة فرهنگي عظيمي برخوردار بوده؛ داراي سابقه و گذشته‌اي طولانيست. بعد از رواج شعر عروضي در ايران، شعر جايگاه خود را به عنوان يك رويكرد فرهنگي و قالبي براي بيان افكار، عقايد و احساسات باز كرد و در اين راستا شاعران بزرگي ظهور كردند وآثار شگرفي پديد آمد. شاعران در اين برهه، از موضوعات مختلف سخن به ميان آورده‌اند. در اين ميان، شاعران و گويندگان بزرگ درباره‌ي ماهيّت شعر و شاعري و جايگاه آن داراي عقايد و آثاري هستند كه در نوع خود قابل بررسي و در خور درنگ و تأمّل مي­باشد.

تحّولات سياسي و فرهنگي در هر عصر تغييراتي را از نظركاركرد و اهميّت شعر در پي داشته ونگاه شاعران به شعر بنا بروضع موجود، كاملاً متفاوت مي­باشد. تأييد يا تكذيب شعر و همين طوركاركرد آن از نگاه شاعران مورد مطالعه در اين ادوار، بستگي به نوع نگاه آنان از منظر فلسفي، ديني و ساير مسايلي دارد كه شاعر در آن  محيط پرورده و به  بار آمده است. ناصر خسرو  قبادياني علي رغم آنكه شاعر و  گوينده‌اي تواناست، ولي به لحاظ تربيت ديني، چندان كار شاعري را بر نمي­تابد. مسئلة شعر و شرع تا مدّت­ها يكي از موضوعات چالش برانگيز ميان شاعران در اين اعصار بوده است.

شعر و ادبیّات، زبان حالات گوناگون بشراست. چنانکه می­توان از ابیاتی که شخص بر زبان می­آورد به شرایط روحی او در آن لحظه پی­برد. انسان در لحظات شادی ابیاتی نشاط انگیز بر زبان می راند و این گونه خرسندی خویش را ابراز می­کند و یا برعکس، در لحظه­های اندوه و غم، ابیات حزن­انگیز و محزون مي­سرايد.

   فقر شاعر و ناتواني او براي سرو سامان دادن به امور معيشتي زن و فرزند، بي­توجّهي زمامداران و دولت مردان به شاعران و اهالي فرهنگ وهنر درهر دوره، بيگانگي افكار و انديشه‌هاي شاعران با روح حاكم بر جامعه، عدم التذاذ ذاتي شاعر از هنر خود و تن در دادن به خواست حاكماني كه از شعر به عنوان ابزاري تبليغاتي براي دستگاه حاكمه استفاده مي­كردند، رواج شعر مدحي و بيزاري برخي از شاعران نسبت به اين گونه شعرها، نگاه جزم انديشانه به شعر و شاعري  و مقولة هنر و رقابت و چالش­هاي موجود ميان علوم و فنون در هر زمانه از جمله مسايلي است كه سرچشمة  قضاوت و داوري شاعران را نسبت به شعر و شاعري در اين ادوار پديد آورده است.