تصویر فرشتگان مقرّب در دیوان مولانا و عطار و متون مقدّس

شیخ فریدالدین عطار نیشابوری بعد از سنایی اولین کسی بود که پا به عرصه شعر صوفیانه گذاشت ولی زندگی وی در هاله­ای از افسانه­ها فرو رفته است که همین امر باعث عدم امکان تحقیقی جامع در مورد زندگی وی شده است.

یکی از این موارد، فهرست آثاری است که به وی منسوب داشته­اند و گاهی بسیار مبالغه آمیز و دور از واقعیت بوده است و بعضی از محققان در گذشته قضاوت­های خویش در مورد شعر عطار را بر پایه همین آثار مجعول و منحول استوار ساخته­اند که نتیجه آن ارائه بعضی اطلاعات ناصواب و بعضاً متناقض می­باشد.

ولی امروزه صحّت انتساب بسیاری از این آثار مجعول توسط محققان رد شده است و محققان آثار مسلّم عطار را تنها شامل چهار مثنوی به نام­های منطق الطیر، الهی­نامه، مصیبت نامه، اسرارنامه، دیوان غزلیات و مجموعه­ای به نام مختارنامه که حاوی رباعیات اوست و همچنین کتاب منثور تذکره الاولیاء می­دانند. عطار که همراه سنایی و مولانا مثلث عرفان ایران را تشکیل می­دهد، سراینده اشعاردلکش و پند آموز عرفانی است در واقع وی نماینده یکی از مراحل تکامل شعر عرفانی  فارسی می­باشد و با دقت در مثنوی­های وی متوجه می­شویم که کلیه ابیات وی در جهت بیان تصوف بوده است.

سیر صعودی عرفان، زهد و اخلاق بعد از عطار با ظهور مولانا جلال الدین محمد بلخی به اوج خود می­رسد. اوج ناشناخته­ای که مولانا آن را تسخیر کرد، بعدها همچنان خاص او ماند.

وی با خلق اثر بزرگ که در واقع حاصل تمام معارف و تجارب صوفیه اسلامی است و اثر مهم تصوف و عرفان ایران، از حیث کیفیت چنان اوج و عظمت روحانی بی­نظیری را ارائه می­کند که شکوه و بزرگی آن وصف ناپذیر است. مولانا در خلق مثنوی معنوی به سنایی حکیم توجه خاصی دارد.

«مولوی در باب سنایی به مدیران هر گونه تکریم فوق العاده­ای را توصیه می­کرد، منکران او را به شدت نقد و رد می­کرد و در حوزه یاران او الهی­نامه سنایی مثل قرآن جهت سوگند دادن مریدان نیز بکار می­رفت».