تبیین نقش دولت در اجرای برنامه سوم توسعه جمهوری اسلامی ایران از منظر نهادگرایی پیتر اوانز

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                 صفحه

فصل اول: طرح پژوهش و کلیات……………………………………………………….. 1

1-1طرح مسئله…………………………………………………………………………… 2

1-2 اهداف پژوهش………………………………………………………………………. 4

1-2-1 اهداف نظری پژوهش…………………………………………………………….. 4

1-2-2 اهداف کاربردی پژوهش………………………………………………………….. 5

1-3 پیشینه پژوهش………………………………………………………………………. 5

1-4 پرسش‌های پژوهش…………………………………………………………………. 7

1-4-1 پرسش اصلی……………………………………………………………………… 7

1-4-2 پرسش‌های فرعی…………………………………………………………………. 7

1-5 فرضیه‌های پژوهش………………………………………………………………….. 7

1-6 متغییرهای پژوهش…………………………………………………………………… 8

1-7 تعریف مفاهیم……………………………………………………………………….. 8

1-7-1 اقتصاد سیاسی…………………………………………………………………….. 8

1-7-2 مفهوم دولت……………………………………………………………………… 9

1-7-3 دولت توسعه‌گرا………………………………………………………………….. 10

1-7-4 برنامه‌ریزی توسعه………………………………………………………………… 11

1-7-5 الگوی پیتر اوانز…………………………………………………………………… 12

1-8 روش پژوهش……………………………………………………………………….. 13

1-9 محدوده زمانی و مکانی پژوهش…………………………………………………….. 13

1-10 محدودیت‌های تحقیق……………………………………………………………… 13

1-11 سازماندهی پژوهش………………………………………………………………… 14 

فصل دوم: چارچوب نظری………………………………………………………………. 15

        مقدمه……………………………………………………………………………… 16

2-1 بررسی نقش دولت در رویکرد‌های اقتصاد سیاسی توسعه…………………………….. 16

2-1-1 مکتب کلاسیک و مکتب نئوکلاسیک………………………………………………. 17

2-1-2 مکتب تاریخی آلمان و مکتب مارکسیستی…………………………………………. 20

2-1-3 مکتب اقتصاد سیاسی نوین…………………………………………………………. 21

2-2 مکتب نهادگرایی………………………………………………………………………. 22

2-2-1 مبانی فکری مکتب نهادی………………………………………………………….. 23

2-2-2 نظریات نهادگرایان مشهور………………………………………………………….. 25

2-2-3 نهادگرایان و مسئله دولت…………………………………………………………… 28

2-2-4 نهادگرایی تطبیقی………………………………………………………………….. 31

2-3 تحولات دولت از نگاه پیتر اوانز………………………………………………………… 32

2-4 الگوی پیتر اوانز……………………………………………………………………….. 35

2-5 مدل تحقیق ………………………………………………………………………….. 36

فصل سوم: اقتصاد سیاسی برنامه ریزی توسعه در ایران معاصر………………………………. 38

مقدمه……………………………………………………………………………………… 39

3-1 نقش دولت در اقتصاد سیاسی ایران در دوران قاجار…………………………………………………………….. 40

3-2 اقتصاد سیاسی دوره تاریخی انقلاب مشروطیت تا سال 1320 ………………………………………….. 41

3-2-1 تحولات اقتصادی، اجتماعی در دوران انقلاب مشروطیت……………………………………………….. 41

3-2-2 ظهور اولین دولت نوین در ایران و اصلاحات اقتصادی رضاشاه………………………………………. 44

3-2-3 اصلاحات مالی و برنامه‌ریزی در دوره 1320-1300 ………………………………………………………. 46

3-3 تحول برنامه‌ریزی در دوره 1334-1320و تدوین و اجرای برنامه هفت ساله اول……………… 47

3-4 برنامه هفت ساله دوم(مهر 1334 تا شهریور1341)……………………………………………………………… 49

3-5 برنامه سوم عمرانی(1346-1341)………………………………………………………………………………………… 52

3-5-1 رویکرد جامع به برنامه‌ریزی……………………………………………………………………………………………….. 52

3-5-2 مدت و اهداف برنامه…………………………………………………………………………………………………………… 52

3-5-3 عملکرد اقتصاد در دوران برنامه………………………………………………………………………………………….. 53

3-5-4 نقش بخش خصوصی و شیوه تعامل دولت با آن……………………………………………………………… 53

3-6 برنامه چهارم عمرانی(1351-1347)……………………………………………………………………………………… 54

3-6-1 دوره زمانی و اهداف برنامه…………………………………………………………………………………………………. 55

3-6-2 عملکرد اقتصاد ایران در زمان برنامه………………………………………………………………………………….. 55

3-6-3 سیاست صنعتی در دوره برنامه……………………………………………………………………………………………… 56

3-6-4 عمران ناحیه ای در برنامه…………………………………………………………….. 57

3-7 برنامه پنجم عمرانی(1356-1352)……………………………………………………… 58

3-7-1 اهداف برنامه…………………………………………………………………………. 59

3-7-2 عملکرد اقتصاد وسیاست‌های مالی در دوران برنامه……………………………………. 59

3-7-3 نتایج عملیاتی برنامه پنجم……………………………………………………………. 60

3-8 اقتصاد سیاسی برنامه‌ریزی توسعه در جمهوری اسلامی ایران (1378-1357)…………………….. 61

3-8-1 سیر تکاملی برنامه ریزی توسعه بعد از انقلاب…………………………………………………………………….. .62

3-8-1-1 برنامه اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی(1372-1368)………………………………….. 63

3-8-1-2 برنامه دوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی(1378-1374)…………………………………. .66

3-9 نتیجه‌گیری………………………………………………………………………………………………………………………………….. .69

فصل چهارم: کاربست الگوی اوانز در برنامه سوم توسعه(1383-1379)……………………. 70

مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 71

4-1 برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران……………………………. 72

4-1-1 اهداف برنامه سوم توسعه………………………………………………………………………………………………………. 72

4-1-2 نظام برنامه‌ریزی برنامه سوم کشور………………………………………………………………………………………… 72

4-1-3 رشد اقتصادی کشور در دوران برنامه سوم توسعه………………………………………………………………. .74

4-2 شاخص‌های نهادگرایی و برنامه سوم توسعه …………………………………………………………………………….. 75

4-2-1 اجرای نظام اداری کارآمد و شایسته‌سالار در برنامه سوم توسعه……………………………………….. .76

4-2-1-1 اقدام‌های انجام‌شده در زمینه استقرار نظام شایسته‌سالار در دستگاه اداری………………… 79

4-2-1-2 اقدام‌های انجام‌شده در زمینه ارزیابی عملکرد دستگاه‌های اجرایی……………………………….. 79

4-2-1-3 اقدامات مربوط به آموزش و بحث شایسته‌سالاری کارکنان دولت…………………………………. 80

4-2-1-4 تحلیل تحقق دیوان‌سالاری کارآمد در برنامه سوم توسعه از دیدگاه اوانز………………………. 82

4-2-2 ویژگی استقلال نسبی دولت در برنامه سوم توسعه…………………………………………………………….. 87

4-2-2-1 استقلال نسبی دولت در ایران…………………………………………………………………………………………… 88

4-2-2-2 استقلال نسبی دولت در برنامه سوم………………………………………………………………………………… 90

4-2-2-2-1 گزارش عملکرد سیاست‌های برنامه سوم توسعه در شاخص‌های کلیدی………………… .92

4-2-2-2-2 ارزیابی عملکرد دولت در تحقق شاخص استقلال نسبی……………………………………………. 95

4-2-3 دولت و اتکای به جامعه در برنامه سوم…………………………………………………………………………………..99

4-2-3-1 گزارش عملکرد برنامه سوم توسعه………………………………………………………………………………… 101

4-2-3-2 ارزیابی ویژگی اتکای دولت به جامعه در برنامه سوم……………………………………………………. 102

4-3 تبیین نقش‌های دولت در بخش‌ها (برنامه سوم توسعه)……………………………………………………….. .107

4-3-1 فناوری نانو………………………………………………………………………………………………………………… …………..110

4-3-2 صنعت خودرو ………………………………………………………………………………………… ……………………………118

4-3-2-1نقش‌های دولت در بخش صنعت خودرو(1383-1379)………………………….. …………………..120

4-4 نتیجه‌گیری……………………………………………………………………………………………………. …………………………..127

4-5 جمع‌بندی و نتیجه‌گیری پایانی…………………………………………………………………………………….. …………129

منابع………………………………………………………………………………………………………….. ….131

فهرست جداول

عنوان                                                                                                 صفحه

جدول 3-1 مقایسه عملکرد برنامه اول توسعه اقتصادی با اهداف مصوب……………………………………….. 66

جدول 3-2 مقایسه عملکرد برنامه دوم توسعه اقتصادی  با اهداف مصوب………………………………. …….68

جدول 4-1 تعداد کارکنان دستگاه‌های اجرایی به تفکیک سطح تحصیلات…………………….. ……………83

جدول 4-2 شاخص مدیریت دولتی در ایران……………………………………………………………………. ……………….86

جدول 4-3 شاخص فساد اداری در ایران…………………………………………………………………………………………… 87

جدول 4-4 پیش بینی درآمد حاصل از صادرات نفت خام……………………………………….. …………………….92

جدول 4-5 تعداد شرکت‌هایی که سهام دولت در آنها صفر شده است………………………………. ………….93

جدول 4-6 درآمدهای دولت در طول برنامه سوم……………………………………………………………… ……………..95

جدول 4-7 عملکرد بودجه شرکت‌های دولتی…………………………………………………………… ……………………..97

جدول 4-8 پروژه‌های اجرا شده توسط سازمان گسترش و نوسازی ………………………………. …………..104

جدول 4-9 روابط بخش خصوصی و دولت……………………………………………………………. ………………………..107

جدول 4-10 شاخص میزان صادرات کالاهای با فناوری بالا در دنیا و رتبه ایران……………. ………….115

جدول 4-11 خلاصه گزارش مالی حمایت تشویقی ستاد ویژه فناوری نانو در سال 1391….. ……116

جدول 4-12 سهامداران شرکت ایران‌خودرو………………………………………………………………… …………………122

جدول 4-13 سهامداران شرکت سایپا………………………………………………………….. …………………………………124

جدول 4-14 میزان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در کشور…………………………………………. ……………125

 

فهرست نمودارها

عنوان                                                                                                                  صفحه

نمودار2-1 الگوی پیتر اوانز…………………………………………………………………………………………………………..37

نمودار 4-1 شرایط یک دیوان‌سالاری کارآمد………………………………………………………………………………77

نمودار 4-2 روند شاخص اختلال سیاست گذاری و تنظیمات دولت………………………………………….99

نمودار 4-3 تعداد محققان حوزه فناوری نانو……………………………………………………………………………….112

نمودار 4-4 توزیع شرکت‌های نانویی بر حسب صنعت………………………………………………………………113

نمودار 4-5 تعداد مقالات نانو و رتبه ایران در جهان………………………………………………………………….114