بهداشت روانی از منظر قرآن و روایات و ارائه راهکارهای ارتقاء آن در کارکنان ناجا

فهرست مطالب

فصل اوّل: کلیات تحقیق (15-1)

مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………..2

• بیان مسأله……………………………………………………………………………………………………………….4

• اهمّیت و ضرورت تحقیق…………………………………………………………………………………………5

• اهداف تحقیق………………………………………………………………………………………………………….7

• سؤالات تحقیق……………………………………………………………………………………………………….7

• روش تحقیق……………………………………………………………………………………………………………8

• کاربرد تحقیق………………………………………………………………………………………………………….8

• اصطلاحات و مفاهیم………………………………………………………………………………………………..8

 

فصل دوّم: مبانی نظری و پژوهشی(ادبیات تحقیق) (34-16)

2-1-  پیشینه تحقیق………………………………………………………………………………………………………..17

2-2-  تاریخچه………………………………………………………………………………………………………………….21

2-3-  مبانی نظری……………………………………………………………………………………………………………24

2-3- 1-  مبانی بهداشت روانی از دیدگاه مکاتب روانشناسی غرب…………………………………………24

2-3-2-  مبانی بهداشت روانی از دیدگاه اسلام…………………………………………………………………….28

2-4-  اصول و اهداف بهداشت روانی ……………………………………………………………………………….30

اهداف بهداشت روانی در اسلام ……………………………………………………………………………………………….31

2-5-  موضع قرآن نسبت به بهداشت روانی……………………………………………………………………32

(الف)

2-6-  قرآن و درمان انسان ……………………………………………………………………………………………..34

 

فصل سوّم: بیماری روح و روان از منظر قرآن و روایات (74-36)

3-1-  بیماری روحی و روانی…………………………………………………………………………………………….37

3-2-  مفهوم بیماری روانی در روانشناسی و روان پزشکی………………………………………………37

3-3-  مفهوم بیماری روانی در قرآن و روایات…………………………………………………………………38

3-4-  زمینه های بیماری روح و روان در انسان……………………………………………………………….39

• وراثت………………………………………………………………………………………………………………………..39

• محیط…………………………………………………………………………………………………………………………40

3-5-  سرچشمه های و دلایل اصلی بیماری های روح و روان در انسان…………………………….41

• جهل………………………………………………………………………………………………………………………..41

• غفلت……………………………………………………………………………………………………………………..42

• هوای نفس و تسویل نفس…………………………………………………………………………………………..43

• محبت و دلبستگی به دنیا…………………………………………………………………………………………..44

• شهوت گرایی……………………………………………………………………………………………………………45

3-6-  بیماری های روحی و روانی (رذایل و عیوب اخلاقی)…………………………………………………46

3-6- 1- بیماری های اعتقادی…………………………………………………………………………………………….47

1– کفر…………………………………………………………………………………………………………………………..47

2– نفاق…………………………………………………………………………………………………………………………47

3-6-2- بیماری های اخلاقی و رفتاری…………………………………………………………………………………48

3-6-2-1- بیماری های فردی……………………………………………………………………………………………..48

• قساوت……………………………………………………………………………………………………………………48

(ب)

• تکبّر و خودخواهی……………………………………………………………………………………………………..50

• حسد………………………………………………………………………………………………………………………51

• خشم………………………………………………………………………………………………………………………54

• شکاکیت و نداشتن استقلال فکری……………………………………………………………………………….55

• طمع……………………………………………………………………………………………………………………….55

3-6-2-2- بیماری های اجتماعی………………………………………………………………………………………..56

• بدبینی و سوءظن………………………………………………………………………………………………………57

• کینه و دشمنی………………………………………………………………………………………………………….57

• عیب جوئی……………………………………………………………………………………………………………….59

• ظلم و بی عدالتی……………………………………………………………………………………………………….60

• تجسس……………………………………………………………………………………………………………………61

سایر بیماری های اخلاقی و رفتاری……………………………………………………………………………………….62

3-7- عوامل تهدید کننده بهداشت روانی……………………………………………………………………….63

3-7-1- فشار روانی یا استرس…………………………………………………………………………………………….64

3-7-1-1- انواع فشار روانی…………………………………………………………………………………………………..65

3-7-1-2- علتهای فشار روانی……………………………………………………………………………………………….65

3-7-1-3- بازتابهای فشار روانی…………………………………………………………………………………………….67

3-7-1-4- مکانیزم های تأثیر گذار فشار روانی بر بهداشت روانی…………………………………………………68

3-7-1-5- مقابله با فشار روانی در اسلام…………………………………………………………………………………68

3-7-2- محرومیت و ناکامی………………………………………………………………………………………………..69

3-7-3- اضطراب و نگرانی………………………………………………………………………………………………….69

3-7-3-1- منشاء اضطراب، دلهره و نگرانی……………………………………………………………………………….70

(ج)

 

3-7-3-2- مقابله با اضطراب………………………………………………………………………………………………….70

3-7-4- افسردگی……………………………………………………………………………………………………………..71

3-7-4-1- علامتهای افسردگی………………………………………………………………………………………………72

3-7-4-2- عوامل افسردگی………………………………………………………………………………………………….72

3-7-4-3- راههای مقابله با افسردگی…………………………………………………………………………………….73

3-7-5- گناه…………………………………………………………………………………………………………………….73

نتیجه گیری از بحث…………………………………………………………………………………………………………….74

 

فصل چهارم: معیارهای بهداشت روانی و شخصیت سالم از منظر قرآن و روایات

(103-75)

4-1- معیارهای بهداشت روانی…………………………………………………………………………………………76

4-1-1- معیارهای بهداشت روانی از دیدگاه صاحب نظران……………………………………………………..76

4-1-2- معیارهای بهداشت روانی از دیدگاه اسلام………………………………………………………………..78

• رشدو تکامل…………………………………………………………………………………………………………….78

• اعتدال…………………………………………………………………………………………………………………….79

• همنوایی و سازگاری………………………………………………………………………………………………….81

• احساس آرامش و امنیت……………………………………………………………………………………………..82

• شناخت خود…………………………………………………………………………………………………………….83

• عزّت نفس………………………………………………………………………………………………………………..84

• توانایی بر ایجاد ارتباط درست با دیگران……………………………………………………………………….86

• استقلال و بهره گیری از نتایج……………………………………………………………………………………..87

• تسلط بر محیط…………………………………………………………………………………………………………87

• داشتن هدف در زندگی………………………………………………………………………………………………88

4-2- شخصیت سالم از منظر قرآن و روایات……………………………………………………………………89

(د)

ویژگی های شخصیت سالم…………………………………………………………………………………………………..90

4-2-1- ویژگی های شناختی شخصیت سالم……………………………………………………………………………..90

4-2-2- ویژگی های عاطفی شخصیت سالم………………………………………………………………………………94

4-2-3- ویژگی های رفتاری شخصیت سالم………………………………………………………………………………96

نتیجه گیری از بحث……………………………………………………………………………………………………………102

 

فصل پنجم: راهکارهای تأمین کننده بهداشت روانی از منظر قرآن و روایات  (163-104)

5-1- راهکارهای تأمین بهداشت روانی از منظر قرآن و روایات……………………………………….105

5-1-1- راهکارهای معرفتی برای تأمین بهداشت روانی…………………………………………………………105

• ایمان به خدا و توجه به فطرت انسانی…………………………………………………………………………..105

• توکل……………………………………………………………………………………………………………………..108

• رضا و تسلیم……………………………………………………………………………………………………………110

• امید به رحمت الهی…………………………………………………………………………………………………..112

• هدفمندی و معنادار شدن زندگی………………………………………………………………………………..113

• الگو قراردادن پیامبران و اولیاء الهی…………………………………………………………………………….113

• اعتقاد به معاد………………………………………………………………………………………………………….115

• اعتقاد به قضا و قدر الهی……………………………………………………………………………………………117

• احساس امنیت………………………………………………………………………………………………………..119

5-1-2- راهکارهای رفتاری برای تأمین بهداشت روانی…………………………………………………………120

• یاد خدا…………………………………………………………………………………………………………………..121

• دعا……………………………………………………………………………………………………………………….123

• تقوا……………………………………………………………………………………………………………………….125

• نماز……………………………………………………………………………………………………………………….126

• روزه………………………………………………………………………………………………………………………128

• صبر……………………………………………………………………………………………………………………….129

• توبه……………………………………………………………………………………………………………………….131

(ه)

• عفّت و پاکدامنی……………………………………………………………………………………………………..131

• مدیریت و برنامه ریزی……………………………………………………………………………………………..133

5-1-3- راهکارهای عاطفی برای تأمین بهداشت روانی………………………………………………………..134

• ازدواج و خانواده………………………………………………………………………………………………………134

• انس با قرآن کریم……………………………………………………………………………………………………135

• احساس ارزشمندی………………………………………………………………………………………………….137

• سرگرمی و تفریح…………………………………………………………………………………………………….137

5-1-4- راهکارهای اجتماعی برای تأمین بهداشت روانی……………………………………………………..138

• حسن خلق،محبّت و مدارا با دیگران……………………………………………………………………………139

• عفو و گذشت…………………………………………………………………………………………………………..140

• حسن ظن……………………………………………………………………………………………………………….141

• انفاق، زکات، خمس و نفقه های واجب………………………………………………………………………….142

• انسان مأمور به تکلیف است و نه نتیجه………………………………………………………………………..143

• امر به معروف و نهی از منکر………………………………………………………………………………………143

• کار………………………………………………………………………………………………………………………..144

آثار مثبت روابط اجتماعی……………………………………………………………………………………………………..145

مؤلفه های روابط اجتماعی کارآمد……………………………………………………………………………………….146

5-1-5- تأمین نیازهای زیستی………………………………………………………………………………………….146

• تغذیه…………………………………………………………………………………………………………………….147

• نیاز جنسی(شهوت) ……………………………………………………………………………………………….148

• استراحت(خواب) ……………………………………………………………………………………………………148

سایر عوامل تأمین کننده بهداشت روانی…………………………………………………………………………………..149

5-2- ارائه راهکارها جهت ارتقاء بهداشت روانی در کارکنان ناجا……………………………………150

5-2-1- اوّل حوزه فردی…………………………………………………………………………………………………….150

• ارتقاء ایمان و عمل صالح(در حوزه فردی)……………………………………………………………………..150

(و)

• راهکارهای ارتقاء عزّت نفس………………………………………………………………………………………152

• راهکارهای ارتقاء ارتباط مثبت با دیگران……………………………………………………………………..152

• راهکارهای ارتقاء استقلال در فعالیتها…………………………………………………………………………153

• راهکارهای تسلط بر محیط………………………………………………………………………………………..154

• راهکارهای رسیدن به رشد و خود شکوفایی…………………………………………………………………154

• راهکارهای لازم برای آرامش روحی…………………………………………………………………………….155

• مهارت مدیریت استرس……………………………………………………………………………………………155

• توصیه های بهداشتی برای بهداشت روانی در محیط کار………………………………………………...157

5-2-2- دوّم حوزه سازمانی………………………………………………………………………………………………157

• ارتقاء ایمان و بصیرت دینی کارکنان(در حوزه سازمانی)…………………………………………………158

• مدیریت و فرماندهی بر کارکنان………………………………………………………………………………….159

الف) ارتقاء عزت نفس در کارکنان تحت امر………………………………………………………………………..160

ب) جلوگیری از استرس کارکنان تحت امر.………………………………………………………………………..161

ج) ارتقاء بهداشت روان در محیط کار تحت امر…………………………………………………………………..162

3- تأمین نیازهای کارکنان……………………………………………………………………………………………….163

فصل ششم: خلاصه، نتیجه گیری و پیشنهادها(168-164)

6-1- خلاصه……………………………………………………………………………………………………………………165

6-2- نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………………………..167

6-3- پیشنهادها…………………………………………………………………………………………………………….167

 

فهرست منابع………………………………………………………………………………………………………………..169