بررسی و نقد ایرادات قوشچی بر موضوع امامت «تجرید العقائد»

این فایل در 252 صفحه فایل word قابل ویرایش می باشد.

قوشچی از متکلمان اشعری است که شرح مهمی بر تجرید العقائد محقق طوسی نگاشته است که به شرح جدید معروف شده است. وی در مبحث امامت شرح، خود در نقد آراء محقق طوسی سعی بلیغ نموده است و کوشیده است شبهات فراوانی به اندیشه های محقق طوسی وارد نماید.

قوشچی از جهت روش از آراء متکلمین اشعری مذهب از جمله ایجی و تفتازانی و میر سید شریف جرجانی و فخر رازی تبعیت می‌کند. وی در حقیقت در بحث امامت همان شبهات پیشینیان خود را تکرار کرده است هر چند در برخی موارد نیز از نقل ایرادات پیشینیان خود احتراز نموده است.

قوشچی بر خلاف محقق طوسی امامت را مربوط به علم فقه می‌داند ولی در تعریفی که وی از امامت ارائه می‌کند با تعریف محقق طوسی از امامت چندان تفاوتی ندارد، هم چنان که این شباهت ظاهری و صوری در تعریف امامت را می‌توان در میان متکلمین شیعه و سنی دیگر نیز مشاهده نمود. خواجه طوسی مهمترین دلیل وجوب امامت را قاعده لطف می‌داند ولی قوشچی بر صغری و کبرای این قاعده شبهاتی را مطرح می‌نماید  که هیچ کدام از این شبهات وارد نیست. قوشچی عمده ترین دلیل وجوب امامت را اجماع صحابه می‌داند.

محقق طوسی آیه ولایت (مائده/55) را یکی از آیاتی که بر امامت بلافصل حضرت علیA دلالت می‌کند، معرفی می‌کند ولی قوشچی شبهاتی را بر این استدلال وارد می‌کند که هر یک از این شبهات قابل رفع است. قوشچی اعتراف می‌کند که شأن نزول این آیه، حضرت علیA می‌باشد. شبهه مهم قوشچی در این آیه این است که «ولی» به معنای اولی در تصرف نیست ولی ادله وی بر این مدعی صحیح نمی‌باشد.

آیات دیگری که محقق طوسی از آنها یاد می‌کند آیه اولی الامر، آیه مع الصادقین و آیه امامت می‌باشد. نصوص نفی که بر امامت حضرت علیA دلالت می‌کند، حدیث غدیر و حدیث منزلت می‌باشد درباره این نصوص قوشچی هم اشکال سندی مطرح می‌کند و هم اشکالات محتوایی که این اشکالات هیچ کدام وارد نیست. درباره نصوص جلی قوشچی ایرادات سندی مطرح می‌کند. قوشچی بر خلاف محقق طوسی، ابوبکر و عمر را افضل از حضرت علیA می‌داند و در مطاعنی که از سوی محقق طوسی بر خلفای سه گانه ذکر می‌شود خدشه وارد می‌کند. و حال آن که همه این مطاعن در منابع اهل سنت موجود است و توجیه دلالت آنها از سوی قوشچی صحیح نیست. در بحث اوصاف امام نیز بر خلاف محقق طوسی عصمت و منصوص بودن از طرف خدا را از اوصاف لازم امام نمی‌داند. و حال آن که این باور قوشچی بر خلاف ادله عقلی و نقلی می‌باشد.