بررسی و تبیین مقایسه­ای تحولات اصلاحی دینی در مسیحیت در قرن شانزدهم با تحولات دینی

تعداد310صفحهword

دكتري (PH.D)

رشتة کلام تطبيقي

بررسی و تبیین مقایسه­ای تحولات اصلاحی دینی در مسیحیت در قرن شانزدهم با تحولات دینی

در اسلام معاصر

چكيده

در اين رساله، به بررسي اجمالي دو دوره مهم و پرتحول در جهان معاصر اسلام و اروپاي غربي مسيحي در قرن شانزدهم پرداخته شده که از قضا، هر يک به مدت يک صد و پنجاه سال طول کشيده، و کوشش شده تا ميزان تأثيرگذاري مباني الهياتي و کلامي بر نهضتهاي يادشده و ميزان تأثير اين نهضتها بر فضاي فکري و فلسفي و اجتماعي و نيز ميزان تأثيرپذيري متقابل آن از جريانهاي فکري و فلسفي بررسي شود. به بيان ديگر، مسئله اصلي اين بوده است که کدام مبادي فکري، نقطه آغاز تحولات فکري در مغرب زمين بوده و اين که تحولات ديني، تحولاتي درون­ديني بوده يا برون­ديني يا فرض سومي در کار بوده که تحولاتي در بيرون، زمينه­ساز تحولاتي در تفکر ديني شد (سخن کارل بارت) که خود اين تحول، مقدمه­اي براي تحولات ديگر در حوزه فکر و فلسفه شد. از طرف ديگر در مقام مقايسه، ضمن بررسي شباهتها و مختصات ميان نهضتهاي اصلاحي ديني در اسلام معاصر، بر اين مطلب تأکيد شده است که در جهان اسلام، نهضتهاي اصلاحي عمدتاً جنبه اجتماعي و سياسي داشته و کمتر بهره­اي از مباني نظري به خصوص فلسفي و الهياتي داشته است. اين در حالي است که نهضتهاي اصلاحي در اروپا در دوره مذکور، خاستگاهي الهياتي داشت و در دل جريانهاي فکري نيرومندي رشد کرد که هم موجب غناي آن شد و هم با داشتن عناصر اثباتي و سلبي، مددرسان جنبشهاي فکري و فلسفي شد. نهضت پروتستاني نه حرکتي ابتدا به ساکن و ابتکاري، بلکه در دنباله حلقاتي فکري رخ داد که جامعه غربي را در حوزه هاي مختلف فکري و فلسفي متحول کرد و البته اين منافاتي نداشته و ندارد که نهضت اصلاحات ديني در قرن شانزدهم بر روند مذکور تأثيرگذار بوده باشد. اما نهضتهاي اصلاحي در جهان اسلام با کمبودها و نارساييهاي متعددي مواجه است؛ از جمله فقر فکري و فلسفي و از بين رفتن سنتهاي پاياي علمي و انديشگي و عدم احساس نياز به ضرورت آن در محافل فکري ديني. در نتيجه، اين تصور نادرست است که تحولات اساسي فکري و فلسفي در اروپا صرفاً خاستگاهي پروتستاني داشته است يا اين که پروتستانتيزم اسلامي بدون در نظر گرفتن مقدمات و معدات فکري آن، در جهان اسلام ممکن است؛ گر چه در سودمندي و ضرورتش نبايد ترديد کرد.

کلمات کليدي، اصلاحات ديني، جهان اسلام، اروپا، الهيات و کلام اسلامي