بررسی ساختاری و ریزساختاری گنبد نمکی جهانی واقع در منطقه فیروز آباد

مقدمه :

زمین شناسی ساختاری شاخه ای از علوم زمین است که بیش از یک دهه است که به آن توجه خاصی می شود. این پیشرفت سریع به چند دلیل به وجود آمده است : اول اینکه سنگ به طور طبیعی دچار تغییر شکل شده ودر سطح زمین به عنوان رخنمون دیده می شود که شامل محدوده بسیار کوچکی خواهد بود که با سامانه های تغییر شکل کوهزایی در مقیاس بزرگ در ارتباط است به همین دلیل عاقلانه به نظر می رسد که زمین شناسان علاقمند به زمین شناسی ساختاری در مقیاس بزرگ پوسته زمین باید ازساختارهای کوچک مقیاس شروع کنند. و این محقق را قادر می سازد که برای بررسی ساختارهای بزرگ مقیاس درک درستی داشته باشد. بنابراین ساختارهای کوچک مقیاس سر آغازی برای درک چگونگی ساختارهای بزرگ مقیاس زمین شناسی هستند. (Ramay and Huber, 1983)

نمک سنگی است که ویژگی ها ورفتاری متفاوت نسبت به اکثر دیگر سنگها دارد. حتي در جايي كه نمك لايه اي نازك باشد كنترل كننده ي سيماي ساختاری وافزايش وسعت ناحيه دگرشكل شده است، زيرا تمايل به فعال بودن مثل يك سطح جدایشی دارد. این موضوع اشاره براین دارد که زمانی که توالی های رسوبی محتوای سنگهای دگرشکل شده اند، آنها با گسترش ویژگی هاشان میتوانند منظره ی مجذوب کننده ای را پدید آورند. عموماً نمك نقشي واكنشي در ناحيه ی تحت نفوذ ميدان تنش تكتونيك ناحيه اي بازي ميكند. ساختارهای وابسته به نمک برای زمین شناسانی که درناحیه های کششی یا انقباضی کار می کنند اهمیت زیادی دارند زیرا ایالت های سنگ شناختی زیادی هستند که شامل لایه های نمکی اند بوسیله تکتونیک نمک دگرشکل شده اند. ( Fossen‚ 2010 )

لايه هاي نمك در توالي هاي رسوبي مي تواند شامل هاليت خالص باشد اما عموماٌ شامل مواد اظافي، انيدريت قابل توجه و‍‍ ژيپس و مواد رسي است که همراه نمک هستند. لايه هاي نمك از بخش هاي ريزي از ستون چينه شناسي در تعداد زيادي از حوضه هاي رسوبي از جمله حوضه هاي كراتوني، فروبومی، و حوضه هاي حاشيه هاي غير فعال و (foreland  ) اند و نقش مهمي را در توالي هاي رسوبي و نمك گونه كه دگرشكل شده و رخنمون يافته اند بازي مي كند. پشته های نمکی، پیلوها، دیاپیرها و حتی نمکسارهای نمکی ساختارهای خاصی اند که در محیط های زیادی حائز اهمیت اند (Fossen‚ 2010 ).

اغلب سنگها تحت ت‍‍أثير نيروهاي جانبي بسيار قوي ولي بسيار تدريجي آن هم در طول زمان هاي زمين شناسي كه در اثرحركت صفحات زمين شكل مي گيرد و دچار خزش شده و رشته كوهها را ايجاد مي نمايد در حالي كه نمك تحت تأثير نيروهاي گرانشي دچار جريان مي گردد (قنبريان، 1386).

گنبدهای نمکی یکی از اسرار آمیزترین پدیده های زمین شناسی ومورفولوژیکی در دنیای امروزی به شمار می روند. حدود 200 گنبد نمکی در جنوب غرب رشته کوههای زاگرس و خلیج فارس وجود دارد که سنگ های آنها به نام سری هرمز یا سازند هرمز نامگذاری شده است. گنبدهای نمکی مربوط به سازند هرمز چین های زاگرس را بدون داشتن جهت خاصی سوراخ نموده اند و خود را به سطح زمین رسانده اند. این گنبدهای نمکی با رسوبات دوران سوم کرتاسه و به طور محلی بارسوبات ژوراسیک برخورد دیاپیری داشته اند بنابراین سن آنها ازژوراسیک قدیمی تر است. به طور کلی سن این تشکیلات را به پروتروزوییک واینفرا کامبرین نسبت می دهند وآن را هم ارز تشکیلات سلطانیه در شمال ایران می دانند.