فهرست مطالب
عنوان صفحه |
فصل اول: کلیات پژوهش. 1
1-1- مقدمه. 2
1-2- طرح تحقیق. 4
1-2-1- طرح مسأله. 4
1-2-2- سؤالات تحقیق. 5
1-2-3- فرضیههای تحقیق. 5
1-2-4- پیشینه و ضرورت انجام تحقیق. 6
1-2-5- اهداف و روش تحقیق. 7
1-2-6-کاربردها و جنبه نوآوری طرح تحقیق. 8
فصل دوم : محیط شناسی (جغرافیای طبیعی و تاریخی ) شهرستان نهبندان 9
2-1- مقدمه. 10
2-2- بخش اول: محیط شناسی منطقه موردمطالعه. 11
2-2-1- موقعیت جغرافیایی و تقسیمات کشوری. 11
2-2-2- وضعیت زمین شناسی. 13
2-2-3- توپوگرافی و ژئومورفولوژی. 18
2-2-4- اقلیم. 21
2-2-4-1- دما (درجه حرارت). 22
2-2-4-2- بارندگی. 23
2-2-4-3- وضعیت باد. 24
2-2-4-4- طبقهبندی اقلیمی. 24
2-2-5- منابع آب. 24
2-2-6- خاک و پوشش گیاهی. 26
2-2-6-1- خاک. 26
2-2-7- معادن و کانسارها. 29
2-3- بخش دوم: تاریخ و جغرافیای تاریخی نهبندان. 32
2-3-1- وجه تسميه نهبندان. 32
2-3-2- جغرافیای تاریخی نهبندان. 34
2-3-3- نهبندان در دوران قبل از اسلام. 36
2-3-3-1- آثاری از دورانهای پیش از تاریخ. 38
2-3-3-2- سندیان “استندیان” نهبندان. 39
2-3-4- نهبندان در دوره اسلامی. 39
2-3-4-1- “نه” یکی از مراکز قدرت. 39
2-3-4-2- ملوک “نه” و وقایع نهبندان در دوره اسلام. 40
فصل سوم : نگاهی اجمالی به معدنکاوی و فلزکاری کهن در ایران 48
3-1- مقدمه. 49
3-2- آشنایی بشر با فلز:. 50
3-3- نخستین فلزات مورد استفاده بشر. 53
3-4- معادن فلزات در ایران باستان. 55
3-5- فلزات و معادن با استناد به متون کهن. 58
3-5-1- مس و معادن باستانی. 58
3-5-2- طلا و معادن باستانی. 63
3-5-3- سرب و معادن باستانی. 67
3-5-4- نقره و معادن باستانی. 68
3-5-5- قلع و معادن باستانی. 71
3-5-6- آهن و معادن باستانی. 73
3-6- تکنولوژی استخراج معادن. 75
3-7-تکنیک ذوب فلزات در دوران باستان. 78
3-8- انواع کورهها. 80
3-8-1- کورههای ابتدائی. 80
3-8-2- کورههای پیشرفته. 82
3-9- تاریخچه صنعت فلزکاری کهن در ایران. 84
3-9-1- منطقه فلات مرکزی. 85
3-9-1-1- دشت قزوین. 85
3-9-1-1-1- تپه زاغه. 86
3-9-1-1-2- تپه قبرستان. 87
3-9-1-1-3- تپه سگزآباد. 90
3-9-1-2- سیلک. 93
3-9-1-3- اریسمان. 95
3-9-1-4- تپه حصار. 98
3-9-2- شرق و جنوب شرق ایران. 101
3-9-2-1- حاشیهی دشت لوت و خبیص (شهداد). 101
3-9-2- 2-تل ابلیس. 103
3-9-2-3- تپه یحیی. 106
فصل چهارم : معرفی محوطههای ذوب فلز منطقه مورد مطالعه. 109
4-1- مقدمه. 110
4-2- محوطههای ذوب فلز مورد مطالعه. 112
4-2-1- محوطههای ذوب فلز دهستان شوسف. 114
4-2-1-1- شماره بررسی: NEH-SH-022. 114
4-2-1-2- شماره بررسی: NEH-SH-023. 118
4-2-1-3- شماره بررسی: NEH-SH-043. 123
4-2-2- محوطههای ذوب فلز دهستان عربخانه. 128
4-2-2-1- شماره بررسی: NEH-AR-005. 128
4-2-2-2- شماره بررسی: NEH-AR-007. 133
4-2-2-3- شماره بررسی: NEH-AR-008. 136
4-2-2-4- شماره بررسی:NH-AR-009. 139
4-2-2-5- شماره بررسی:NH-AR-036. 142
4-2-2-6- شماره بررسی:NH-AR-037. 145
4-2-2-7- شماره بررسی: NH-AR-038. 148
فصل پنجم : کانی شناسی و ژئوشیمیایی، سربارههای مورد مطالعه، بحث و نتیجهگیری . 151
5-1- بخش اول: مطالعات آزمایشگاهی. 152
5-1-1- مقدمه. 152
روش 5-1-2- پرتو فلورسانس روش XRF) X). 153
5-1-2-1- نمونهبرداری و آمادهسازی سربارههای مورد مطالعه جهت انجام آزمایش XRF. 155
5-1-2-2- نتایج بدست آمده از آزمایش XRF. 159
5-1-3- سالیابی ترمولومینسانس (گرمالیان). 162
5-1-3-1- نمونهبرداری و آمادهسازی سفالهای مورد مطالعه جهت سالیابی ترمولومینیسانس . 164
5-1-3-2-اندازه‌گيري دز معادل. 164
5-1-3-3- تعيين غلظت عناصر پرتوزا در نمونه. 165
5-1-3-4- تعيين ميزان انرژي عناصر پرتوزا درمحيط اطراف نمونه در طي يك‌سال. 165
5-1-3-5- نتایج بدست آمده از سالیابی ترمولومینسانس. 166
5-1-3-5-1- مشخصات نمونه: قطعه سفال (NEH-AR-005) 166
5-1-3-5-2- مشخصات نمونه: قطعه سفال–دیواره بیرونی تیره رنگ (NEH-AR-005) 167
5-1-4-تاریخگذاری نسبی. 168
5-1-5- مطالعات پتروگرافی. 170
5-1-5-1- نمونهبرداری و آمادهسازی سربارههای مورد مطالعه جهت مطالعات پتروگرافی. 170
5-1-5-2- نتایج بدست آمده از مطالعات پتروگرافی. 171
5-1-5-2-1- نمونه NEH-AR-036. 171
5-1-5-2-2- نمونه NEH-AR-009. 173
5-1-5-2-3- نمونه NEH-SH-023. 175
5-1-5-2-4- نمونه NEH-AR-007. 177
5-1-5-2-5- نمونه NEH-SH-043 و نمونه NEH-AR-005. 179
5-2-بخش دوم: بحث و نتیجهگیری. 182
پیشنهادات. 186
منابع و مأخذ. 187
الف) منابع فارسی. 188
ب) منابع لاتین. 196
ج) سایتها. 199
پیوستها. 200
فهرست اعلام. 210
فهرست نقشه ها
عنوان صفحه |
نقشه2-1) موقعیت شهرستان نهبندان در استان. 12
نقشه2-2) موقعيت بخش شوسف در شهرستان نهبندان. 13
نقشه 2-3) موقعیت ایران در کمربند آلپ هیمالیا. 14
نقشه2-4) زمین شناسی نهبندان و بخش شوسف. 17
نقشه 2-5) زمین شناسی و محل نمونه برداری از سرباره های منطقه مورد مطالعه. برگرفته از نقشه زمین شناسی. 17
نقشه 2-6) ژئومورفولوژی شهرستان نهبندان و بخش شوسف. 20
نقشه2-7) توپوگرافی شهرستان نهبندان و بخش شوسف . 20
نقشه2-8) اقلیم شهرستان نهبندان و بخش شوسف. 22
نقشه 2-9) آب های سطحی شهرستان نهبندان و بخش شوسف. 26
نقشه 2-10) خاک شناسی شهرستان نهبندان و بخش شوسف. 28
نقشه 2-11) پوشش گیاهی نهبندان و بخش شوسف. 29
نقشه2-12) موقعیت «نه» در نقشه سیستان. 33
نقشه2-13) موقعیت «نه» در نقشه استان خراسان و قهستان و قسمتی از سیستان. 42
نقشه3-1) موقعیت معادن و مراکز متالورژی در ایران باستان. 57
نقشه 3-2) نقشه توزیع معادن باستانی مس. 62
نقشه 3-3) توزیع معادن باستانی طلا، آهن و فیروزه. 66
نقشه3-4) توزیع معادن سرب و نقره ،روی باستان. 70
نقشه 3-5) مکان تقریبی سایت های مهم فلزکاری. 84
نقشه 3-6) موقعیت جغرافیایی تپه سگزآباد. 91
نقشه3-7) موقعیت تپه سیلک (کاشان). 94
نقشه 3-8) منطقه کاشان _ نطنز. 97
فهرست تصاویر
عنوان صفحه |
تصویر3-1) کانههای مس. 59
تصویر3-2) کانسنگ (سنگمعدن) طلا. 63
تصویر3-3) کانسنگ سرب (گالن). 67
تصویر 3-4) کانسنگ نقره (ارژانتیت). 69
تصویر3-5) کانسنگ قلع (کاسیتریت). 71
تصویر 3-6) کانسنگ آهن (مگنتیت، هماتیت). 74
تصویر3-7)کارگران یک معدن در یونان از سال 600 قبل از میلاد 76
تصویر3-8) ورودی معدنی که در آن دنبال رگهی مس میروند. 78
تصویر 3-9) طرح قدیمیترین روش دمیدن هوا به وسیله نی و یا فوتک برای احتراق زغال. 80
تصویر 3-10) نحوه ابتدایی تولید مس از سنگ آن به وسیله زغال چوب 81
تصویر3-11) نحوه ابتدایی تولید مس با استفاده از وزش طبیعی باد 81
تصویر 3-12) طرح ابتدایی نحوه ذوب مجدد مس خام در بوته سفالین 81
تصویر3-13) طرح یک کورهی تولید سرب، مکشوفه در حوالی انارک متعلق به پیش از تاریخ. 82
تصویر3-14) دمیدن در کوره و وسایل مربوطه در دنیای باستان 83
تصویر 3-15) کوره ذوب در انارک. 83
تصویر3-16) الف – مهرهی گرد از مس بومی (علیکش) ب- مقطع جلا دادهشده مهرهی مس. 85
تصویر 3-17) نمای عمومی ار محوطه باستانی تپه زاغه. 87
تصویر 3-18) نمای عمومی از محوطه باستانی تپه قبرستان. 88
تصویر 3-19) تعدادی اشیای مسی کشف شده در تپه قبرستان. 89
تصویر 3- 20) تپه سگزآباد، دید از غرب. 90
تصویر 3-21) نمای عمومی از محوطه باستانی تپه سیلک، نزدیک کاشان 93
تصویر 3-22) سرنیزههایی از مس طبیعی چکشکاری شده از سیلک. 95
تصویر 3-23) اریسمان I، از جهت شمال شرقی. 96
تصویر 3-24) نمای عمومی از محوطه باستانی تپه حصار . 99
تصویر 3-25)عکس ماهوارهای تپه حصار . 99
تصویر3-26) عکس ماهوارهای کرمان و شهداد. 101
تصویر 3-27) نمای عمومی از محوطه باستانی تپه ابلیس. 103
تصویر 3-28) عکس ماهوارهای تل ابلیس (کرمان). 104
تصویر3-29) شمال تپه یحیی. 106
تصویر3-30) عکس ماهوارهای تپه یحیی (کرمان). 106
تصویر4-1) تصویر ماهوارهای پراکندگی محوطههای ذوب فلز مورد مطالعه 113
تصویر4-2) نمای بسته از محوطه کوره ذوب فلز (NEH-SH-022)، دید از جنوب 115
تصویر4-3) سرباره های ذوب فلز، محوطه کوره ذوب فلز (NEH-SH-022) 115
تصویر4-4) سرباره های محوطه کوره ذوب فلز (NEH-SH-022). 116
تصویر4-5) سفال های محوطه کوره ذوب فلز (NEH-SH-022). 116
تصویر 4-6) عکس ماهواره ای محوطه کوره ذوب فلز (NEH-SH-022) 117
تصویر4-7) نمای بسته کوره ذوب فلز تپه برج (NEH-SH-023). 118
تصویر4-8) جزئیات سرباره های ذوب فلز در کوره ذوب فلز تپه برج (NEH-SH-023). 119
تصویر4-9) سفال های جوش خورده کوره ذوب فلز تپه برج (NEH-SH-023) 119
تصویر4-10) نمای داخلی سفال های جوشخورده کوره ذوب فلز تپه برج (NEH-SH-023). 120
تصویر4-11) تعدادی از سرباره های کوره ذوب فلز تپه برج (NEH-SH-023) 120
تصویر4-12) سفال های محوطه کوره ذوب فلز تپه برج (NEH-SH-023)) 121
تصویر 4-13) عکس ماهواره ای محوطه کوره ذوب فلز تپه برج (NEH-SH-023) 122
تصویر4-14( محوطه کوره ذوب فلز اسماعیل آباد (NEH-SH-043) جزئیات بخشی از کوره . 124
تصویر4-15( محوطه کوره ذوب فلز اسماعیل آباد (NEH-SH-043)، دید از شمال 124
تصویر4-16( نمایی از محوطه کوره ذوب فلز اسماعیل آباد (NEH-SH-043)، دید از جنوب. 125
تصویر4-17( کوره ذوب فلز اسماعیل آباد (NEH-SH-043)، آثار سرباره ها داخل دیواریکی از بناهای اطراف. 125
تصویر4-18( سرباره های کوره ذوب فلز اسماعیل آباد (NEH-SH-043) 126
تصویر4-19 (سفال محوطه کوره ذوب فلز اسماعیل آباد (NEH-SH-043) 126
تصویر 4-20 (عکس ماهواره ای محوطه کوره ذوب فلز اسماعیل آباد (NEH-SH-43) 127
تصویر4-21) محوطه کوره ذوب فلز کته داش (NEH-AR- 005)، دید از جنوب 129
تصویر4-22) محوطه کوره ذوب فلز کته داش (NEH-AR- 005)، دید از شرق 129
تصویر4-23) محوطه کوره ذوب فلز کته داش (NEH-AR- 005)، نمای نزدیک تپه و حجم سرباره ها. 130
تصویر4-24) نمونه سربارههای کوره ذوب فلز کته داش (NEH-AR- 005) 130
تصویر4-25) سفالهای محوطه کوره ذوب فلز کته داش (NEH-AR- 005) 131
تصویر4ـ26) دیواره کوره و سربارههای موجود بر محوطه کوره ذوب فلز کته داش (NEH-AR- 005)،. 131
تصویر 4-27) عکس ماهواره ای محوطه کوره ذوب فلز کتهداش ((NEH-AR-005، 132
تصویر4ـ28 (محوطه کوره ذوب فلز سهداشی (NEH-AR- 007)، دید از شمال 134
تصویر4ـ29 (محوطه کوره ذوب فلز سهداشی (NEH-AR- 007)، پراکندگی سرباره ها در سطح محوطه. 134
تصویر4ـ30) سفال های محوطه کوره ذوب فلز سهداشی (NEH-AR- 007) 135
تصویر4ـ31) سرباره های موجود در کوره ذوب فلز سهداشی (NEH-AR- 007) 135
تصویر 4-32) عکس ماهواره ای محوطه ذوب فلز سهداشی (NEH-AR- 007) 135
تصویر4ـ33) کوره ذوب فلز پنج داش (NEH-AR- 008)، نمای سطح یکی از کوره ها، دید از شمال،. 137
تصویر4ـ34) سرباره های محوطه کوره ذوب فلز پنج داش (NEH-AR- 008) 137
تصویر4ـ35) سفال محوطه کوره ذوب فلز پنج داش (NEH-AR- 008) 138
تصویر 4-36) عکس ماهواره ای محوطه ذوب فلز پنج داش NEH-AR-008)) 138
تصویر4-37) کوه فولاد آباد (NH-AR- 009)، دید از جنوب. 140
تصویر4-38) نمائی از معدن کاری قدیمی، حفره هایی کتده شده به منظور دسترسی به عمق بیشتر،. 140
کوه فولاد آباد (NH-AR- 009)، دید از جانب غرب،. 140
تصویر4-39) کانسنگ های موجود بر سطح محوطه کوه فولاد آباد (NH-AR- 009) 141
تصویر 4-40) عکس ماهواره ای محوطه ذوب فلز NEH-AR-009)). 141
تصویر4ـ41) محوطه کوره ذوب فلز ده شیخ (NH-AR- 036)، دید از شرق 143
تصویر4ـ42) محوطه کوره ذوب فلز ده شیخ (NH-AR- 036)، سرباره های دپو شده در بخشی از محوطه. 143
تصویر4ـ43) سرباره های محوطه کوره ذوب فلز ده شیخ (NH-AR- 036) 144
تصویر 4-44) عکس ماهواره ای محوطه کوره ذوب فلز ده شیخ ((NEH-AR-036 144
تصویر4ـ45) محوطه کوره ذوب فلز کرات (NH-AR- 037)، دید از شرق 146
تصویر4ـ46) سرباره های محوطه کوره ذوب فلز کرات (NH-AR- 037) 146
تصویر4ـ47) سرباره های محوطه کوره ذوب فلز کرات (NH-AR- 037) 147
تصویر4-48) عکس ماهوارهای محوطه کوره ذوب فلزکرات ((NEH-AR-037. 147
تصویر4ـ49) محوطه کوره آهن (NH-AR- 038)، دید از غرب. 149
تصویر4ـ50) سفال های محوطه کوره آهن (NH-AR- 038) . 149
تصویر4ـ51) سرباره های محوطه کوره آهن (NH-AR- 038). 150
تصویر 4-52) عکس ماهواره ای محوطه کوره آهن (NH-AR- 038). 150
تصویر5-1) نمونه سرباره های مورد مطالعه محوطه های(NEH-SH-022 و NEH-SH-023 و NEH-SH-043). 156
تصویر5-2) نمونه سرباره های مورد مطالعه محوطه های (NEH-AR-007 و NEH-AR-005). 157
تصویر5-3) نمونه سرباره های مورد مطالعه محوطه های NEH-AR-008) و NEH-AR-009) 157
تصویر5-4) نمونه سرباره های مورد مطالعه محوطه های) NEH-AR-038 وNEH-AR-037 و (NEH-AR-036. 158
تصویر5-5) نمونه های سفالی مورد مطالعه. 164
تصویر5-6) سفال محوطه کوره ذوب فلز (NEH-SH-043). 168
تصویر5-7) سفال های محوطه کوره ذوب فلز کته داش (NEH-AR- 005) 169
تصویر 5-8) نمونه سرباره ی مورد مطالعه قبل از برش. 172
تصویر 5-9) کانی پیروکسن (PX)، و بقایای کانی اولیه در زمینه شیشه ای زرد رنگ. نور متقاطع (XPL) 172
تصویر 5-10) بقایایی از کانی اولیه کوارتز (Q)، که با رنگ روشن دیده می شود. در اطراف آن کانی پیروکسن قهوه ای رنگ وجود دارد، نور(XPL) 172
تصویر 5-11) کانی مس فلزی (N.Copper) و در حاشیه آن سولفید مس (S.Copper) با رنگ روشن، نور انعکاسی. 172
تصویر 5-12) نمای کلی از بافت شیشه ای و جریانی سرباره، در مرکز تصویر فضای خال با رنگ روشن دیده می شود، نور عبوری (PPL) 172
تصویر5-13) نمونه ارسالی قبل از برش. رگه های موجود در نمونه حاوی کانه مالاکیت می باشد. 174
تصویر5-14) بافت میکروگرانولارو در زمینه کانی آمفیبول با رنگ سبز (AM)، همراه با کانی های فلزی اپک (OPQ)، در حد زمینه و فواصل بین کانی های ذکر شده، کانی پلاژیوکلاز قرار دارد که با رنگ روشن دیده می شود، نور (PPL) 174
تصویر 5-15) این تصویر در نور متقاطع (XPL)، گرفته شده است. کانی آمفیبول با رنگ سبز تا زرد دیده می شود. رگه موجود در تصویر از کانی مالاکیت تشکیل شده است.. 174
تصویر 5-16) نمونه سنگ در نور انعکاسی می باشد. در این تصویر کانه فلزی با رنگ روشن دیده می شود که از ترکیبات مس می باشد.. 174
تصویر5-17) نمونه مورد مطالعه قبل از برش. 175
تصویر5-18) بافت اسپینیفکس، بلور های کشیده الیوین، در حد فاصل آن کانی پیروکسن قرار دارد، نور (XPL) 176
تصویر5-19) بلورهای الیوین که در میان آن کانی پیروکسن با دندریت های اکسید آهن (ووستیت) دیده می شود، نور (PPL) 176
تصویر5-20) کانی سبز پیروکسن، دندریت اکسید آهن و الیوین با رنگ روشن دیده می شود، نور (PPL) 176
تصویر5-21) نور انعکاسی، کانی مس با رنگ قرمز (N.Cu)، و در حاشیه ان سولفید مس (S.Cu) 176
تصویر 5-22) نمونه های مورد مطالعه قبل از برش. 177
تصویر 5-23) زمینه متشکل از پلاژیوکلاز به همراه اکسید آهن(OPQ)، نور XPL 178
تصویر 5-24) کانی اپیدوت (EP)، نور XPL. 178
تصویر 5-25) سرباره، کانی پیروکسن سبز رنگ در حد فاصل این کانی زمینه شیشه ای (بیرنگ) دیده می شود. نور PPL. 178
تصویر 5-26) همان تصویر24 در نور XPL می باشد. 178
تصویر 5-27) مس فلزی یا آزاد در مرکز تصویر. نور انعکاسی. 178
تصویر 5-28) دو نمونه (NEH-AR-043) و (NEH-AR-005) قبل از برش 179
تصویر5-29) فتو میکروگراف، طول تصویر 2.3mm، نور XPL، کانی کوارتز،اکسید آهن در زمینه ریز بلور.. 180
تصویر5-30) فتو میکروگراف، طول تصویر 2.3mm، همان تصویر 24 در نور PPL است. در این تصویر فضای خالی با رنگ روشن دیده می شود. 180
تصویر5-31) تمام نمونه از کانی پیروکسن با رنگهای سبز تا زرد تشکیل شده استدر این نمونه کانیهای اپک ریز بلور بطور فراوان دیده میشود، نور (PPL).. 180
تصویر5-32) در مرکز تصویر کانی ملیلیت با رنگ روشن دیده می شود 180
تصویر5-33) کانی دیجنیت (S.Cu)، با رنگ آبی مایل به خاکستری در مرکز تصویر. نور انعکاسی. 181
تصویر5-34) کانی مس فلزی (N.Cu) و مس سولفیدی (S.Cu)، بفرم ریز بلور و پراکنده در تمام نمونه دیده میشود. 181
فهرست طرحها
عنوان صفحه |
شکل3-1) طرح مقطع افقی کوره ی تولید مس در یک کارگاه مسگری در خبیص) 103
شکل 4-1) طرح سفال های محوطه کوره ذوب فلز تپه برج (NEH-SH-023) 121
شکل 4-2( سفال محوطه کوره ذوب فلز اسماعیل آباد (NEH-SH-043) 127
شکل4ـ3) طرح سفال های کوره ذوب فلز کته داش (NEH-AR- 005). 132
شکل 5-1) طرح چگونگی عملکرد روش XRF. 154
فهرست نمودارها
عنوان صفحه |
نمودار 5-1) نسبت FeO در برابر SiO2 160
نمودار 5-2 (نمودار مثلثی بر اساس عناصر اصلی SiO2+Al2O3، Cu2O و FeO+MgO+MnO.. 161
نمودار 5-3) نمودار مثلثی SiO2 ، CaO+Na2O+K2O و FeO+MgO+MnO.. 162
الف) نمودار ترمولومينسانس طبيعي نمونه. 166
ب) نمودار ترمولومينسانس نمونه پس از پرتودهي با چشمة بتا 166
الف- نمودار ترمولومينسانس طبيعي نمونه. 167
ب- نمودار ترمولومينسانس نمونه پس از پرتودهي با چشمة بتا 167
فهرست جداول
عنوان صفحه |
نقد و بررسی‌ها
هنوز بررسی‌ای ثبت نشده است.