بررسی اثرات مخرب فنی و زیست‌محیطی ناشی از رسوب‌زدایی مخازن سدها در پایین‌دست از قبیل فرسایش پایاب

مقدمه

سالیانه مقادیر قابل‌توجهی رسوب وارد مخازن سدها می‌شود و این امر اهمیت رسوب‌زدایی از مخازن سدها را بیش از پیش آشکار می‌سازد. این امر به تبع خود باعث فرسایش و رسوب‌گذاری در نقاط پایین‌دست و بالادست رودخانه شده و مشکلات عدیده فنی و زیست‌محیطی را به وجود می‌آورد. به عنوان نمونه دهانه آبگیرها مسدود شده و تغییرات عمده‌ای در رژیم جریان در رودخانه‌ها ایجاد می‌کند. با اینکه در خصوص رسوب‌زدایی در مخازن سدها روش‌های مختلف شناخته شده‌ای وجود دارد و در رابطه با فرآیند رسوب‌گذاری تحقیقات زیادی انجام شده است ولی در خصوص اثرات ناشی از این عملیات در پایین‌دست سدها مطالعات کمی انجام شده است. در این پایان‌نامه تاکید بر فرآیندهای پایین‌دست می‌باشد.بنابراین با استفاده از نتایج بالادست می‌توان نحوه رسوب‌گذاری یا فرسایش احتمالی در نقاط پایین‌دست رودخانه را تخمین زده و به کمک مدل ریاضی کالیبره نمود.

 میزان فرسایش ناشی از رسوب‌زدایی از سدهای مخزنی در پایین‌دست می‌تواند رژیم جریان رودخانه را کاملاً تحت شعاع قرار داده و سبب ایجاد مشکلات عدیده فنی و زیست محیطی می‌گردد. می‌توان به صورت موردی به سد سفیدرود اشاره کرد که امروزه نقش حیاتی در حاصلخیزی دشت گیلان ایفا می‌کند و در اثر بروز این معضل با خطر مواجه می‌باشد، لذا هر تلاشی که در این زمینه برای رفع این مشکل صورت گیرد، دارای اهمیت می‌باشد. رودخانه سفیدرود یکی از مهم‌‌ترین رودخانه‌های حوزه جنوبی دریای خزر است که در مقابل همتای شمالی خود یعنی رود ولگا با ریزش 30 درصد از کل ورودی‌های سواحل جنوبی دریای خزر خود نمایی می‌کند.