بررسي ويژگي‌هاي سبك هندي در غزليات محمّد قهرمان

عنوان                                                                                                                                                                     صفحه

n چكيده……………………………………………………………………………………………………………………………………………… 1

n مقدّمه………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 3

n فصل اوّل: كلّيّات و مبادي تحقيق…………………………………………………………………………………………………… 5

1-1. مسأله تحقيق…………………………………………………………………………………………………………………………….. 6

1-1-1. تشریح ابعاد مسأله…………………………………………………………………………………………………………… 6

1-1-2. پرسش اصلی………………………………………………………………………………………………………………….. 6

1-1-3. پرسش های فرعی(ویژه)………………………………………………………………………………………………….. 6

1-2. پيشينه تحقيق…………………………………………………………………………………………………………………………… 7

1-3. اهداف تحقيق……………………………………………………………………………………………………………………………. 8

1-3-1. اهداف كلي…………………………………………………………………………………………………………………….. 8

1-3-2. اهداف فرعي…………………………………………………………………………………………………………………… 8

1-3-3. اهداف كاربردي………………………………………………………………………………………………………………. 8

1-4. فرضيات……………………………………………………………………………………………………………………………………. 8

1-5. ضرورت و جنبه نوآوري تحقيق……………………………………………………………………………………………………. 9

1-6. روش كار…………………………………………………………………………………………………………………………………… 9

  1-7. مهم‌ترين نتايج تحقيق……………………………………………………………………………………………………………….. 9

n فصل دوم: زندگي و آثار محمّد قهرمان………………………………………………………………………………………… 11

2-1. سال‌شمار زندگي محمّد قهرمان………………………………………………………………………………………………… 12

2-2. حسب حال استاد محمّد قهرمان به زبان خودش…………………………………………………………………………. 13

2-3. ازدواج، اشتغال و تولد فرزندان…………………………………………………………………………………………………… 21

2-4. تحصيلات و معلومات……………………………………………………………………………………………………………….. 21

2-5. اوّلين شعر………………………………………………………………………………………………………………………………. 21

2-6. آثار محمّد قهرمان……………………………………………………………………………………………………………………. 22

2-7. قهرمان و ترانه‌سازي…………………………………………………………………………………………………………………. 24

2-8. قهرمان و شعر نو……………………………………………………………………………………………………………………… 26

2-9. قهرمان و شعر محلي………………………………………………………………………………………………………………… 28

2-10. قهرمان و طنزپردازي……………………………………………………………………………………………………………… 32

2-11. خراسان زادگاه قهرمان…………………………………………………………………………………………………………… 33

2-12. محفل شعري در خانه……………………………………………………………………………………………………………. 36

2-13. عدم علاقه به تدريس…………………………………………………………………………………………………………….. 37

2-14. حضور در جلسات شعرخواني………………………………………………………………………………………………….. 38

2-15. معاصران قهرمان و نقش آن‌ها بر شعر و زندگي او……………………………………………………………………… 38

2-15-1. اخوان ثالث؛ صميمي‌ترين دوست قهرمان………………………………………………………………………. 38

2-15-2. سيمين بهبهاني و هوشنگ ابتهاج(سايه)؛ الگوهاي قهرمان در غزلسرايي……………………………. 40

2-15-3. همنشيني قهرمان با صاحبكار، كمال، سمندريان و ديگر شاعران و هنرمندان خراسانی……….. 40

2-15-4. قهرمان مورد ستايش شفيعي كدكني……………………………………………………………………………. 41

2-16. ويژگي‌هاي نظم و نثر قهرمان از نگاه ديگران…………………………………………………………………………….. 42

n فصل سوم: بررسی ویژگی‌های سبکی قهرمان…………………………………………………………………………… 46

3-1. سبك……………………………………………………………………………………………………………………………………… 47

3-1-1. تاريخچه و تعريف…………………………………………………………………………………………………………. 48

3-1-2. سابقه دانش سبك‌شناسي در ايران…………………………………………………………………………………. 50

3-1-3. معناي لغوي و اصطلاحي سبك………………………………………………………………………………………. 51

3-1-4. سبك از ديدگاه تذكره‌ها و علوم بلاغي…………………………………………………………………………….. 51

3-1-5. سبك دوره…………………………………………………………………………………………………………………… 52

3-1-6. سبك شخصي………………………………………………………………………………………………………………. 52

3-1-7. سبك ادبي…………………………………………………………………………………………………………………… 53

3-1-8. عوامل سبك‌ساز……………………………………………………………………………………………………………. 53

3-1-8-1. روحيات و نفسانيات قهرمان چگونه بوده است؟………………………………………………………. 53

3-1-8-2. تحولات اجتماعي………………………………………………………………………………………………… 55

3-1-8-3. زندگي در روستا و شعر محلي………………………………………………………………………………. 55

3-1-8-4. زمينه فرهنگي……………………………………………………………………………………………………. 57

3-1-8-5. مخاطبان……………………………………………………………………………………………………………. 58

3-1-8-6. دانش‌ها و اطلاعات و شغل و حرفه شاعر………………………………………………………………… 59

3-1-8-7. موضوع سخن……………………………………………………………………………………………………… 59

3-1-8-8. محيط……………………………………………………………………………………………………………….. 59

3-2. مختصات سبكي قهرمان………………………………………………………………………………………………………….. 60

3-2-1. مختصات زباني……………………………………………………………………………………………………………… 60

3-2-1-1. سطح آوايي و موسيقايي و سبك‌شناسي آواها…………………………………………………………. 60

3-2-1-1-1. شعر قهرمان از جهت موسيقي بيروني………………………………………………………….. 61

3-2-1-1-2. از جهت موسيقي كناري يا قافيه…………………………………………………………………. 65

– قافيه اسمي……………………………………………………………………………………………………………… 66

– قافيه فعلي………………………………………………………………………………………………………………. 66

3-2-1-1-3. از جهت موسيقي دروني……………………………………………………………………………… 67

3-2-1-1-3-1. تكرار و روش‌هاي هنري آن در ديوان قهرمان…………………………………………. 67

الف- تکرار واج…………………………………………………………………………………………………………. 68

ب- تکرار واژه…………………………………………………………………………………………………………… 70

ج- تکرار و تضاد……………………………………………………………………………………………………….. 72

د- تکرار قافیه………………………………………………………………………………………………………….. 73

3-2-1-2. سطح نحوي يا سبك شناسي جمله………………………………………………………………………. 73

3-2-1-3. سطح لغوي………………………………………………………………………………………………………… 74

3-2-2. سطح فكري…………………………………………………………………………………………………………………. 75

3-2-2-1. تقديرگرايي………………………………………………………………………………………………………… 76

3-2-2-2. عناصر طبيعي…………………………………………………………………………………………………….. 76

3-2-2-3. شعر عارفانه………………………………………………………………………………………………………… 77

3-2-2-4. شعر عاشقانه………………………………………………………………………………………………………. 77

3-2-3. سطح ادبي…………………………………………………………………………………………………………………… 77

3-2-3-1. تشبيه و انواع آن…………………………………………………………………………………………………. 78

3-2-3-1-1. تشبيه از نظر ساختمان طرفين……………………………………………………………………. 78

3-2-3-1-1-1. تشبيه مفرد……………………………………………………………………………………….. 78

3-2-3-1-1-2. تشبيه مرکب……………………………………………………………………………………… 79

3-2-3-1-1-3. تشبيه مفرد به مركب: مشبه مفرد و مشبه به مركب………………………………. 80

3-2-3-1-2. تشبيه از نظر تعدد طرفين………………………………………………………………………….. 81

3-2-3-1-2-1. تشبيه مفروق…………………………………………………………………………………….. 82

3-2-3-1-2-2. تشبيه جمع……………………………………………………………………………………….. 83

3-2-3-1-3. انواع تشبيه از ديدگاه وجه شبه…………………………………………………………………… 83

3-2-3-1-3-1. تشبیه مجمل…………………………………………………………………………………….. 83

3-2-3-1-3-2. تشبیه مفصل……………………………………………………………………………………… 84

3-2-3-1-4. تشبيه به اعتبار ادات………………………………………………………………………………….. 85

3-2-3-1-4-1. تشبيه مرسل……………………………………………………………………………………… 86

3-2-3-1-4-2. تشبيه مؤكد……………………………………………………………………………………… 86

3-2-3-1-4-3. تشبيه مقید……………………………………………………………………………………….. 87

3-2-3-1-5. انواع ديگر تشبيهات…………………………………………………………………………………… 88

3-2-3-1-5-1. تشبيه مضمر……………………………………………………………………………………… 88

3-2-3-1-5-2. تشبيه تفضيل…………………………………………………………………………………….. 88

3-2-3-1-5-2. تشبيه تمثیل………………………………………………………………………………………. 89

3-2-3-2. استعاره………………………………………………………………………………………………………………. 90

3-2-3-2-1. استعاره مصرحه…………………………………………………………………………………………. 90

3-2-3-2-2. استعاره مكنيه…………………………………………………………………………………………… 91

3-2-3-3. مجاز………………………………………………………………………………………………………………….. 92

3-2-3-3-1. انواع مجاز مفرد به اعتبار علاقه……………………………………………………………………. 92

3-2-3-3-1-1. مجاز به علاقه محليت…………………………………………………………………………. 92

3-2-3-3-1-2. مجاز به علاقه جزئيت……………………………………………………………………….. 92

3-2-3-3-1-3. مجاز به علاقه سببيت…………………………………………………………………………. 93

3-2-3-3-1-4. مجاز به علاقه ماكان…………………………………………………………………………… 94

3-2-3-3-1-5. مجاز به علاقه جنس…………………………………………………………………………… 94

3-2-3-3-1-6. مجاز به علاقه آليت…………………………………………………………………………… 94

3-2-3-4. كنايه…………………………………………………………………………………………………………………. 95

3-2-3-4-1. انواع كنايه………………………………………………………………………………………………… 95

3-2-3-4-1-1. كنايه از موصوف………………………………………………………………………………. 95

3-2-3-4-1-2. كنايه از صفت………………………………………………………………………………….. 96

3-2-3-4-1-2. كنايه از فعل……………………………………………………………………………………… 97

3-2-3-5. آرايه‌هاي بديعي………………………………………………………………………………………………….. 98

3-2-3-5-1. انواع جناس………………………………………………………………………………………………. 98

3-2-3-5-1-1. جناس تام…………………………………………………………………………………………. 98

3-2-3-5-1-2. جناس زاید یا افزایشی………………………………………………………………………… 99

3-2-3-5-1-3. جناس لاحق……………………………………………………………………………………… 99

3-2-3-5-1-4. جناس مطرف………………………………………………………………………………….. 100

3-2-3-6. لف و نشر…………………………………………………………………………………………………………. 101

3-2-3-7. تضاد……………………………………………………………………………………………………………….. 101

3-2-3-8. مراعات‌النظير ـ تناسب………………………………………………………………………………………. 102

3-2-3-9. ايهام……………………………………………………………………………………………………………….. 103

3-2-3-9-1. ايهام تناسب………………………………………………………………………………………………… 104

3-2-3-10. اغراق……………………………………………………………………………………………………………. 105

3-2-3-11. ردالعجز علي الصدر…………………………………………………………………………………………. 105

3-2-3-12. طرد و عكس………………………………………………………………………………………………….. 106

3-2-3-13. تلميح…………………………………………………………………………………………………………… 106

3-2-3-13-1. تلميحات مذهبی……………………………………………………………………………………….. 106

3-2-3-13-2. تلميحات اسطوره‌ای……………………………………………………………………………………. 108

3-2-3-13-3. تلميحات عرفانی………………………………………………………………………………………… 109

n فصل چهارم: ويژگي‌هاي سبك هندي در غزليات قهرمان…………………………………………………………. 110

4-1. دلايل روي آوردن شاعران ايراني به هندوستان…………………………………………………………………………. 111

4-1-1. دلايل بي‌توجهي شاهان صفوي به شعر و فرار شاعران…………………………………………………….. 111

4-1-1-1. ترويج مذهب شيعه و تثبيت مباني ايدئولوژيك…………………………………………………….. 111

4-1-1-2. خسّت بعضي از شاهان صفوي……………………………………………………………………………. 112

4-1-1-3. توجّه به زبان عربي……………………………………………………………………………………………. 112

4-1-1-4. توجّه بيش از حد به علماي مذهبي و كم توجّهي به شاعران………………………………….. 113

4-1-2. جاذبه‌هاي دربار هند…………………………………………………………………………………………………… 113

4-1-2-1. انعام و بخشش…………………………………………………………………………………………………. 113

4-1-2-2. طبع موزون و نقاد شاهان هنر……………………………………………………………………………. 113

4-1-2-3. تسامح…………………………………………………………………………………………………………….. 114

4-2. وجه تسميه سبك هندي……………………………………………………………………………………………………….. 114

4-3. حرف آخر در باب سبك هندي يا اصفهاني……………………………………………………………………………… 115

4-4. عوامل پيدايش سبك هندي………………………………………………………………………………………………….. 117

4-5. پيشگامان سبك هندي…………………………………………………………………………………………………………. 117

4-6. شاعران بزرگ سبك هندي…………………………………………………………………………………………………….. 118

4-6-1. صائب‌تبريزي؛ بزرگترين شاعر سبك هندي……………………………………………………………………. 118

4-7. بررسي غزل سبك هندي………………………………………………………………………………………………………. 119

4-7-1. معني لغوي غزل………………………………………………………………………………………………………… 119

4-7-2. غزل در اصطلاح ادبي………………………………………………………………………………………………….. 119

4-7-3. غزل در اصطلاح قدما………………………………………………………………………………………………….. 120

4-7-4. غزل سبك هندي……………………………………………………………………………………………………….. 121

4-7-5. نمونه‌هايي از غزليات قهرمان……………………………………………………………………………………….. 122

4-7-6. صورت غزل هندي……………………………………………………………………………………………………… 125

4-8. بررسي مهم‌ترين ويژگي‌هاي سبك هندي در غزليات قهرمان…………………………………………………….. 126

4-8-1. افزوني بسامد تصويرهاي پارادوكس………………………………………………………………………………. 126

4-8-1-1. نمونه‌هاي تصاوير پارادوكسي در غزليات قهرمان…………………………………………………… 126

4-8-2. مضمون يابي……………………………………………………………………………………………………………… 128

4-8-2-1. نمونه‌هاي مضامين جديد در اشعار قهرمان…………………………………………………………… 128

4-8-3. استفاده از تجربيات ساده و روزمره زندگي و دقّت در مشهودات روزمره…………………………….. 131

4-8-3-1. نمونه‌هايي در غزليات قهرمان…………………………………………………………………………….. 131

4-8-4. کاربرد الفاظ كوچه و بازاري…………………………………………………………………………………………. 133

4-8-4-1. شواهدي در غزليات قهرمان……………………………………………………………………………….. 133

4-8-5. موتيف‌هاي تازه و نو……………………………………………………………………………………………………. 136

4-8-5-1. نمونه‌هايي در غزليات قهرمان…………………………………………………………………………….. 136

4-8-6. وابسته‌هاي عددي………………………………………………………………………………………………………. 143

4-8-6-1. نمونه‌هايي در غزليات قهرمان………………………………………………………………………………….. 143

4-8-7. رنجه موره…………………………………………………………………………………………………………………. 144

4-8-7-1. نمونه‌هايي در غزليات قهرمان…………………………………………………………………………….. 144

4-8-8. باريك‌انديشي و نازك‌خيالي…………………………………………………………………………………………. 146

4-8-8-1. نمونه در غزليات قهرمان……………………………………………………………………………………. 147

4-8-9. اسلوب معادله…………………………………………………………………………………………………………….. 149

4-8-9-1. نمونه‌هايي در غزليات قهرمان…………………………………………………………………………….. 149

4-8-10. تشخيص…………………………………………………………………………………………………………………. 150

4-8-10-1. نمونه‌هايي در غزليات قهرمان………………………………………………………………………….. 150

4-8-11. رواج نوعي حكمت و استدلال عاميانه…………………………………………………………………………. 152

4-8-11-1. نمونه‌هايي در غزليات قهرمان………………………………………………………………………….. 152

4-8-12. حس‌آميزي……………………………………………………………………………………………………………… 154

4-8-12-1. نمونه‌هايي در غزليات قهرمان………………………………………………………………………….. 154

4-8-13. تكرار قافيه………………………………………………………………………………………………………………. 155

4-8-13-1. نمونه‌هایی در غزليات قهرمان………………………………………………………………………….. 155

4-8-14. ايجاز………………………………………………………………………………………………………………………. 156

4-8-14-1. نمونه‌هايي در غزليات قهرمان………………………………………………………………………….. 157

4-8-15. نظيره‌گويي……………………………………………………………………………………………………………… 158

4-8-15-1. نمونه‌هايي در غزليات قهرمان………………………………………………………………………….. 158

4-8-16. ارسال‌المثل……………………………………………………………………………………………………………… 159

4-8-16-1. نمونه‌هايي در غزليات قهرمان………………………………………………………………………….. 159

n فصل پنجم: تنوع مضامين در غزليات قهرمان…………………………………………………………………………. 162

5-1. درآمد…………………………………………………………………………………………………………………………………… 163

5-2. غزليات عاشقانه…………………………………………………………………………………………………………………….. 165

5-2-1. معشوق در غزليات قهرمان…………………………………………………………………………………………… 165

5-2-2. عاشق در غزليات قهرمان…………………………………………………………………………………………….. 166

5-3. غزليات عارفانه قهرمان…………………………………………………………………………………………………………… 173

5-3-1. تقابل عشق و عقل و نكوهش عقل………………………………………………………………………………… 174

5-4. شكوائيه (بثّ‌الشّكوي)…………………………………………………………………………………………………………….. 175

5-4-1. درآمد……………………………………………………………………………………………………………………….. 175

5-4-2. شكوائيه‌هاي قهرمان……………………………………………………………………………………………………. 176

5-5. اشعار وصفي…………………………………………………………………………………………………………………………. 181

5-5-1. اشعار وصفي قهرمان…………………………………………………………………………………………………… 182

5-6. خمريات……………………………………………………………………………………………………………………………….. 190

5-6-1. نمونه‌هايي در غزليات قهرمان………………………………………………………………………………………. 192

5-7. مجابات………………………………………………………………………………………………………………………………… 193

5-7-1. مجابات در غزليات قهرمان…………………………………………………………………………………………… 193

5-8. اخوانيات در غزليات قهرمان……………………………………………………………………………………………………. 195

5-9. ابيات نصيحت‌گونه و اندرزي در غزليات قهرمان………………………………………………………………………… 196

n نتيجه‌گيري و پیشنهادها…………………………………………………………………………………………………………… 200

نتيجه‌گيري…………………………………………………………………………………………………………………………………… 200

n پیوست………………………………………………………………………………………………………………………………………. 203

n فهرست منابع و مآخذ……………………………………………………………………………………………………………….. 205

n چكيده‌ي انگليسي………………………………………………………………………………………………………………………. 210