ارزيابي عملکرد و ويژگيهاي زراعي ژنوتيپهاي بومي گندم ديم ايران با مشارکت کشاورزان در منطقه صحنه كرمانشاه

تعداد 131صفحه فایل word قابل ویرایش

چکیده

گندم از محصولات مهم زراعی درایران و جهان می باشد و مساحت قابل توجهی از مزارع در ایران تحت کشت دیم گندم قرار دارد. از ویژگیهای مهم مناطق تحت کشت این محصول می‌توان به غیر یکنواختی تنشهای محیطی مانند تنش خشکی و سرما و کم بودن تنوع ژنتیکی ارقام زراعی اشاره کرد. وجود تنوع اقلیمی گسترده در مناطق دیمخیز ایران، نیاز به افزایش تنوع ارقام زراعی را افزایش داده است. ولی در حال حاضر سیستم معرفی ارقام جدید و تکثیر بذر استاندارد در ایران قادر به افزایش تنوع ژنتیکی ارقام زراعی مورد نیاز برای شرایط دیم نیست. یکی از روشهای موثر برای افزایش تنوع ژنتیکی در مزراع کشاورزان، برنامه به‌نژادی مشارکتی است، که نتیجه آن معرفی ارقام با سازگاری خصوصی برای ریز اقلیمهای متفاوت می‌باشد. به‌نژادی مشارکتی از سال 1384 در استان کرمانشاه آغاز گردید و تحقیق حاضر بخشی از این برنامه است. این پژوهش در سال زراعی 89-88 در روستایی واقع در منطقه صحنه، در شرایط مزرعه کشاورزان و با مشارکت آنها انجام شد. 70 ژنوتیپ گندم نان و 90 ژنوتیپ گندم دوروم در قالب طرح آماری تجزیه فضایی در یک تکرار با شاهد‌های تکرار شده ارزیابی شدند. بعلاوه در همین سال زراعی، این ژنوتیپها در ایستگاه تحقیقات کشاورزی سرارود واقع در کرمانشاه نیز ارزیابی شدند. تعدادی از صفات در منطقه صحنه اندازه گیری شد. در این پژوهش  تجزیه GGEbioplt   با استفاده از میانگین‌های بدست آمده از نرم افزار Genstat توسط نرم‌افزار SPSS  با استفاده از روش تجزیه به مولفه های اصلی و  همچنین استفاده از قابلیتهای گرافیکی نرم افزار SPSS انجام شد. در تجزیه GGEbiplot  اثر متقابل ژنوتیپ در محیط به صورت گرافیکی نمایش  داده می‌شود. در منطقه صحنه 12 ژنوتیپ گندم نان و13ژنوتیپ گندم دوروم از نظر عملکرد و میانگین امتیاز کشاورزان نسبت به برترین رقم شاهد (ساجی) برتری داشتند. براساس تجزیه همبستگی ساده در گندم نان و دوروم، عملکرد دانه همبستگی مثبت و معنی‌دار در سطح احتمال 1 درصد با میانگین امتیاز کشاورزان داشت. تجزیه GGEbiplot نشان داد که در گندم نان دو محیط آزمایشی صحنه و سرارود در یک گروه بزرگ محیطی و در گندم دوروم در دو گروه محیطی قرار گرفتند. ارقام زیادی هم در گندم نان و هم دوروم سازگاری عمومی و پایداری عملکرد نشان دادند که در گندم نان ژنوتیپهای (شاهد ساجی)، لاین امیدبخش(mrb3/mna-1)، 51، 64، 105، و در گندم دوروم ارقام (شاهدساجی)، شاهد (mrb3/mna-1)162، 125، 65 و 121 بیشترین پایداری عملکرد و سازگاری عمومی را نشان دادند.

کلمات کلیدی: گندم نان و دوروم، به‌نژادی مشارکتی، سازگاری خصوصی، پایداری