چگونگی تاثیر اقتصاد رشدمحور بر امنیت زیست­محیطی

فهرست مطالب

عنوان……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….صفحه

فصل اول: کلیات پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………………..1

1-1-تعریف مسأله…………………………………………………………………………………………………………………………………………..2

1-2- سوال اصلی……………………………………………………………………………………………………………………………………………..7

1-3- سوالات فرعی………………………………………………………………………………………………………………………………………….7

1-4-پیش فرض­ها………………………………………………………………………………………………………………………………………….8

1-5- فرضیه تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………………………8

1-6- متغیرهای تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………………..8

1-7-مفهوم اقتصاد رشدر­­محور……………………………………………………………………………………………………………………….8

1-8-امنیت زیست­محیطی……………………………………………………………………………………………………………………………..9

1-9-مواد و روش انجام تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………10

1-10-پیشینه تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………………….10

1-11-جنبه جدید بودن و نوآوری………………………………………………………………………………………………………………13

1-12- سازماندهی تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………14

فصل دوم: پیشینه نظری، مفاهیم و شاخص­های عملیاتی…………………………………………………………………..15

2-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..16

2-2-اقتصاد رشد محور………………………………………………………………………………………………………………………………..19

2-2-1-مکتب کلاسیک………………………………………………………………………………………………………………………………20

2-2-2-مکتب نئوکلاسیک………………………………………………………………………………………………………………………….21

2-2-3- مکتب شیکاگو………………………………………………………………………………………………………………………………..21

2-2-4-نئولیبرالیسم……………………………………………………………………………………………………………………………………22

2-3- امنیت زیست محیطی…………………………………………………………………………………………………………………………26

2-3-1- تعریف محیط زیست………………………………………………………………………………………………………………………26

2-3-2-امنیت زیست محیطی…………………………………………………………………………………………………………………….27

2-3-3-شاخص­های امنیت زیست­محیطی…………………………………………………………………………………………………30

2-3-3-1- شاخص جای­پای زیست­محیطیو شاخص ظرفیت زیستی………………………………………………………..31

2-3-3-2- شاخص پایداری محیط زیست………………………………………………………………………………………………….37

2-3-3-3- شاخص عملکرد زیست­محیطی…………………………………………………………………………………………………41

2-4- مصرف………………………………………………………………………………………………………………………………………………….46

2-4-1- تعاریف مصرف………………………………………………………………………………………………………………………………..48

2-4-2- مصرف­گرایی……………………………………………………………………………………………………………………………………51

2-5- جمع­بندی……………………………………………………………………………………………………………………………………………52

فصل سوم: حاکمیت جهانی اقتصاد رشد محور……………………………………………………………………………………..53

3-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..54

3-2- بخش صنعت………………………………………………………………………………………………………………………………………..57

3-2-1- انرژی……………………………………………………………………………………………………………………………………………….57

3-2-2- آهن و فولاد…………………………………………………………………………………………………………………………………….61

3-2-3- مس…………………………………………………………………………………………………………………………………………………64

3-2-4- خودرو……………………………………………………………………………………………………………………………………………..66

3-3- بخش کشاورزی…………………………………………………………………………………………………………………………………..69

3-3-1- غذا…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..69

3-3-2- آب…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..72

3-3-3- کود………………………………………………………………………………………………………………………………………………….74

3-4- بخش خدمات………………………………………………………………………………………………………………………………………74

3-5-جمع­بندی……………………………………………………………………………………………………………………………………………80

فصل چهارم: تهدید جهانی امنیت زیست­محیطی………………………………………………………………………………..81

4-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..82

4-2- وضعیت شاخص جای­پای زیست­محیطی و شاخص ظرفیت­زیستی……………………………………………………..83

4-3- شاخص عملکرد زیست­محیطی…………………………………………………………………………………………………………….88

4-4- انتشار گاز­های گلخانه­ای………………………………………………………………………………………………………………………92

4-4-1- انتشار دی­اکسید­کربن……………………………………………………………………………………………………………………..93

4-4-2- انتشار اچ­اف­سی……………………………………………………………………………………………………………………………….95

4-5-پوشش جنگلی……………………………………………………………………………………………………………………………………..96

4-6-تنوع زیستی……………………………………………………………………………………………………………………………………….102

4-7-لایه ازون……………………………………………………………………………………………………………………………………………104

4-8-بلایای طبیعی……………………………………………………………………………………………………………………………………107

4-9-پسماند­های رادیواکتیو……………………………………………………………………………………………………………………….109

4-10- جمع­بندی……………………………………………………………………………………………………………………………………..110

فصل پنجم: اقتصاد رشد محور و امنیت زیست­محیطی……………………………………………………………………..111

5-1- مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………………..112

5-2-جای­­پای زیست­محیطی و ظرفیت زیستی…………………………………………………………………………………………115

5-3- شاخص عملکرد زیست­محیطی…………………………………………………………………………………………………………129

5-3-1-شاخص انتشار دی­اکسید گوگرد…………………………………………………………………………………………………..129

5-3-2- تغییرات آب و هوایی…………………………………………………………………………………………………………………….134

5-3-3- آلودگی هوا……………………………………………………………………………………………………………………………………137

5-3-4-تنوع زیستی………………………………………………………………………………………………………………………………….138

5-4-لایه ازون……………………………………………………………………………………………………………………………………………139

5-5-مصرف­گرایی و تولید زباله………………………………………………………………………………………………………………….140

5-6- جمع­بندی………………………………………………………………………………………………………………………………………….146

فصل ششم: نتیجه­گیری………………………………………………………………………………………………………………………….149

6-1- نتیجه­گیری……………………………………………………………………………………………………………………………………….150

6-2- پیشنهادات………………………………………………………………………………………………………………………………………..153

6-2-1- اتخاذ سیاست­های عدالت محورانه و پرهیز از تمرکزگرایی……………………………………………………………153

6-2-2- تصویب و اجرای قوانین در جهت حفاظت از محیط­زیست…………………………………………………………..153

6-2-3- ایجاد و حمایت از سازمان­های مردم نهاد زیست­محیطی………………………………………………………………154

6-2-4- اجرای سیاست­های اصلاح الگوی مصرف……………………………………………………………………………………….154

6-2-5- آموزش و آگاهی بخشی به مردم…………………………………………………………………………………………………….155

فهرست نمودارها

نمودار 2-1- ساختار محاسبه جای­پای بوم­شناختی و ظرفیت زیستی…………………………………………………………..35

نمودار 2-2-مقایسه ظرفیت زیستی و ردپای زیست­محیطی جهان در دوره­های زمانی بین 1996 تا 2006…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….36

نمودار2-3 – اجزای شاخص‌ها و متغیرهای شاخص پایداری محیط زیست سال 2005……………………………..38

نمودار 2-4- شاخص عملکرد  زیست­محیطی،2012…………………………………………………………………………………44

نمودار 2-5- روند بهداشت محیط و پویایی محیط­زیست بین سال­های 2000 تا 2010………………………..45

نمودار 3-1- میزان جمعیت جهان از سال 1960 تا سال 2011…………………………………………………………………56

نمودار 3-2- مصرف جهانی نفت از سال 1950 تا  سال 2004……………………………………………………………………57

نمودار 3-3- مصرف گاز طبیعی از 1964 تا 2008……………………………………………………………………………………..58

نمودار 3-4- تولید برق…………………………………………………………………………………………………………………………………..59

نمودار 3-5- مصرف نفت مناطق بر اساس میلیون بشکه در روز…………………………………………………………………….60

نمودار 3-6- سرانه مصرف انرژی در سال 2003…………………………………………………………………………………………..61

نمودار 3-7- تولید جهانی فولاد خام، 1950 تا 2011………………………………………………………………………………..62

نمودار 3-8- مصرف جهانی فولاد خام، 1989 تا 2012………………………………………………………………………………63

نمودار 3-9- تقاضای جهانی مس…………………………………………………………………………………………………………………..65

نمودار 3-10- تولید دوچرخه و اتومبیل(سواری)، 1950 تا 2007…………………………………………………………….67

نمودار 3-11- تولید خودرو از 1990 تا 2015……………………………………………………………………………………………68

نمودار 3-12- تولید مواد غذایی ، 1961 و 2011………………………………………………………………………………………70

نمودار 3-13- تعداد گرسنگان بر اساس منطقه…………………………………………………………………………………………….71

نمودار 3-14- تفکیک استفاده از آب شیرین…………………………………………………………………………………………………73

نمودار 3-15- درصد افزایش برداشت آب در سال 2025…………………………………………………………………………….73

نمودار 3-16- حمل و نقل هوایی مسافر………………………………………………………………………………………………………..75

نمودار 3-17- حمل و نقل هوایی…………………………………………………………………………………………………………………76

نمودار 4-1- سرانه جای پای زیست­محیطی و ظرفیت زیستی در جهان …………………………………………………..85

نمودار 4-2- مقایسه جای پای زیست­محیطی و ظرفیت زیستی 2007……………………………………………………86

نمودار 4-3- جای پای زیست­محیطی جهان 1960 تا 2050……………………………………………………………….. 88

نمودار 4-4- انتشار دی اکسید کربن ………………………………………………………………………………………………………… 94

نمودار 4-5- روند تغییرات دما و غلظت دی اکسید کربن در جو ………………………………………………………………95

نمودار 4-6-  انتشار گازهای هایدروفلوروکربن……………………………………………………………………………………………96

نمودار 4-7- روند وقوع حوادث………………………………………………………………………………………………………………….108

نمودار 5-1- استخراج جهانی مواد، 2005-1900…………………………………………………………………………………116

نمودار 5-2- ظرفیت زیستی مناطق، 2003…………………………………………………………………………………………….117

نمودار 5-3- جای­پای زیست­محیطی بشریت 2005-1961……………………………………………………………………118

نمودار 5-4- انتشار جهانی گازهای گلخانه­ای……………………………………………………………………………………………122

نمودار 5-5- استفاده از زمین کشاورزی و مرتع و تغییر جهانی بین سال­های 1960 و 2010……………124

نمودار 5-6- منبع انتشار دی اکسید گوگرد……………………………………………………………………………………………..130

نمودار 5-7- انتشار جهانی گوگرد……………………………………………………………………………………………………………..131

نمودار 5-8- منابع تولید برق 2040-1990………………………………………………………………………………………….133

نمودار 5-9- انتشار جهانی گازهای گلخانه­ای……………………………………………………………………………………………134

فهرست جداول

جدول 3-1-میزان نسبی مصرف منابع در کشورهای صنعتی و کشورهای درحال توسعه ………………………..55

جدول3-2- مصرف جهانی فولاد خام 1989 تا 2012…………………………………………………………………………….64

جدول 3-3- مصرف فلز مس از 1989تا2012………………………………………………………………………………………..66

جدول 3-4- تعداد خودروهای تولید شده از سال 1970 تا کنون……………………………………………………………..68

جدول 3-5- تولید مواد غذایی 1961 و 2011…………………………………………………………………………………………70

جدول 3-6-  تعداد ودرصد افراد دچار سوءتغذیه ـ……………………………………………………………………………………..72

جدول 3-7- مصرف جهانی کود……………………………………………………………………………………………………………………74

جدول3-8- ارزش کالای صادرشده در جهان 1960تا2012………………………………………………………………..77

جدول4-1- مصرف الوار و فیبر 2002 و 2008……………………………………………………………………………………….98

جدول 5-1- جدول جای­پای زیست­محیطی………………………………………………………………………………………………128

فهرست تصاویر

شکل 4-1- شاخص عملکرد زیست­محیطی………………………………………………………………………………………………….89

شکل 4-2- پیامدهای گرم­شدن کره زمین…………………………………………………………………………………………………..91

شکل 4-3- میزان جنگل­زدایی در جزیره برونئی 1950 تا 2010……………………………………………………………99

شکل 4-4- جنگل­زدایی در غرب آفریقا(ساحل عاج)، 1955 تا 1988…………………………………………………….100

شکل4-5- جنگل­زدایی 1970 تا 1990 ( برمه،کامبوج، لائوس، ویتنام، تایلند، مالزی و اندونزی)………101

شکل 4-6- قطب شمال، 1982 و 2007……………………………………………………………………………………………….102

شکل 4-7- تنوع زیستی زمین 1700، 2000 و 2050………………………………………………………………………..104

شکل 4-8-  محل استقرار لایه ازون………………………………………………………………………………………………………….106

شکل 4-9- سوراخ لایه ازون 1979 و 2008……………………………………………………………………………………………107

شکل 4-10- مردم متأثر از بلایای طبیعی 1971 تا 2001……………………………………………………………………..109

شکل 5-1-  نرخ استفاده از خودرو، 2011………………………………………………………………………………………………120

شکل 5-2- شتاب بزرگ پس از جنگ جهانی دوم……………………………………………………………………………………145

شکل 5-3-توسعه پایدار……………………………………………………………………………………………………………………………..147