%28تخفیف

دانلود پایان نامه:نقش عقل در فقه شیعه و تفاوت آن با اهل سنت

تعداد170 صفحه در فایل word

کارشناسی ارشد معارف اسلامی «M.A»

گرایش:  فقه و مبانی حقوق اسلامی

نقش عقل در فقه شیعه و تفاوت آن با اهل سنت

 اگر چه در گذشته جمود گرایی، بی مهری و تفریط گروهی در باره توانایی عقل، موجب شد. میان دانشوران مسلمان. مباحث مربوط به ارزش عقل و تعیین جایگاه آن در منظومه معرفتی انسان پدید آید، ولی امروز دو امر، آنان را به اهمیت بحث در باره آن وا می‌دارد: از یک سو، افراط و پندار یگانه محوری عقل در منظومه معرفتی انسان موجب شده است تا با نگرش امروزین به ارزش و جایگاه آن نظر شود ؛ زیرا انسان معاصر غربی بنیاد معرفت خود را بر پایه عقل نهاده است و هیچ چیز را بدون راهنمایی آن نمی پذیرد و بر دیگر منابع معرفتی خط بطلان و خرافه کشیده است،این عقیده، باور مسلمانانی را که کتاب آسمانی خود و سنت پیامبرشان را دو منبع معرفتی می‌دانند، به چالش کشیده و باعث شده با نگاه به چالش‌های پدید آمده، میراث دینی خود را در باره ارزش و جایگاه عقل باز خوانی کنند و نسبت آن را با کتاب و سنت دریابند.

از دیگر سو، پدید آمدن پاره‌ای پرسش‌های نو پیدای فقهی که در منابع اصیل فقهی سابقه ندارند و پاسخ روشنی نمی یابند، موجب می‌گردد که به عقل به عنوان یکی از منابع احکام مراجعه کنند، ولی از سویی میان اهل سنت و شیعه بر سر منابع استنباط اختلافی کهن دیده می‌شود این در حالی است که در منابع سنیان در کنار کتاب و سنت به عنوان بنیادی ترین سر چشمه‌های راه یافتن به آموزه‌های دینی و گزاره‌ای فقهی، از دلایل عقلی چون قیاس، استحسان، استدلال و غیره سخن به میان می‌آید و از سوی دیگر در جهان اندیشه­ی شیعی پس از کتاب و سنت، سخن از دلیلی به نام دلیل عقل در میان است. در درون هر یک از دو مکتب یاد شده البته نزاع­هایی با همان گستردگی و اهمیت که میان مکتب­ها به چشم می­خورد وجود دارد.

کلید واژه‌ها: عقل، حسن و قبح عقلی، قاعده ملازمه، قیاس، استحسان.

 

 

 

فهرست مطالب

 

 

عنوان                                                                                      صفحه

چکیده———————————– 1

مقدمه———————————– 2

فصل اول: کلیات و مفاهیم طرح تحقیق

 

1-1- بیان مسئله————————- 5

1-2- سؤالات تحقیق ———————– 6

1-3- سابقه تحقیق———————— 6

1-4- فرضیه تحقیق———————— 7

1-5- ضرورت و اهداف تحقیق—————- 7

1-6- روش تحقیق————————– 8

فصل دوم: کلیاتی در بارة عقل

2-1- ماهیت عقل ————————- 10

2-1-1- تعریف عقل———————— 10

2-1-1-1- عقل در لغت ——————– 10

2-1-1-2- عقل در قرآن و سنت————– 11

2-1-1-3- عقل در فقه——————— 11

2-1-1-4- عقل در علم کلام اسلامی———– 13

2-1-1-5- عقل نزد اخباریان————— 14

2-1-1-6- عقل در مکتب تفکیک————– 15

2-1-1-7- عقل در علم اصول شیعه———– 17

2-1-1-8- عقل در علم اصول اهل سنت——– 20

2-1-2- مقایسه عقل با برخی عناوین——– 21

2-1-2-1- عقل و عرف———————- 21

2-1-2-2- عقل و علم———————- 23

2-1-2-3- عقل و علوم تجربی————— 24

2-1-2-4- عقل و معرفت­های فطری———— 25

2-1-2-5- عقل و بنای عقلا—————– 26

2-2- تقسیمات عقل———————— 27

2-2-1- عقل نظری و عملی—————— 27

2-2-1-1- کلام فلاسفه ——————— 27

2-2-1-2- جمع بندی کلام فلاسفه و اصولیان — 28

2-2-1-3- نقد و بررسی سخنان قطب الدین رازی 28

2-2-2- دیگر تقسیمات عقل—————– 30

فصل سوم: دلیل عقل، قاعده ملازمه و کشف یقینی حکم شرع

 

3-1- مستقلات عقلی———————— 33

درآمد———————————– 33

3-1-1- مسأله در آمد حجیت مطلق قطع و یقین 33

3-1-2- قاعده ملازمه ——————— 34

3-1-2-1- کُلمّا حَکَمَ بِه العقل حَکَمَ بِه الشَرع 34

3-1-2-2- مراد از عقل و حکم در قاعده ملازمه —– 34

3-1-3- پیشینه قاعده ملازمه ————– 38

3-1-4- ادله منکران و طرفداران قاعده ملازمه 39

3-1-4-1- دلیل‌های منکران —————- 39

3-1-4-2- پاسخ به دلیل‌های منکران ——– 40

3-1-5- ادّله­ی اثبات تلازم میان حکم عقل و شرع —- 42

3-1-5-1- دلیل عقلی ——————— 42

3-1-5-2- دلیل بداهت ——————– 43

3-1-5-3- دلیل نقلی———————- 43

3-1-6- حسن و قبح عقلی——————- 43

3-1-6-1- منظور از حسن و قبح چیست؟——- 44

3-1-6-2- منظور از عقلی یودن حسن و قبح چیست؟—- 45

3-2- غیر مستقلات عقلی و کاربرد آن ——- 46

3-2-1- کاربرد آلی———————– 46

3-2-1-1- معنا و موقعیت کار برد آلی—— 46

3-2-1-2- موقعیت کار برد آلی عقل نزد فقها 46

3-2-2- مواردی از کاربرد آلی عقل در اجتهاد 47

3-2-2-1- اثبات شرع و شارع توسط عقل—— 47

3-2-2-2- استفاده از عقل در مفهوم گیری از ادله – 47

3-2-2-3- استفاده از عقل درتشکیل قیاس—- 48

3-2-2-4- استفاده از عقل در اصول عملیه— 48

3-2-3- کاربرد ترخیصی و تأمینی———– 49

3-2-4- کاربرد تسبیبی——————– 50

3-3- قلمرو و کارایی عقل در استنباط احکام 50

3-3-1- عقل و کشف ملاک‌ها —————– 50

3-3-1-1- امکان کشف ملاکات احکام ——— 52

3-3-1-2- قلمرو استنباط احکام شرعی——- 53

3-3-1-3- قلمرو تشخیص مصلحت و بیان احکام حکومتی 54

3-3-1-4-نمونه‌هایی از فتواهای امام خمینی (ره) — 55

3-3-2- عقل و قواعد فقهی —————- 56

فصل چهارم: نگرش تاریخی به عقل گرایی

 

4-1- سیر به کار گیری عقل نزد اهل سنت—- 59

4-1-1- دوره صدر اسلام ——————- 59

4-1-2- دوران صحابه ——————— 61

4-1-3- دوران تابعین——————— 62

4-1-4- دوران مذهب فقهی —————– 64

4-1-5- دوره تقلید———————– 66

4-1-6- دوره‌ی کنونی ——————— 67

4-2- سیر به کار گیری عقل نزد شیعه——- 69

4-2-1- دوره­ی صدر اسلام —————— 69

4-2-2- دوره­ی ائمه (ع)——————- 70

4-2-3- دوره غیبت———————— 72

4-2-3-1- دوره نخست———————- 74

4-2-3-2- دوره میانی ——————– 77

4-2-3-3-دوره پایانی——————— 78

 

فصل پنجم: عقل و قیاس

 

5-1- ماهیت قیاس————————- 83

درآمد———————————– 83

5-1-1-قیاس در لغت و اصطلاح ————– 83

5-1-2- قیاس، رای و اجتهاد————— 85

5-1-3- قیاس و استدلال——————– 87

5-2- انوع قیاس ————————- 88

5-2-1- دسته بندی ابو اسحاق شیرازی——- 88

5-2-1-1- قیاس علت ———————- 89

5-2-1-2- قیاس دلالت ——————— 89

5-2-1-3- قیاس شباهت——————— 90

5-2-2- دسته بندی آمدی——————- 90

5-2-3- قیاس عکس و طرد——————- 92

5-2-3-1- قیاس عکس ———————- 92

5-2-3-2- قیاس طرد———————– 92

5-2-4- قیاس تلازم ———————– 92

5-3- قیاس و چگونگی سرایت دادن حکم —— 93

5-3-1- اثبات علت به ادله نقلی———– 93

5-3-2- اثبات علت به اجماع————— 95

5-3-3- اثبات علت به استنباط و طرق استدلال 96

5-3-3-1- مسلک مناسبت ——————- 96

5-3-3-2- مسلک استدلال به فعل پیامبر(ص)— 96

5-3-3-3- مسلک مشابهت——————– 97

5-3-3-4- مسلک تنفیح مناط—————- 97

5-4 – بررسی نظریات ——————— 98

5-4-1- اهل سنت و مسأله قیاس————- 99

5-4-2- ظاهریه و مسأله قیاس————– 101

5-4-3- شیعه و مسأله قیاس—————- 102

 

 

فصل ششم: عقل و استحسان

 

6-1- ماهیت استحسان———————- 107

درآمد———————————– 107

6-1-1- استحسان در لغت و اصطلاح———– 107

6-1-1-1- استحسان در لغت —————- 107

6-1-1-2- استحسان در اصطلاح————— 108

6-1-2- استحسان و قیاس——————- 109

6-1-3- استحسان و استصلاح—————– 110

6-2- انواع استحسان———————- 111

6-2-1- انواع استحسان به اعتبار معدول — 111

6-2-2- انواع استحسان به اعتبار مستند—- 112

6-3 – بررسی نظریات ——————— 113

6-3-1- شافعی و نفی استحسان ————- 115

6-3-2- شیعه و استحسان——————- 116

فصل هفتم: عقل و دیگر عرصه‌ها و منابع

 

7-1- عقل و فرمانبری——————— 120

7-1-1- عقل پشتوانه احکام شرع———— 120

7-1-1-1- شکر مُنعِم و حق الطاعه———– 120

7-1-1-2- قاعده کلما حکم به الشرع حکم به العقل– 123

7-2- عقل و سنت————————– 124

7-2-1- عقل و حجیت سنت —————— 124

7-2-1-1- عقل و حجیت سنت پیامبر(ص)——- 125

7-2-1-2- عقل و حجیت سنت امامان(ع)——- 127

نتیجه گیری و پیشنهاد——————– 129

فهرست منابع—————————– 133

 

قبلا حساب کاربری ایجاد کرده اید؟
گذرواژه خود را فراموش کرده اید؟
Loading...
enemad-logo