مطالعه مؤلفه‌های رفتار شهروندی سازمانی در واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی منطقه 10 کشور

تعداد 139صفحه در فایل word

مطالعه مؤلفه‌های رفتار شهروندی سازمانی در واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی منطقه 10 کشور

بيان مسئله

رفتار فردی در محيط کار توجه محققان را در دهه‌های گذشته به ميزان زيادی به خود معطوف ساخته است . هدف مشترک اين مطالعات تعريف نوعی رفتار فردی است که به موفقيت بلند مدت سازمان کمک  می کند.( کاسترو[1] و همکاران به نقل از مقيمی، ١٣٨٤ )

این رفتارها شامل « رفتار مثبت اجتماعی[2]» ، «رفتار فرا نقشی[3]» و «رفتار شهروندی سازمانی[4]» می‌باشد.. سازمان‌ها بدون تمايل داوطلبانه افراد به همکاری قادر به توسعه اثر بخشی خود نيستند، تفاوت همکاری داوطلبانه و اجباری از اهميت فراوان برخوردار است . در حالت اجباری افراد در چار چوب قوانين و مقررات و استانداردهای سازمان وظايف خود را انجام می دهند، در حالی که در حالت داوطلبانه افراد معمولا فراتر از نقشی که سازمان برايشان تعريف کرده است برای شکوفايی توانايی های خود به نفع  سازمان فعالیت می‌کنند.رفتار شهروندی سازمانی يک ساختار رفتاری است که به عنوان رفتارهای مفيد، ابتکاری ،داوطلبانه و دقيق توصيف شده است و روحيه مثبت را در يک سازمان انتشار می دهد . امروزه در ادبيات نوين مديريت از رفتارهای خود جوش و آگاهانه ی افراد در سازمان تحت عنوان رفتار شهروندی سازمانی نام برده می‌شود (زارعی متين و همکاران ، ١٣٨٥).

از نظر اورگان رفتار شهروندی سازمانی رفتاری خود جوش و آگاهانه است که به طور مستقيم يا صريح توسط سيستم رسمی پاداش سازمان پيش بينی نشده است ، ولی در مجموع عملکرد موثر سازمان را ارتقاء می دهد .منظور از خود‌جوش و آگاهانه اين است که اين رفتار ضرورت اجباری نقش يا شرح شغل نيست ،اين رفتار بيشتر يک انتخاب شخصی است و در صورت انجام ندادن تنبيهی به دنبال ندارد (آليسيا[5] ،2008، به نقل از ابيلی ، ١٣٨٧).

پودساکف و مکنزی در تحقيقات مختلف دريافتند که اشکال مختلف رفتار شهروندی سازمانی اثرات قابل ملاحظه‌ای بر روی عملکرد کارکنان در سازمان ، افزايش سطح توليدات و کاهش ميزان ضايعات دارند .

دانش، دردنیای امروزی یک منبع کلیدی است. ایجاد دانش جمعی یک وظیفه راهبردی برای موفقیت سازمان است (دراکر[6]،1993). عوامل سنتی تولید مثل زمین و سرمایه اگر چه هنوز مطرح است ولی مرتبه دوم را حائز می‌باشد. سازمان ها بدون تمایل داوطلبانه افراد به همکاری، قادر به توسعه اثر بخشی خرد جمعی خود نمی باشند، تفاوت همکاری داوطلبانه و اجباری از اهمیت فراوانی برخوردار است. در حالت اجباری شخص وظایف خودرا در راستای مقررات و قوانین واستانداردهای قابل قبول یک سازمان وصرفاً درحد رعایت الزامات انجام می دهد، ولی در همکاری داوطلبانه مقوله ورأی وظیفه مطرح است وافراد کوششها، انرژی وبصیرت خود رابرای شکوفایی توانایی های خود به نفع سازمان ابراز می‌کنند. در این حالت، افراد معمولاً از منافع شخصی خود می‌گذرند ومسئولیت پذیری در راستای منافع دیگران را در اولویت قرار می دهند.

بدین ترتیب است که مسیر نیل به هدفهای سازمان تسهیل می‌شود. در این حالت، اعتماد و تعهد اهمیت والائی دارد ودر صورت عدم وجود رفتارهای همکاری داوطلبانه اعتماد و تعهد بندرت حاصل می‌شود. علاوه بر ضرورت این رفتار در دنیای متحول کنونی، همکاری داوطلبانه یک عامل کلیدی در اجرای تصمیم های راهبردی محسوب می گردد.

در حال حاضر با توجه به اینکه بخش عمده‌ی قشر جوان جامعه مشغول به تحصیل در دانشگاه‌ها هستند لزوم بکارگیری تدابیری موثر از سوی سازمان ها و ارگآن‌هایی که در سیستم آموزشی نقش تعریف شده‌ای دارند احساس می‌شود، یکی از این نهادها که نقشی محوری در جهت بالابردن آگاهی فراهم نمودن امکانات، ارائه خدمات و … را ایفا می کند دانشگاه‌ها  می باشند.

درک بهتر رفتار شهروندی سازمانی در مراکز آموزشی، می‌تواند به رشد و اثربخشی آن مراکز کمک نماید. مدرسان در مراکز آموزشی دارای کارکرد مطلوب، همه روزه از حداقل انتظارات شرح شغل فراتر رفته ورفتارهای شهروندی سازمانی جامعی از خود بروز می دهند. مراکز آموزشی می توانند به عنوان سازمان، روی چنین کمک های مدرسان خود حساب باز کنند. وقتی که مدرسان وکارکنان به طور داوطلبانه فراتر از مسئولیت های رسمی شغل خود ظاهر شوند، تأثیر آن ها بر مراکز آموزشی چشمگیر خواهد بود.

رفتار شهروندی سازمانی معمولاً دو خصوصیت و ویژگی مشترک دارند، اولین ویژگی آن‌ها این است که آن‌ها مستقیماً قابل اعمال و اجرا نیستند (یعنی اینکه آن‌ها از لحاظ فنی بعنوان بخشی از وظایف مورد نیاز نیستند) واز سوی دیگر اینگونه رفتارها نشانگر تلاش‌های اجتماعی می‌باشند که سازمان ها به منظور نیل به کسب موفقیت نیروی کار به آن‌ها احتیاج دارند.

شهروند خوب سازمانی یک تفکر و ایده است وآن مشتمل بررفتارهای متنوع کارکنان نظیر پذیرش و به عهده گرفتن وظایف ومسئولیت های اضافی، پیروی از مقررات و رویه های سازمان، حفظ وتوسعه نگرش مثبت، شکیبائی وتحمل نارضایتی و مشکلات در محل کار می‌باشد. بر پایه واساس تئوری ها و نظریه‌های سازمانی مسلماً رفتار شهروندی سازمانی به رقابت وعملکرد سازمان کمک می کند، بعلاوه رغبت به تمایل به رفتار شهروندی بعلت رقابت های روزافزون جهانی دارای اهمیت ویژه ای است. بعنوان مثال: وفاداری وشور و اشتیاق کارکنان در شرکت فدکس[7] غالباً بعنوان عوامل کلیدی ذکر شده است که تأثیرات چنین عواملی «غیر قابل انکار و غیر قابل شمارش» می‌باشد وارزش عوامل وفاداری، شور واشتیاق در این نهفته است که به شرکتها کمک می کند تا در نبرد علیه رقبا برنده شوند.

بولینو، البرات، مورمن، اورگان، نهیف، اسمیت، وان سکارتر، مارک سی، وان داین، اسمیت تی بوت و ولگر مؤلفه های زیر را بعنوان شاخص‌های رفتار شهروندی سازمانی معرفی کردند که عبارتند از:

1- فداکاری 2- اطاعت (وظیفه شناسی) 3- توجه 4- مشارکت (حمایتی، اجتماعی، وظیفه ای، مدنی) 5- وفاداری6- شکیبائی(تحمل پذیری).

رفتار شهروندی یکی از موضوعات مهم مدیریت رفتار سازمانی است و این رفتار در کارکنان و اساتید دانشگاه‌ها که مستقیما با شهروندان در تعامل می‌باشند ضروری به نظر می‌رسد. شهروندان معولا عملکرد دانشگاه‌ها را ارزیابی کرده و اگر این ارزیابی مثبت باشد اعتبار نظام آموزشی افزایش می‌یابد.

 تقویت مهارتهای رفتار شهروندی کارکنان و اساتید دانشگاه‌ها باعث بالا رفتن سطح خدمات آموزشی و در نتیجه بالا رفتن کیفیت سیستم آموزشی خواهد بود.

رفتار شهروندی سازمانی یک پدیده جدید مدیریت رفتار سازمانی است. بنابراین ما در این پژوهش در صدد هستیم تا شاخص ها و عوامل رفتار شهروندی سازمانی را در واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی منطقه 10 شناسائی و تعیین نمائیم.

[1] – Castro

[2] – Pro – social behavior

[3] – Extra – Role behavior

[4] – Organizational Citizenship Behavior (O.C.B)

[5] – Alicia

[6] Draker

[7] – Fedex

مطالعه مؤلفه‌های رفتار شهروندی سازمانی در واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی منطقه 10 کشور