مطالعه دگرسانی و کانه­سازی پلی­متالیک در منطقه یارالوجه، (شمال­غرب اهر، استان آذربایجان­شرقی)

لغات کلیدی: اپی­ترمال، مس پورفیری، کانی­سازی، دگرسانی گرمابی، شاخص دگرسانی، زمین­شیمی، عناصر نادر خاکی، یارالوجه.

چکیده:

 اندیس رگه­ای یارالوجه بین طول­های “54’53˚46 تا “00’55˚46 شرقي و عرض­های “00’42˚38 تا “37’43˚38 شمالي در فاصله 40 كيلومتري شمال­غرب اهر و 17 کیلومتری شمال­شرق کانسار مس پورفیری سونگون در استان آذربایجان­شرقی قرار دارد. براساس نتايح حاصل از داده­های زمین­شیمیایی، ترکیب اولیه سنگ میزبان در محدوده میکرودیوریت با سرشت کالک-آلکالن قرار گرفته و محیط زمین­ساختی تشكيل آن، کمان آتشفشانی حاشیه فعال قاره­ای مي­باشد. براساس نتايج حاصل از مطالعات صحرايي، روابط بافتي و كاني­شناسي چهار مرحله كاني­سازي تشخيص داده شد. مهم­ترین دگرسانی­های مشاهده شده در منطقه، سریسیتی و کربناتی شدن بوده و كاني­هاي كوارتز، سریسیت، ايليت، آلبیت، كائولينيت، لوكوكسن و کربنات­ها از مهم­ترين كاني­هاي شناسايي شده در زون­های دگرسانی هستند. كانه­سازي به شكل­هاي پراكنده، داربستي و رگه-رگچه­اي حاوي كوارتز، كربنات و سولفيد در سنگ­هاي نیمه­آتشفشانی (میکرودیوریت) دگرسان شده مشاهده مي­شود. پيريت، اسفالريت، گالن و كالكوپيريت مهم­ترين كاني­هاي سولفيدي منطقه هستند. از ميان كاني­هاي سولفيدي، پيريت از فراواني بيشتري برخوردار بوده و علاوه بر رخنمون رگه-رگچه­اي به صورت پراكنده و داربستی در سنگ­هاي دگرسان شده نيز ديده مي­شود. میانگین غلظت عناصر Pb، Zn، Cu و Ag به ترتیب 530، 6690، 3/114 و 67/3 قسمت در میلیون (ppm) است، که حداکثر غلظت آن­ها، در رگه حاوی کانه­زائی ديده مي­شود. اكسيداسيون كاني­هاي سولفيدي در سطح زمين پوششي از اكسيدها و هیدروکسیدهای آهن را به وجود آورده است كه نشان دهنده كاني­سازي سولفيدي گسترده در منطقه و دخالت محلول­های سوپرژن مي­باشد. براساس مطالعات بافتي و نتايج حاصل از بررسي محدوده پايداري كاني­هاي گرمابي، سیال با pH نزديك به خنثي و دماي تقريبي 200 تا 300 درجه سانتي­گراد مسئول دگرساني سنگ­هاي نيمه­آتشفشاني منطقه مورد مطالعه مي­باشند. محاسبه شاخص­های دگرسانی ايشيكاوا (AI) و كلريت-­ كربنات-­ پيريت (CCPI) براي سنگ میزبان و پیاده کردن آن­ها بر روی نمودار جعبه­ای دگرسانی، نشان دهنده قرارگیری نمونه­ها در قلمرو دگرسانی گرمابی با روند دگرساني سريسيت- كربنات مي­باشد. نمودارهای عنکبوتی عناصر نادر خاكي بهنجار شده نسبت به کندریت و متوسط ترکیب پوسته قاره­ای بالایی نشان­دهنده تفريق LREE از HREE و تهي­شدگي بيشتر LREEها نسبت به متوسط ترکیب پوسته قاره­ای بالایی می­باشد. بررسی بی­هنجاري­هاي Eu، Ce و Pr Eu/Eu*)، Ce/Ce* وPr/Pr*) در رگه­ کانه­دار و سنگ ميزبان نشان­دهنده pH نزدیک به خنثی براي سيالات مسئول دگرساني و شرايط Eh احيائي محيط تشكيل انديس رگه­اي يارالوجه مي­باشد. مطالعات زمين­شناسي، بافتي، كاني­شناسي و زمين­شيميايي دگرساني­هاي منطقه مورد مطالعه و مقايسه آن با دیگر كانسارهاي گرمابي نشان دهنده تشابه اندیس رگه­اي يارالوجه با كانسار­هاي اپی­ترمال نوع سولفيدي شدن حدواسط و رگه­ای چند فلزي دما متوسط مرتبط با كانسار­هاي مس پورفيري مي­باشد.