عقل عملی از دیدگاه روایات اسلامی

تعداد 164 صفحه فایل word

چکیده

موضوع عقل عملی یکی از مهمترین موضوعات دربارۀ مبحث عقل است که اندیشمندان و نظریه پردازان دربارۀ این که عقل عملی چیست و چه تفاوتی با عقل نظری دارد، بحث­ زیادی کرده اند. اما هنوز هم جا دارد که عقل عملی از زاویه­های مختلف  مورد بحث قرار گیرد خصوصا از این جهت که ما روایاتی که در بارۀ عقل عملی آمده است، را بررسی کنیم یا به عبارت دیگر ببینیم که نگاه روایات اسلامی به عقل عملی چگونه است؟

این نوشتار در جستجوی پاسخ این سوال نگاشته شده است و برای رسیدن به پاسخ ناگزیر بود سوالات فرعی یا محورهای مختلف دیگری که یا از همین سوال اصلی منشعب می شود یا رسیدن به پاسخ سوال اصلی متوقف بر آن است، را مورد بررسی قرار دهد.

از این رو در فصل اول مفهوم شناسی کلید واژه­های این نوشتار را انجام دادیم که برای فهم دقیق مطالب هر نوشتاری نقش بسزائی ایفا می کند. پس از آن مطلب دیگری که برای رسیدن به پاسخ سوال اصلی مهم بود، شناخت حقیقت و اقسام عقل و رابطۀ آن با یکدیگر با تکیه بر سخنان اندیشمندان و خصوصا سخنان ائمه علیهم السلام بود که در فصل دوم، این مطلب بررسی شده است.

بعد از بررسی این مطلب وارد بحث اصلی شده و دو محور را بررسی کردیم که در واقع تشکیل دهندۀ پاسخ سوال اصلی این نوشتار است. لذا در فصل سوم این نوشتار جایگاه عقل عملی را از نگاه روایات بررسی کردیم و به این نتیجه نائل آمدیم که ائمه معصومین علیهم السلام برای عقل عملی جایگاه رفیعی قائل شده و در سخنان­شان نقش و آثار زیادی برای عقل عملی بیان نموده اند.

بعد از روشن شدن این مطلب زاویۀ دیگری که از این عنوان لازم بود به آن پرداخته شود، حدود و کارکرد عقل عملی از نظر روایات اسلامی بود که در آخرین فصل این نوشتار بررسی شد و به این نتیجه دست یافتیم که از نظر روایات اسلامی گستردگی عقل عملی هم زندگی دنیوی انسان را و هم زندگی اخروی را فرا می گیرد. دربارۀ نقش عقل عملی در زندگی دنیوی نیز نقش فردی و هم نقش جمعی عقل عملی در روایات به خوبی بیان شده است.

در پایان در پاسخ سوال اصلی می توان گفت که نگاه روایات اسلامی به عقل عملی نگاهی مثبت بوده و در این روایات از انسان به پیروی از عقل عملی دعوت شده است تا در دنیا و آخرت خود را از مهلکه نجات دهد.

کلید واژه­ها: عقل، عقل عملی، عقل نظری، خیال، وهم، حس، روایات اسلامی