%41تخفیف

دانلود محصول: ضوابط تفسیر قرآن به قرآن از منظر فریقین

تعداد 296صفحه در فایل word

متن چکیده:

ازآیات قرآن واحادیث امامان بزرگوار (ع) بدست می آید اولین شارح ومفسر قرآن کریم پیامبر عظیم الشان اسلام (ص) است درروایات آن حضرت روش تفسیر قرآن به قرآن پایه گذاری شده است.وائمۀ معصومین (ع) نیزازآن روش استفاده کرده اند.وهمچنیین مفسران نیز ازاین روش بهره جستند ،آنان بدون آنکه از ضابطه خاصی نام ببرند این شیوه تفسیری را بر اساس ضوابطی به کار گرفته اندعلاوه بر این، توجه و استفاده آنها از این ضوابط بطوریکسان نبوده است بنحوی که دریک تفسیر از یک ضابطه، بشکل کامل استفاده شده که در تفسیر دیگری یا به آن ضابطه توجه نشده ویا خیلی کم مورد استفاده قرار گرفته ، این موجب شد بعضیها این روش را بی مبنی ،استحسانی وبی ملاک خوانند،ومورد حمله قرار دهند.از این روجا دارد با بررسی دقیق درکتب تفاسیروعلوم قرآنی فریقین ضوابطی که مفسرین درحین تفسیر قرآن به قرآن از آنهااستفاده کردند (هرچند آن ضوابط خاص روش تفسیر قرآن به قرآن نباشند ودر روشهای دیگر نیز مورد استفاده قرار گیرند) استخراج نموده تدوین وتبیین شوند،تا گفته نشودروش تفسیر قرآن به قرآن یک روش انحرافی وبدون ضابطه است.لذا. در این رساله که عنوانش “ضوابط تفسیر قرآن به قرآن از منظر فریقین “ است،در مرحله نخست بعنوان مقدمه بحث مرزهای افراط وتفریط از خط صحیح ومعتبر این روش را نشان داده ،روش صحیح را از روش انحرافی تفسیر قرآن به قرآن که موجب تفسیر بالرائ می شد ،جدا گردیده است.ودر مرحله بعدی که اساسی ترین مرحله این رساله است، بعد از تتبع درکتب تفاسیروعلوم قرآنی فریقین ضوابطی که در تفسیر قرآن به قرآن مورد استفاده قرار میگیرند،بعد از نقد وبررسی تدوین وتبیین نموده ،کارایی این ضوابط را برای  شفاف نمودن تفسیر قرآن به قرآن نشان داده شده است وچون در نتیجه تتبع ضوابطی دست یافته شد که پاره از آنها ضوابط ادبی ( مانند لزوم رعایت به وجوه نظائر ، لزوم توجه به مترادفات ،ضرورت اهتمام به الفاظ مشترک… )،اصولی ، (مانند لزوم توجه به عام وخاص ، در نظر گرفتن دلالت ها، اهتمام به مجمل ومبین… )وتفسیری (مانند توجه به نقش سیاق ، ارجاع متشابهات به محکمات توجه به پیوند آیات …) بودند، فصول رساله را طبق این عناوین دسته بندی نموده .درباره هر ضابطه ازجهات مختلف بحث شده است.البته ضوابط دیگری نیز وجود دارد که دراین روش از آنها استفاده می شود ولی به جهت اختصار به همین مقدار اکتفاء شده است ، رساله حاضر در این راستا گام اولیست وگامهای دیگر نیز برداشته شودوضوابط دیگری که در این روش مورد استفاده قرار میگیرند  استخراج نموده جایگاه ونقش آنها برای روشن کردن معانی آیات در تفسیر قرآن به قرآن روشن شود. (ومن الله التوفیق)

فهرست مطالب

مقدمه وطرح تحقیق.. 1

الف) تعريف مساله و بيان سئوال اصلى تحقيق.. 1

ب) سئوال هاى فرعى تحقيق.. 1

ج) سابقه و ضرورت انجام تحقيق.. 1

د) فرضيه يا فرضيه‌هاى تحقيق.. 2

ه) هدف تحقيق.. 3

کلیات… 4

مقدمه. 5

الف: مفهوم شناسی.. 5

ب: اهميت و ضرورت شناخت ضوابط تفسيرقرآن به قرآن. 8

ج: پيشينه بحث… 8

د: كتابشناسى.. 10

کتابهای اهل سنت در فن ضوابط تفسیر. 10

کتابهای شیعه در فن ضوابط تفسیر. 11

ه : منابع استخراج ضوابط.. 12

و: تقسیمات ضوابط.. 14

فصل اول: تفسیر قرآن به قرآن﴿از منظر فریقین﴾.. 15

مقدمه. 16

واژگان. 16

تاريخچه تفسير قرآن به قرآن. 17

جریان های قرآن گرایی.. 21

1 – تلقى كلامى.. 21

2- تلقى تفسيرى.. 23

دلايل موافقان تفسير قرآن به قرآن از منظر فریقین.. 25

الف. آيات قرآن. 25

ب. سنت… 28

ج. روش عقلا.. 29

دلايل مخالفان تفسير قرآن به قرآن از منظر فریقین.. 29

الف. احاديث ضرب القرآن. 31

ب.عدم حجيّت ظواهر قرآن در نظر اخباریون. 34

روش انحرافی تفسیر قرآن به قرآن. 36

جمع بندی ونتیجه گیری.. 38

فصل دوم: ضوابط ادبی تفسیر قرآن به قرآن ﴿از منظر فریقین﴾.. 40

مقدمه. 41

ضوابط ادبی وتاثیر آن در تفسیر. 41

ضابطه اوّل : ضرورت توجه به الفاظ مشترک.. 41

درآمد. 41

شکل وصورت ضابطه وارتباط آن با تفسیر قرآن به قرآن. 41

تعریف مشترک.. 42

اقسام مشترک.. 42

1- مشترک لفظی.. 42

اقسام مشترک لفظی.. 42

نسبیت اشتراک لفظی.. 43

استعمال لفظ مشترک در بیش از یک معنا 43

دیدگاه های علماء درباره ضابطه. 45

1-  وقوع مشترک در زبان عرب… 45

۲- وقوع مشترک در قرآن. 48

1- انکار مشترک در قرآن. 48

2- وجود مشترک در قرآن. 48

رای اهل سنت… 49

رای شیعه. 49

حدود ضابطه. 49

2- اشتراک معنوی.. 50

اقسام مشترک معنوی.. 51

انگیزه های طرح اشتراک معنوی.. 51

کار برد ضابطه در تفسیر قرآن به قرآن و راهکارهای ابهام زدایی ازالفاظ مشترک.. 54

ضابطه دوم : لزوم توجه به مترادفات… 57

شکل وصورت ضابطه وارتباط آن با تفسیر قرآن به قرآن. 57

تعریف ترادف… 57

شروط ترادف… 60

پیشینة ترادف… 61

انواع ترادف… 61

ادلة ترادف… 62

فواید ترادف… 63

کاربرد ضابطه درتفسیر قرآن به قرآن. 65

دیدگاه های علماء درباره ضابطه. 66

الف : ترادف در زبان عربی.. 66

ب:  وقوع ترادف درقرآن. 68

حدود ضابطه. 70

نمونه های از الفاظ مترادف… 71

نتايج و جمع بندی.. 73

ضابطه سوم : رعایت به وجوه و نظائر. 75

درآمد. 75

شکل وصورت و ارتباط ضابطه باتفسیر قرآن به قرآن. 75

تعریف وجوه ونظایر واهمیت آن. 75

اقسام وجوه و نظایر. 77

اشباه در وجوه و نظایر. 78

سیر پیدایش اصطلاح وجوه و نظایر. 78

آثار و نوشته ها درباره وجوه و نظایر. 79

نمونه‏هايي از وجوه و نظاير وکاربردضابطه در تفسیر قرآن به قرآن. 79

جمع بندی ونتیجه گیری.. 81

ضابطه چهارم: لزوم توجه به حذف… 82

درآمد. 82

تعريف حذف واهمیت آن. 82

شکل وصورت ضابطه وارتباط آن ازتفسیر قرآن به قرآن. 83

فرق بین حذف و اضماروایجاز. 83

حذف و تقدير درآيات قرآنى.. 83

اسباب و فوايد حذف… 84

  1. وادار كردن مخاطب به تفكر. 84

  2. رساندن معانى بسيار در مواردى از آيات قرآن. 85

  3. حذف براى اختصار و معلوم بودن محذوف… 85

تعيين محذوف… 86

1ـ دليل قرآني و صراحت محذوف در آيات ديگر. 86

2ـ دليل عقلي.. 86

3ـ صنعت نحو و قواعد عربي.. 87

4- روایات معصومین (ع) که آیات قرآن راتوضیح می دهند. 87

اقسام حذف… 87

  1. حذف مسند اليه. 87

  2. حذف خبر يا مسند. 88

  3. حذف فعل.. 88

  4. حذف مضاف… 88

  5. حذف جمله شرط يا جزا 89

  6. حذف جواب قسم. 89

شرایط حذف… 90

حکم ضابطه. 91

نمونه های حذف و کاربرد ضابطه در تفسیر قرآن به قرآن. 91

ضابطه پنجم: توجه به تضمین بیانی قرآن. 92

شکل وصورت ضابطه وارتباط آن با تفسیر قرآن به قرآن. 92

تعریف تضمین.. 92

اغراض وفائده تضمین.. 92

۱- ایجاز. 93

۲- بیان غایت ونتیجه فعل.. 94

۳- تناسب لفظی و وزنی.. 94

4- تغلیظ معنا 95

5-کنایه وتعریض…. 95

6- تشویق وتحریض…. 96

نتیجه. 98

نمونه های ضابطه و کاربرد آن در تفسیر قرآن به قرآن. 98

فصل سوم: ضوابط اصولی تفسیر قرآن به قرآن. 100

مقدمه. 101

ضوابط کار بردی اصول فقه در تفسیر قرآن. 101

ضابطه اول:  لزوم توجه به عام وخاص…. 102

درآمد. 102

شکل و صورت و ارتباط ضابطه با تفسیرقرآن به قرآن. 102

تعريف عام و خاص…. 102

مُخصِّص و مُخصَّص…. 102

تخصيص و تخصّص…. 103

الفاظ وصیغه های عام وخاص…. 103

حکم ضابطه. 108

کلام عام نسبت به واقعه خاص…. 109

انواع مخصص (خاص) 109

الف) مخصص لفظي متصل: (وصف ،شرط ،غايت ،استناء ،بدل) 109

1- تخصيص به جهت وصف… 109

2- تخصيص به جهت شرط.. 110

3- تخصيص به غايت… 110

4- تخصيص با استثناء متصل.. 110

5- تخصيص به بدل (بعض از کل) 110

ب) مخصص لفظي منفصل.. 110

مقایسه مخصص متصل با مخصص منفصل.. 110

اشتراك دو نوع مخصص…. 110

تفاوت دو نوع مخصص…. 112

عمل به عام قبل از تفحص از خاص…. 113

حجیّت عام مخصّص…. 113

تعارض عام و خاص (دوران بین تخصیص و نسخ) 114

فرق بین نسخ و تخصیص…. 114

کاربرد ضابطه در تفسیر قرآن به قرآن. 114

تخصیص با استثناء. 115

تخصیص با وصف… 115

تخصیص با شرط.. 115

تخصیص با غایت… 116

تخصیص با بدل بعض از کل.. 116

نمونه ای از تخصیص منفصل.. 116

ضابطه دوم :  لزوم اهتمام به مطلق ومقیّد. 117

مقدمه. 117

شکل وصورت ضابطه و ارتباط آن با تفسیر قرآن به قرآن. 117

مفهوم شناسی.. 117

تفاوت عام و مطلق.. 118

الفاظ اطلاق وتقیید. 119

مقدمات حکمت… 119

اقسام اطلاق.. 122

اقسام تقیید. 122

حمل مطلق برمقیّد. 123

حمل مطلق بر مقید در مستحبات… 125

اصل درضابطه. 125

چند قاعده فرعی.. 126

نتایج.. 126

نمونه های ضابطه و کاربرد در تفسیر قرآن به قرآن. 127

ضابطه سوم: توجه به مجمل ومبیّن.. 131

مقدمه. 131

شکل وصورت ضابطه وارتباط آن با تفسیر قرآن به قرآن. 131

مفهوم شناسی مجمل و مبين.. 132

تعریف مجمل دراصطلاح فریقین.. 132

تعریف مبین.. 132

اقسام مجمل ومبین.. 132

الف) اجمال در قول و گفتار. 132

ب) اجمال در فعل و عمل.. 133

تقسیم مبین.. 134

اجمال در قرآن. 137

حکم ضابطه. 138

تذکرات… 138

نمونه های کاربردضابطه در تفسیر قرآن به قرآن. 139

بررسی بعض از آیات از حیث اجمال و بیان. 140

۱- آیه طلاق.. 140

۲- آیه سرقت… 140

۳- آیات حرمت أعیان. 141

۴- آیات حلیت أعیان. 142

5-  آیه ی وضو. 143

ضابطه چهارم : در نظر گرفتن انواع دلالت ها (اقتضاء، تنبیه، اشاره) 146

مقدمه. 146

شکل وصورت ضابطه وارتباط آن با تفسیر قرآن به قرآن. 146

مفهوم شناسی.. 146

اقسام دلالت… 147

اقسام دلالت های وضعی لفظی.. 147

1- دلالت اقتضاء. 147

2- دلالت تنبیه. 148

3- دلالت اشاره 148

تفاوت دلالت اقتضاء ،تنبیه واشاره 150

حکم ضابطه. 150

نمونه های ضابطه و کاربرد آن در تفسیر قرآن به قرآن. 150

فصل چهارم: ضوابط تفسیری در تفسیر قرآن به قرآن. 152

مقدمه. 153

ضابطه اول: لزوم اهتمام به نقش سیاق.. 154

مقدمه. 154

شکل وصورت ضابطه و ارتباط آن با تفسیر قرآن به قرآن. 154

تعریف سیاق.. 155

سیاق در لغت… 155

سیاق در اصطلاح.. 155

رای شیعه. 155

رای اهل سنت… 156

اهمیت نقش سیاق از منظر دانشمندان فریقین.. 157

تاریخچه ضابطه سياق (در تفاسير فریقین) 158

1ـ تفسير طبرى.. 158

2ـ احكام القرآن. 158

3ـ التبيان فى تفسير القرآن. 159

4ـ مجمع البيان فى تفسير القرآن. 159

5 ـ تفسير قرطبى.. 159

6 ـ تفسير بيضاوى.. 159

7ـ تفسير نسفى.. 159

8 ـ البحر المحيط.. 159

9ـ تفسير ابن كثير. 160

10ـ تفسير ابوالسعود. 160

11- فتح القدير. 160

12ـ تفسير روح‏المعانى.. 160

13ـ تفسير الميزان. 161

انواع سیاق.. 161

۱. سیاق کلمات… 161

2- سیاق جمله ها 162

  1. سیاق آیات… 162

  2. سیاق سوره 163

شرايط تحقق سياق معتبر. 163

  1. ارتباط صدوري يا پيوستگي در نزول. 163

پراكندگي در نزول. 164

  1. ارتباط موضوعي.. 167

نمونه های ضابطه و کاربرد آن درتفسیر قرآن به قرآن. 169

1-نقش سیاق در تفسیر وتبیین واژه های قرآن. 169

2-نقش سياق در توسعه و ضيق معناى كلمات… 169

3-نقش سياق در تعيين معناى جمله. 170

4-نقش سياق در تركيب آيات… 170

5- نقش سياق در ترتيب نزول آيات… 171

6-نقش سياق در نقد اسباب نزول. 171

7-نقش سياق در شناخت آيات مكى از مدنى.. 171

8-نقش سياق در قبول و رد روایت های تفسیری.. 172

دلایل اعتبار سیاق.. 172

حکم وقلمروضابطه. 173

ضابطه دوم : ارجاع متشابهات به محکمات… 177

مقدمه. 177

شکل و صورت ضابطه و ارتباط آن با تفسیر قرآن به قرآن. 177

مفهوم شناسی.. 178

معنای لغوی محکم. 178

معنای لغوی متشابه. 178

محکم در اصطلاح علوم قرآن و تفسیر. 179

متشابه در اصطلاح علوم قرآن و تفسیر. 180

معنای برگزیده از محکم و متشابه. 180

علّت ارجاع متشابهات به محکمات… 181

تأویل متشابهات را چه کسی می‏داند؟. 182

چگونگی تاویل متشابهات… 186

تاويل چيست؟. 187

تاويل متشابهات… 187

ديدگاه‏فریقین درباره تاویل متشابهات… 187

رای شیعه. 187

رای اهل سنت… 189

ديدگاه حنابله و مجسمه. 189

ديدگاه اشاعره 189

حکم ضابطه (روش‌هاي تفسير آيات متشابه ) 189

۱- روش عالمان و مفسران در تفسیر متشابهات… 189

۲- روش اهل بیت در تفسیر متشابهات… 190

ضوابط رد متشابه به محکم. 191

ملاک ها و معیار های تشخیص محکمات… 191

الف) معیار متنی.. 192

ب) معیار موضوعی.. 193

ج) معیار عقلی.. 194

د) معیار معرفتی.. 194

نمونه های ضابطه وکاربرد آن در تفسیر قرآن به قرآن. 194

ضابطه سوم : توجه به تناسب وپیوند آیات… 198

مقدمه. 198

شکل وصورت ضابطه و ارتباط آن با تفسیر قرآن به قرآن. 199

مفهوم شناسی.. 199

تناسب در لغت… 199

تناسب در اصطلاح.. 199

پیشینه بحث… 200

ديدگاه ‌ها درباره تناسب و پیوند آيات… 202

  1. وجود تناسب وپیوند در تمام آيات… 202

  2. تناسب وپیوند درون گروهي آيات و عدم تناسب برون گروهي آيات… 202

  3. عدم تناسب وپیوند درون گروهي آيات… 202

ادلّه تناسب وپیوند آيات… 203

  1. دليل عقلي.. 204

  2. شواهد قرآني.. 205

  3. وحدت هدف (موضوعي) در سور. 206

  4. وقوع تناسب در آيات قرآن. 207

مشکل اساسی در تناسب وپیوند آیات… 208

راه های کشف  تناسب و پیوند معنایی آیات قرآن. 209

  1. پیوند واژگانی.. 209

گزینش آیات مرتبط با پیوند واژگانی.. 211

  1. پیوند ساختاری.. 214

  2. پیوند موضوعی.. 215

1ـ پیوند مفهوم و مصداق.. 216

2ـ پیوند مجمل و مفصل.. 216

  1. پیوند عموم و خصوص…. 217

  2. پیوند مطلق و مقیّد. 218

  3. پیوند حقیقت و مجاز. 218

  4. پیوند آیات ناسخ و منسوخ.. 219

  5. پیوند محکم و متشابه. 221

8 پیوند سیاقی.. 222

نتیجه‌گیری.. 223

قاعده‌ي كلي براي شناخت ارتباط.. 224

انواع تناسب وپیوند در قرآن. 224

تناسب وپیوند جمله ای.. 225

تناسب آیات یک سوره با یکدیگر. 225

تناسب آیات یک سوره با ابتدای آن. 226

تناسب آغاز هر سوره با پایان همان سوره 227

پيوستگي آياتي كه با هم نازل شده‌اند. 227

تناسب لفظ و محتوای آیات… 229

پيوندهاي زايندة ميان آيات… 229

نتیجه گیری کلی.. 232

ضابطه چهارم: توجه به ساختارسوره های قرآن. 235

مقدمه. 235

شکل وصورت ضابطه و ارتباط آن با تفسیر قرآن به قرآن. 235

ضرورت واهمیت ضابطه. 236

مفهوم شناسی.. 237

معناي “ساختار هندسي سوره‏هاي قرآن”. 237

دلایل موافقان وحدت غرض سوره ها 238

  1. آیات قرآن. 238

  2. احادیث اهل بیت(ع) و وحدت غرض سوره ها 239

  3. وحدت غرض؛ مقتضای بلاغت و سخن.. 240

دلائل مخالفان وحدت غرض سوره ها 242

الف. نزول تدریجی قرآن، و در مناسبتهای گوناگون. 242

ب. غرض محوری؛ از ویژگیهای كتابهای بشری و نه قرآن. 243

ج. تلاش در جهت ایجاد ارتباط میان آیات یك سوره؛ تلاشی تكلّف آمیز. 244

روشها و راهبردهای كشف غرض سوره 247

  1. سیاق سوره 248

  2. نام سوره 248

  3. آیات آغازین و پایانی سوره ها 250

  4. شأن نزول آیات و سوره ها 252

  5. مكی یا مدنی بودن سوره 253

  6. اسماء الحسنی.. 255

  7. حروف مقطعه و اغراض سوره ها 256

  8. قصص قرآنی و اغراض سوره ها 258

گزارشی از سبكهای نمایشی ساختار سوره ها 259

یك. سبك نمودار محتوایی.. 260

دو. سبك گزارش محتوایی.. 260

سه. سبك نمودار درختی.. 262

چهار. سبك استدلالی.. 263

پنج. سبك گزارش اجمالی.. 265

شش. سبك تفصیلی.. 266

معرفی سوره قلم. 268

غرض سوره 268

تفسیر سوره قلم. 268

ضابطه پنجم : اهتمام به آیات مشابه. 274

مقدمه. 274

شکل وصورت ضابطه وارتباط آن با تفسیر قرآن به قرآن. 275

اهمیت پژوهش درعلم آیات مشابه. 275

1- چلوگیری از خلط این آیات: 275

2- رفع شبهه تناقض از چهره آیات مشابه: 275

3- تاثیر شناخت آیات مشابه در فهم وتفسیر آیات قرآن : 276

4- اثبات حقانیت آیات والفاظ دقیق قرآن : 276

تعریف آیات مشابه. 276

مشابه از نظر لغت… 276

آیات مشابه در اصطلاح.. 277

حکمت وجود آیات مشابه در قرآن. 278

علوم مورد نیازجهت کشف حکمت آیات مشابه. 278

1- سیاق.. 278

2- لغت… 279

3- علم معانی.. 279

4- بیان. 280

۵- بدیع. 281

اقسام آیات مشابه. 282

1- اختلاف در تذکیر وتانیث… 282

2-اختلاف درتقدیم وتاخیر. 282

3- اختلاف در معرفه ونکره بودن کلمات… 283

4- اختلاف در اعراب… 284

5- اختلاف در حروف… 284

6- اختلاف در کلمات… 285

7- اختلاف دربیان خبر(مسند) 285

8-اختلاف در تاکید وعدم تاکید آیات… 286

جمع بندی و نتیجه گیری.. 288

موضوعات پیشنهادی جهت رساله دکتری.. 289

چکیده انگلیسی.. 290

منابع. 291

قبلا حساب کاربری ایجاد کرده اید؟
گذرواژه خود را فراموش کرده اید؟
Loading...
enemad-logo