شناسایی عوامل موثر بر اختلاف بین ظرفیت های بالقوه و وصولی بالفعل مالیاتی از دیدگاه کارشناسان مالیاتی

مقدمه

رهایی از درآمدهای پر نوسان و غیر قابل اطمینان حاصل از فروش نفت خام و تامین مالی بودجه دولت از طریق درآمدهای مالیاتی یکی از اهداف کلیدی نظام مالیاتی کشور می باشد. نگاهی گذرا به عملکرد نظام مالیاتی کشور طی سالهای گذشته نشان می دهد با وجود اقدامات مهم صورت گرفته در طول برنامه های اول تا چهارم توسعه اقتصادي؛ اجتماعي و فرهنگي جمهوري اسلامي ايران در جهت اصلاح نظام مالیاتی در ابعاد مختلف نظیر اصلاح قوانین و مقررات مالیاتها، اصلاح نرخها و معافیتهای مالیاتی و … هنوز نظام مالیاتی کشور در مقایسه با بسیاری از کشورهای جهان وضعیت نامناسبی دارد.یكي از اساسي ترين مشكلات نظام مالياتي كشور، فقدانِ پيش بيني هاي علمي درآمدهاي مالياتي است(اميني؛۱۳۸۷).

مهمترین وظیفه دولت حداکثر کردن رفاه اجتماعی است. کاهش نرخ بیکاری، افزایش درآمد، کاهش نرخ تورم ، تأمین امنیت، ارائه کالاها و خدمات عمومی و غیره از جمله وظایفی است که دولت ها درچارچوب حداکثر کردن رفاه جوامع انجام می دهند. از طرفی، مالیات بخش عمده ای از درآمد دولت راتشکیل میدهد )کیابل و نوکا، .(2009^۱

در کشورهای در حال توسعه، به طور معمول ، 50 درصد و یا بیشتر از درآمد بالقوه مالیاتی به دلیل فرارمالیاتی وصول نمی شود  )ریچاپن، 1984 ؛ برد، . ( 1992  ^۲ در اقتصاد نوظهور ایران نیز فرار مالیاتی یکی از بزرگترین مشکلاتی است که سیستم مالیاتی با آن مواجه است.

فرار مالیاتی، رفتار غیر قانونی عمدی و یا نقض قانون مالیاتهای مستقیم برای پرداخت نکردن مالیات تعریف

ـــــــــــــــــــــــــــــــ

1.kyabel&noka

2.richapen&bord

شده است. گزارش کمتر درآمد به صورت عمدی نمونه ای از فرار مالیاتی است (مرادی و همکاران،۱۳۹۲) . عليرغم سابقه چند هزار ساله ماليات ستاني و تدوين و اجراي طرح هايي مانند طرح ساماندهي اقتصادي، نظام ماليات بر ارزش افزوده، سند چشم انداز ايران در افق ۱۴۰۴ و طرح تحول اقتصادي، ملاحظه مي شود كه هنوز شکاف قابل ملاحظه ای بین ظرفیت های بالقوه و وصولی های بالفعل مالیاتی وجود دارد. تلاش در جهت از بین بردن این شکاف می تواند تاثیر مهمی در کاهش هزینه ها ، افزایش درآمدهای دولت و ایجاد کنترل های موثر داشته باشد ، که نتیجه آن افزایش عدالت اجتماعی و رفاه عمومی باشد.  بنابراین به  منظور برنامه ريزي هرچه بهتر جهت افزايش درآمدهاي مالياتي، شناخت عوامل اثرگذار بر ظرفیت مالیاتی و اطلاع از  توان بالقوه  اقتصاد کشور در این زمینه به عنوان اولين گام در فرآيند اصلاحات بنيادي در نظام مالياتي كشور اجتناب ناپذير ميباشد. براي اين منظور، در اين پژوهش تلاش شده است عوامل اثرگذار بر اختلاف بین ظرفيت بالقوه و وصولی بالفعل  مالياتي از ابعاد مختلف شناسایی و به لحاظ اهمیت رتبه بندی گردد.