فهرست مطالب
مقدّمه……………………………………………………………………………………………………………………. 1
-
فصل اوّل:کلیّات………………………………………………………………………………………………….. 3
1) بیان و طرح مسئله………………………………………………………………………………………………….. 4
2) اهميّت و ضرورت تحقيق……………………………………………………………………………………….. 5
3) اهداف پژوهش……………………………………………………………………………………………………. 5
4) سوابق و پیشینهی علمی و پژوهشی…………………………………………………………………………….. 6
5) سؤالات پژوهش………………………………………………………………………………………………….. 8
5.1) سؤال اصلی……………………………………………………………………………………………………………………………………. 8
5.2) سؤالات فرعی………………………………………………………………………………………………………………………………… 8
6) فرضیّههای پژوهش……………………………………………………………………………………………….. 9
6.1) فرضیّهی اصلی……………………………………………………………………………………………………………………………….. 9
6.2) فرضیّههای فرعی……………………………………………………………………………………………………………………………. 9
7) روش تحقیق……………………………………………………………………………………………………….. 9
8) تعریف مفاهیم و اصطلاحات تحقیق…………………………………………………………………………. 9
8.1) عینیّت…………………………………………………………………………………………………………………………………………… 9
8.1.1) تعریف لغوی………………………………………………………………………………………………………………………….. 9
8.1.2) تعریف اصطلاحی……………………………………………………………………………………………………………………. 11
8.1.2.1) فرااخلاق……………………………………………………………………………………………………………………. 11
8.1.2.2) تعاریف گستردهی عینیگرایی اخلاقی……………………………………………………………………………… 11
8.1.2.3) تعریف جامع………………………………………………………………………………………………………………. 12
8.1.2.4) واقعگرایی اخلاقی و عینیّتگرایی اخلاقی…………………………………………………………………………. 13
8.2) ارزش…………………………………………………………………………………………………………….. 14
8.2.1) معنای لغوی ارزش………………………………………………………………………………………………………………………. 14
8.2.2) معنای اصطلاحی ارزش……………………………………………………………………………………………………………….. 14
-
فصل دوّم: استدلال در قالب سنّت راشدال- سورلی……………………………………………………… 16
1) راشدال؛ صورتبندی مدوّن استدلال از طریق عینیّتگرایی اخلاقی……………………………… 17
1.1) مقدّمات………………………………………………………………………………………………………… 19
1.1.1) ارزشهای اخلاقی از دیدگاه راشدال……………………………………………………………………. 19
1.1.1.1) خیر، درست و ارزش ذاتی…………………………………………………………………………………………………… 19
1.1.1.2) توانایی انسان در فهم ارزشهای اخلاقی………………………………………………………………………………… 21
1.1.2) مرجعیّت معرفت اخلاقی………………………………………………………………………………….. 21
1.1.2.1) حس اخلاقی و خرد اخلاقی………………………………………………………………………………………………… 22
1.1.2.2) وجدان اخلاقی…………………………………………………………………………………………………………………… 23
1.1.3) مقابله راشدال با هرگونه ذهنیگرایی اخلاقی…………………………………………………………. 24
1.1.3.1) تبیین علمی رفتار اخلاقی و تحویل خیر به لذّت……………………………………………………………………. 24
1.1.3.2) تاریخچه لذّتگرایی…………………………………………………………………………………………………………… 26
1.1.3.3) لذّتگرایی روانشناختی………………………………………………………………………………………………………. 26
1.1.3.4) لذّتگرایی خودگرایانه………………………………………………………………………………………………………. 27
1.1.3.5) قانون کلّی و عینیِ خودگرا………………………………………………………………………………………………….. 28
1.1.3.6) از خودگرایی لذّتگرایانه تا فایدهگرایی اخلاقی…………………………………………………………………… 28
1.1.3.7) فایدهگرایی اخلاقی…………………………………………………………………………………………………………….. 29
1.1.3.7.1) عدم انحصار بهزیستی در لذّت………………………………………………………………………………………… 30
1.1.3.7.2) مغالطهی لذّتگرا…………………………………………………………………………………………………………. 31
1.1.4) عینیّتگرایی اخلاقی و فایدهگرایی آرمانی…………………………………………………………….. 32
1.1.4.1) بهزیستی در پیروی از خیر مطلق یا امر عینی……………………………………………………………………….. 32
1.1.4.2) فایدهگرایی آرمانی………………………………………………………………………………………………………….. 33
1.1.4.3) از عینیّت گرایی اخلاقی تا رسیدن به فایدهگرایی آرمانی ……………………………………………………. 34
1.2) خدا و عینیّت ارزشهای اخلاقی………………………………………………………………………… 36
1.2.1) تمهیدات استدلال اخلاقی راشدال بر وجود خدا ………………………………………………………. 36
1.2.1.1) استدلال اخلاقی کانت و راشدال بر وجود خدا…………………………………………………………………….. 36
1.2.1.2) پیشفرضهای کانتی استدلال اخلاقی راشدال………………………………………………………………………. 37
1.2.2) تبیین تقریر استدلال اخلاقی راشدال…………………………………………………………………….. 38
1.2.2.1) مقدّمهی اول: وجود عینی آرمان اخلاقی ………………………………………………………………………………. 39
1.2.2.1.1) آرمان اخلاقی، ارزش اخلاقی و قانون اخلاقی…………………………………………………………. 39
1.2.2.1.2) استدلال برای اثبات مقدّمهی اول ……………………………………………………………………………. 41
1.2.2.1.2.1) بدیهی بودن عینیّت ارزشهای اخلاقی………………………………………………………………… 42
1.2.2.1.2.2) قوام اخلاق و الزام اخلاقی به عینیّت احکام اخلاقی……………………………………………… 44
1.2.2.1.2.3) ضرورت عقلی عینیّتگرایی اخلاقی…………………………………………………………………. 45
1.2.2.1.2.4) ضرورت عملی پذیرش عینیّت اخلاقی…………………………………………………………………. 48
1.2.2.1.3) عینیّتگرایی اخلاقی، پاشنه آشیل استدلال اخلاقی………………………………………………………………… 49
1.2.2.2) مقدّمهی دوم: وجود آرمان اخلاقی در جایی و به نحوی…………………………………………………………. 49
1.2.2.2.1) عدم حضور آرمان اخلاقی در عالم ماده…………………………………………………………………………. 50
1.2.2.2.2) عدم حضور آرمان اخلاقی در ذهن فردی انسان……………………………………………………………….. 51
1.2.2.3) مقدّمهی سوم: امکان وجود قانون اخلاقی تنها در یک ذهن مطلق…………………………………………… 53
1.2.2.4) ضرورت عقلی وجود ذهنِ مطلق برای وجود آرمان اخلاقی مطلق…………………………………………. 53
1.3) نقدهایی بر استدلال اخلاقی راشدال……………………………………………………………………. 55
1.3.1) امکان باور به قانون اخلاقی بدون فرض وجود خدا…………………………………………………………………………………. 55
1.3.2) طرح ادّعای اخلاق بدون نگاه مابعدالطبیعی…………………………………………………………………………………………. 55
1.3.3) راشدال و ردّ ادّعاهای مطرح شده………………………………………………………………………………………………………….. 56
1.3.4) باور به خدا اصل موضوعهی ثانوی و معنابخش اخلاق………………………………………………………………………….. 59
1.3.5) استقلال اخلاق از دین و ابتنای اخلاق به ذهن الهی………………………………………………………………………………… 61
1.4) خلاصه و ملاحظه………………………………………………………………………………………………. 63
2) سورلی؛ تکامل استدلال از طریق عینیّتگرایی اخلاقی………………………………………….. 67
2.1) مقدّمات…………………………………………………………………………………………………………. 68
2.1.1) تمایز ارزشها با موضوعات و آرمانها………………………………………………………………….. 68
2.1.1.1) خوشبختی………………………………………………………………………………………………………………………….. 68
2.1.1.2) ارزشهای عقلانی……………………………………………………………………………………………………………….. 69
2.1.1.3) ارزشهای زیبایی شناختی……………………………………………………………………………………………………. 69
2.1.2) تمایز صوری بین ارزشها………………………………………………………………………………….. 70
2.1.2.1) ارزش ذاتی و ارزش ابزاری………………………………………………………………………………………………….. 70
2.1.2.2) ارزش پایدار و ارزش ناپایدار……………………………………………………………………………………………….. 71
2.1.2.3) ارزش جامع و انحصاری……………………………………………………………………………………………………… 72
2.1.2.4) ارزشهای برتر و فروتر………………………………………………………………………………………………………. 73
2.1.3) معناشناختی ارزش اخلاقی…………………………………………………………………………………. 73
2.1.3.1) تحلیل روانی از آگاهی اخلاقی……………………………………………………………………………………………. 74
2.1.3.1.1) نقد تقلیل آگاهی اخلاقی به احساس لذّت……………………………………………………………………….. 75
2.1.3.1.2) هم حکم بودن میل و لذّت…………………………………………………………………………………………….. 76
2.1.3.2) تقلیل آگاهی اخلاقی به روابط علمی……………………………………………………………………………………. 77
2.1.3.2.1) ارزش انتزاع شده از روابط اعیان…………………………………………………………………………………….. 77
2.1.3.2.2) ارزش بهعنوان کیفیّت سوم……………………………………………………………………………………………. 78
2.2) استدلال اخلاقی سورلی بر وجود خدا…………………………………………………………………… 80
2.2.1) مقدّمهای بر استدلال اخلاقی……………………………………………………………………………….. 80
2.2.1.1) ارجاع براهین وجود خدا به برهان جهانشناختی……………………………………………………………………. 80
2.2.1.2) عدم اثبات وجود خدا توسّط استدلال اخلاقی کانت……………………………………………………………… 82
2.2.2) صورتبندی استدلال اخلاقی بر وجود خدا…………………………………………………………….. 82
2.2.2.1) مقدّمهی اول: عینیّت ارزشهای اخلاقی………………………………………………………………………………… 84
2.2.2.1.1) همراهی همیشگی ارزش و وجود…………………………………………………………………………………. 84
2.2.2.1.2) ارزش ویژگیِ خاصّ همراه با وجود……………………………………………………………………………… 85
2.2.2.1.3) آرمان اخلاقی، ویژگیِ خاصّ اخلاقی…………………………………………………………………………… 85
2.2.2.1.4) معیار و ملاک اخلاقی………………………………………………………………………………………………… 87
2.2.2.1.5) عینیّت و اعتبار ارزشهای اخلاقی……………………………………………………………………………….. 88
2.2.2.1.5.1) استقلال، کلیّت و جامعیّت اخلاقی…………………………………………………………………………….. 89
2.2.2.1.5.2) نسبیّتگرایی………………………………………………………………………………………………………….. 90
2.2.2.1.5.3) حلّ مسئلهی تنوّع دیدگاههای مدّعی اعتبار…………………………………………………………………. 92
2.2.2.1.6) ادلّهی عینیّت ارزشهای اخلاقی………………………………………………………………………………….. 94
2.2.2.1.6.1) رد عینیّت ارزشهای اخلاقی، رد عینیّت احکام تجربی…………………………………………………. 94
2.2.2.1.6.2) فهم بدیهی عینیّت و اعتبار ارزشهای اخلاقی……………………………………………………………… 95
2.2.2.2) مقدّمهی دوم: وجود آرمان اخلاقی در جایی و بهنحوی………………………………………………………….. 97
2.2.2.2.1) چراییِ وجود عینی ارزشهای اخلاقی…………………………………………………………………………….. 98
2.2.2.3) مقدّمهی سوم: عدم حضور ارزشها در عالم مادّه و اذهان متناهی……………………………………………… 99
2.2.2.4) حضور ارزشهای اخلاقی در ذهنی عالی……………………………………………………………………………….. 100
2.2.3) ویژگی های خاص استدلال سورلی بر وجود خدا…………………………………………………….. 101
2.2.3.1) تقریر استدلال از طریق ابدی و ازلی بودن ارزشهای اخلاقی………………………………………………….. 101
2.2.3.2) تقریر استدلال از طریق کمال ارزشهای اخلاقی……………………………………………………………………. 103
2.2.3.3) مزیّت استدلال اخلاقی سورلی بر استدلال اخلاقی کانت در اثبات وجود خدا………………………….. 103
2.2.3.4) نظامبندی استدلال اخلاقی در چهارچوب براهین جهانشناختی………………………………………………. 107
2.2.3.4.1) نقطهی ضعف تقریر اخلاقی سورلی نسبت به تقریرهای براهین جهانشناختی………………………… 107
2.2.3.4.2) نقطهی قوّت تقریر اخلاقی سورلی نسبت به تقریرهای براهین جهانشناختی………………………….. 108
2.3) دیدگاه جامع مؤمنانه به خدا و اتّحاد دو قلمرو اخلاق و طبیعت…………………………………. 109
2.3.1) اخلاق غایت و ماهیّت طبیعت …………………………………………………………………………….. 110
2.3.2) خدا خالق و قانونگذار جهان هستی……………………………………………………………………… 111
2.4) نقدهایی بر استدلال اخلاقی سورلی……………………………………………………………………… 112
2.4.1) تحلیل پیشفرض سورلی بر این ادّعا…………………………………………………………………….. 112
2.4.1.1) پیشفرض نظریّهی مطابقت…………………………………………………………………………………………………. 113
2.4.1.1.1) نقد استدلال اخلاقی بر اساس پیشفرض نظریّهی مطابقت…………………………………………………. 114
2.4.1.1.2) پاسخ به نقد وینرایت…………………………………………………………………………………………………. 116
2.4.1.2) نگاه افلاطونی به ارزشها…………………………………………………………………………………………………….. 117
2.4.2) نقد مکلاگان بر سنّت راشدال- سورلی………………………………………………………………… 118
2.4.2.1) پاسخ به نقد مکلاگان………………………………………………………………………………………………………… 118
2.5) خلاصه و ملاحظه………………………………………………………………………………………………. 120
-
فصل سوّم: استدلال از طریق تلازم میان عینیّتگرایی اخلاقی و نگاه مؤمنانه به عالم هستی…….. 123
1) لوئیس؛ گسترش و تحول استدلال از طریق عینیّتگرایی اخلاقی………………………………… 124
1.1) مقدّمات………………………………………………………………………………………………………….. 126
1.1.1) اخلاق بهترین راه شناخت خدا……………………………………………………………………………………………………………… 126
1.1.2) اصل سادگی در تقریر لوئیس……………………………………………………………………………………………………………….. 127
1.2) استدلال اخلاقی سی اس لوئیس بر وجود خدا………………………………………………………… 128
1.2.1) مقدّمهی اول: ضرورت وجود عینی و جهانشمول قانون اخلاقی……………………………………. 129
1.2.1.1) ارزش اخلاقی از دید سی. اس. لوئیس………………………………………………………………………………….. 129
1.2.1.2) قانون طبیعت یا قانون اخلاقی………………………………………………………………………………………………. 129
1.2.1.3) ادلّهی اثبات وجود عینیّتگرایی اخلاقی………………………………………………………………………………. 130
1.2.1.3.1) معناداری مجادلات اخلاقی………………………………………………………………………………………… 131
1.2.1.3.2) معناداری انتقادات اخلاقی………………………………………………………………………………………….. 132
1.2.1.3.3) ضرورت پایبندی به عهد و پیمان………………………………………………………………………………… 132
1.2.1.3.4) عذرآوری هنگام عمل نکردن به قانون اخلاقی………………………………………………………………. 133
1.2.1.4) عدم لزوم فهم همگانی قانون اخلاقی …………………………………………………………………………………… 134
1.2.2) تفاوت قانون اخلاقی و غریزهی بشری…………………………………………………………………… 135
1.2.3) تفاوت قانون اخلاقی و قرارداد بشری……………………………………………………………………. 137
1.2.4) مقدّمهی دوم: مبنا و اساس قانون اخلاقی………………………………………………………………… 140
1.2.4.1) مادّه و قانون اخلاقی……………………………………………………………………………………………………………. 141
1.2.4.1.1) ماده و هست/ اخلاق و باید…………………………………………………………………………………………. 141
1.2.4.1.2) تفسیر اخلاق بهشیوهی عالم طبیعت……………………………………………………………………………….. 142
1.2.4.2) ذهن و قانون اخلاقی……………………………………………………………………………………………………………. 144
1.2.5) مقدّمهی سوم: وجود یک ذهن فراتر از عالم……………………………………………………………. 146
1.2.6) وجود یک خیر مطلق کامل ………………………………………………………………………………. 147
1.2.7) خلاصهای از استدلال اخلاقی لوئیس…………………………………………………………………….. 149
1.3) عینیّتگرایی اخلاق و نگاه مؤمنانه به عالم هستی…………………………………………………….. 151
1.3.1) طبیعتگرایی و ارزشهای اخلاقی……………………………………………………………………….. 152
1.3.1.1) نگاه به عالم هستی از دیدگاه طبیعتگرایی تکاملی……………………………………………………………….. 152
1.3.1.2) اخلاق طبیعتگرایی تکاملی……………………………………………………………………………………………….. 153
1.3.1.3) تعارض گرایش عینی اخلاق با دیدگاه طبیعتگرایی تکاملی…………………………………………………. 154
1.3.2) اخلاق و دیدگاه تحوّل خلّاق برگسون…………………………………………………………………… 158
1.3.2.1) اخلاق تحوّلگرایانهی برگسون……………………………………………………………………………………………. 158
1.3.2.2) نقد دیدگاه تحوّل خلّاق برگسون………………………………………………………………………………………….. 159
1.3.2.3) جذّابیّت کاذب «تحوّل خلّاق» و مخالفت با عینیّت اخلاق………………………………………………………. 160
1.3.3) عینیّتگرایی اخلاقی و نگاه مؤمنانه به عالم هستی…………………………………………………….. 162
1.4) خلاصه و ملاحظه………………………………………………………………………………………………. 164
2) تروبلود؛ خداباوری و عینیّتارزشهای اخلاقی، معنابخشِ اخلاق……………………………….. 166
2.1) مقدّمات………………………………………………………………………………………………………….. 168
2.1.1) دفاع از نگاه مؤمنانه به عالم هستی………………………………………………………………………… 168
2.1.2) تلاش برای اثبات معناداری و عقلانیّت حیات اخلاقی………………………………………………… 169
2.1.3) رمزگشایی از عالم هستی…………………………………………………………………………………… 170
2.1.4) امکان دستیابی به حقیقت…………………………………………………………………………………… 172
2.2) تقریر استدلال اخلاقی از طریق عینیّتگرایی اخلاقی………………………………………………. 173
2.2.1) مقدّمهی اول: اخلاق، آشکارسازی حقیقی واقعیّت…………………………………………………….. 174
2.2.1.1) تحویل واقعیّت به طبیعت……………………………………………………………………………………………………. 174
2.2.1.2) اخلاق، جنبهی مهمّی از واقعیّت…………………………………………………………………………………………… 175
2.2.2) مقدّمهی دوم: عینیّت ارزشهای اخلاقی…………………………………………………………………. 177
2.2.2.1) توافق عظیم انسانها…………………………………………………………………………………………………………….. 178
2.2.2.2) درستی و نادرستی احکام اخلاقی و عینیّتگرایی اخلاقی………………………………………………………. 179
2.2.2.3) انتقادات اخلاقی شاهد عینیّتگرایی اخلاقی………………………………………………………………………… 180
2.2.2.4) پرسشهای اخلاقی و عینیّتگرایی اخلاقی…………………………………………………………………………… 181
2.2.2.5) خطر ذهنیگرایی برای اخلاق……………………………………………………………………………………………… 181
2.2.3) مقدّمهی سوم: ابتنای عینیّت ارزشهای اخلاقی به موجود الهی………………………………………. 183
2.2.3.1) قانون اخلاقی و ذهن انسانی…………………………………………………………………………………………………. 183
2.2.3.2) ذهن الهی محمل ارزشهای عینی اخلاقی……………………………………………………………………………… 184
2.2.3.3) خدا بهعنوان معنابخش اخلاقی…………………………………………………………………………………………….. 185
2.2.3.4) برتری ارزشهای اخلاقی نسبت به امور دیگر برای شناخت خدا…………………………………………….. 187
2.3) خلاصه و ملاحظه………………………………………………………………………………………………. 188
3) آدامز؛ نظریهی خیر و تقویت دیدگاه مؤمنانه…………………………………………………… 190
3.1) مقدّمات………………………………………………………………………………………………………….. 191
3.1.1) نظریّهی امر الهی……………………………………………………………………………………………… 191
3.1.2) تباین و تعارض عینیّتگرایی اخلاقی و نظریّهی امر الهی…………………………………………….. 191
3.1.3) ارزش منحصر به خیر ………………………………………………………………………………………. 193
3.1.4) استنتاج از راه بهترین تبیین…………………………………………………………………………………. 193
3.1.5) بیان افلاطونی آدامز…………………………………………………………………………………………. 195
3.1.6) متأثّر بودن از نگاه آکوئیناس به خیر……………………………………………………………………… 195
3.2) تقریرآدامز از استدلال از طریق عینیّتگرایی اخلاقی بر وجود خدا……………………………. 197
3.2.1) تبیین نظریّهی خیر آدامز……………………………………………………………………………………. 198
3.2.1.1) فضیلت برتری معطوف به خیر…………………………………………………………………………………………….. 198
3.2.1.2) شباهت برتری به خیر حقیقی (یا خدا)………………………………………………………………………………….. 199
3.2.1.2.1) نقد و توضیح نظریّهی شباهت…………………………………………………………………………………………. 199
3.2.1.2.2) دلایل آدامز بر برابری خدا و خیر…………………………………………………………………………………….. 202
3.2.1.2.2.1) شخصی بودن، لازمهی ماهیّت خیر……………………………………………………………………………… 202
3.2.1.2.2.2) خدا جایگاه هستیشناسانهی اخلاق…………………………………………………………………………….. 203
3.2.1.2.2.3) خدا معیارِ متعیّن و ثابت اخلاق………………………………………………………………………………….. 205
3.2.2) صورتبندی استدلال از طریق عینی بودن ارزشهای اخلاقی بر وجود خدا………………………. 206
3.2.2.1) استدلال از طریق بهترین تبیین از عینیّتگرایی اخلاقی………………………………………………………….. 208
3.2.2.2) تبیین مؤمنانه، مدّعی بهترین تبیین از ارزشهای اخلاقی…………………………………………………………. 208
3.2.2.3) برتری تبیین مؤمنانهی آدامز………………………………………………………………………………………………… 209
3.3) نقد و بررسی استدلال آدامز………………………………………………………………………………… 212
3.3.1) تعارض نمونهی عالی خیر و معیار خیر………………………………………………………………….. 212
3.3.2) پاسخ وینرایت به نقد………………………………………………………………………………………. 212
3.3.3) نقدی بر پاسخ وینرایت……………………………………………………………………………………. 213
3.3.4) پاسخ وینرایت و آلستون ………………………………………………………………………………….. 213
3.3.5) نقد و بررسی معیار بودن خداوند از دیدگاه ادیان ابراهیمی………………………………………….. 214
3.4) خلاصه و ملاحظه………………………………………………………………………………………………. 216
-
فصل چهارم: مقایسه، نقد و بررسی…………………………………………………………………………….. 218
نقد و بررسی‌ها
هنوز بررسی‌ای ثبت نشده است.