تعیین میزان تأثیر مؤلفه­های مدیریت آموزش عالی بر همکاری­های دانشگاه و صنعت: ارائه مدلی مفهومی

صفحه

چکیده……………………………………… 1

 

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1 بیان مسأله……………………………… 4

1-2 اهمیّت و ضرورت تحقیق……………………… 6

1-3 اهداف تحقیق…………………………….. 8

1-4 سؤالات تحقیق………………………………… 9

1-5 تعاریف نظری و عملیاتی……………………. 9

فصل دوم: ادبیات و پیشینۀ­ تحقیق

2-1 قسمت اول : پیشینۀ تحقیق در جهان…………… 13

2-1-1 تاریخچه ارتباط دانشگاه با صنعت و تجاری سازی نتایج تحقیقات صنایع  در خارج از ایران

(پیشینه موضوعی)…………………………….. 13

2-1-2 پیشینه مطالعاتی  تحقیق در جهان………….. 16

2-2 قسمت دوم : پیشینۀ تحقیق در ایران………….. 30

2-2-1 تاریخچه ارتباط دانشگاه با صنعت و تجاری سازی تحقیقات در صنایع در ایران

(پیشینه موضوعی)…………………………….. 30

2-2-2 پیشینه مطالعاتی تحقیق در ایران………….. 33

2-3 قسمت سوم : مبانی نظری تحقیق………………. 40

2-3-1 همکاری دانشگاه و صنعت………………….. 40

2-3-2 همکاری دانشگاه و صنعت بر اساس مطالعات در غرب 41

2-3-3 ارتباط دانشگاه و صنعت بر اساس مطالعات در ایران 42

2-3-4 دستاورد تعامل دانشگاه و صنعت در امریکا و انگلستان   42

2-3-5 ارتباط صنایع کوچک و متوسط با دانشگاه و نقش آن در توسعه ملی  45

2-3-6 ارتباط دانشگاه­ها با صنایع کوچک و متوسط…… 46

2-3-7 جهانی شدن اقتصاد و هدف گذاری آموزش عالی به سمت تولید دانش کاربردی……………………………………. 47

2-3-8 ظهور دانشگاه­های جدید به منزله مغز جامعه هوشمند و پاسخگو به  نیازهای علمی بازار………………………….. 49

2-3-9 تأثیر ارتباطات بین المللی و توسعه علمی در تقویت تعامل دانشگاه­ها و صنایع…………………………………. 50

2-3-10 آموزش از راه دور و نقش آن در ارائه خدمات به صنایع 50

2-3-11 ظهور صنایع دانش و اقتصاد دانش………….. 50

2-3-12 تفاوت در انتقال تکنولوژی از دانشگاه به صنایع دانش محور و صنایع توسعه محور در

دانشگاه­های هلند…………………………………. 51

2-3- 13 مشکلات موجود در مدل صنایع توسعه محور و مدل صنایع دانش محور 51

2-3-14 همکاریهای علمی بین­المللی آموزش عالی و کمک به کاهش فاصله میان دانش

و فناوری صنعتی……………………………… 52

2-3-15 اهداف آموزش عالی و ارتباط آن با اقتصاد بازار 52

2-3-16 اهمیت کارآیی بیرونی آموزش عالی در پیشبرد اهداف اجتماعی و  اقتصادی……………………………………. 52

2-3-17 روش­های تشویقی دولت برای برقراری ارتباط دانشگاه و صنعت 53

2-3-18 انواع مدل های حمایتی دولت از صنایع کوچک و متوسط   56

2-3-19 پشتیبانی و توسعۀ بنگاههای اقتصادی………. 57

2-3-20 تفاوت­های فرهنگی میان دانشگاه و صنعت ……. 58

2-3-21 قوانین و مجموعه مبانی اخلاقی همکاری با صنعت 59

2-3-22 مالکیت فکری چیست؟ ……………………. 60

2-3-23 اهمیّت مالکیت فکری در اقتصاد بازار ……… 60

2-3-24 کنترل مالکیت فکری و خلق دانش دردانشگاه­های انگلستان    61

2-3-25 وضعیت مالکیت فکری در ایران ……………. 61

2-3-26 اهداف سازمان جهانی مالکیت معنوی………… 62

2-3-27 اهداف تنظیم آیین­نامه مالکیت فکری در دانشگاه ها    62

2-3-28 مدیریت مالکیت فکری در ارتباط دانشگاه و صنعت 63

2-3-29 خطر و سرمایه در معرض خطر در پروژه های تحقیقاتی دانشگاه و  صنعت………………………………………. 63

2-3-30 رازداری یا انتشار نتایج تحقیقات از دیدگاه صنایع و دانشگاه ها………………………………………….. 64

2-3-31 نقش واسطه­ها در ارتباط دانشگاه و صنعت……. 65

2-3-32 الگوی توسعۀ ارتباط دانشگاه و صنعت………. 66

2-3-32-1 وظایف و ساختارهای سازمانی واسطه­ داخلی…. 66

2-3-32-2 وظایف و ساختار سازمانی واسطه­ خارجی……. 67

2-3-33 نقش واسطه­های خارجی غیرمتمرکز در ارتباط میان دانشگاه و صنعت 67

2-3-34 مدیریت و استقلال واسطه ها و کنترل آنها در تعامل دانشگاه و صنعت………………………………………….. 67

2-3-35 مدیریت مالی ارتباط دانشگاه و صنعت و نقش آن در بهبود این تعامل………………………………………….. 68

2-3-36 رویکردهای تعیین هزینه و قیمت گذاری خدمات دانشگاه به صنعت   70

2-3-37 توزیع درآمد حاصل از فعالیت­های ارتباط با صنعت 70

2-3-38 توزیع درآمد بدست آمده از تجاری کردن حق اختراع­ها و حق امتیازها………………………………………….. 71

2-3-39 توزیع درآمد بدست آمده از هزینه­های بالاسری(سربار) یا مازاد درآمد  ایجاد شده……………………………. 71

2-3-40 مدیریت کارکنان در ارتباط دانشگاه و صنعت…. 72

2-3-41 استخدام کارکنان و مدیریت منابع انسانی…… 73

2-3-42 مدل ها و انواع پاداش­ها………………… 74

2-3-42-1 پاداش­های مالی………………………. 75

2-3-42-2 ارتقاء…………………………….. 75

2-3-42-3 پاداش­های غیرمالی……………………. 76

2-3-43 کارآفرینی دانشگاهی: بررسی ظهور سرمایه گذاری در شرکت­های  انشعابی دانشگاهی……………………………. 76

2-3-44 مقیاسی برای ارزیابی جهت­گیری کارآفرینی در دانشگاه­ها    77

2-3-45 مدل ساختاری کارآفرینی دانشگاهی ………… 78

2-3-46 کارآفرینی……………………………. 79

2-3-47 اجزای نظام ملی نوآوری…………………. 80

2-3-48 بنیان­های اجتماعی نوآوری در کانادا و نقش برنامه­های تحقیقاتی  دانشگاهی بر نوآوری …………………………. 81

2-3-49 پارک­های علمی، حلقه ضروری زنجیرۀ نوآوری در صنعت و بازار     82

2-3-50 نقش پارک­های علمی و فناوری در تبدیل پژوهش به دانایی و کاربرد  آن در اقتصاد ………………………………. 83

2-3-51 پارک­های تحقیقاتی و پژوهشی در تعامل دانشگاه­ها و صنایع  85

2-3-52 وضعیت پارکهای علمی و فناوری در ایران……. 86

2-3-53 بررسی اثر مجاورت جغرافیایی و کیفیت دانشگاه در همکاری دانشگاه و  صنعت

در انگلستان………………………………… 87

2-3-54 پیش­نیازهای توسعه علمی در ایران…………. 88

2-3-55 دانستنی­های ضروری قبل از انجام پروژه های پژوهشی دانشگاه و  صنعت………………………………………. 88

2-3-56 جایگاه تجاری سازی تحقیقات در فرآیند نوآوری 91

2-3-57 تجاری سازی تحقیقات و اهمیّت آن …………. 92

2-3-58 روش­های تجاری سازی…………………….. 92

2-3-59 مراحل تجاری سازی تحقیق ……………….. 93

2-3-60 چالش­ها و مشکلات تجاری سازی تحقیقات ……… 94

2-3-61 تعیین میزان و قابلیت تجاری شدن پژوهش­ها….. 96

2-3-62 بررسی­های مختلف در تجاری کردن تحقیقات دانشگاهی و صنعت   98

2-3-63 تجاری سازی و انتخاب دقیق پروژه­ها در تعامل میان دانشگاه و صنعت …………………………………………. 100

2-3-64 انتخاب پروژه تحقیقاتی مناسب، تسریع در تجاری شدن یافته­های پژوهش ……………………………………. 101

2-3-65 ارزیابی پتانسیل تجاری- چک لیست امتیازبندی پروژه ها در اولویت بندی تجاری شدن

تحقیقات دانشگاهی…………………………… 101

2-3-66 اصول پیش نیاز تجاری سازی تحقیقات در آمریکای شمالی     101

2-3-67 عوامل عمده کلیدی قابل توجه در تجاری شدن یافته های پژوهشی در  صنعت……………………………………… 103

2-3-68 روش­های پیش­بینی فروش در تجاری شدن یافته های پژوهش  105

2-3-68-1 روش های کیفی پیش بینی فروش…………… 105

2-3-68-2 روش­های کمّی پیش­بینی فروش…………….. 105

2-3-69 نقش دانشگاه در انتقال موثر و کارآمد اطلاعات علمی   110

2-3-70 دسته بندی دانشگاه­ها براساس انجام پروژه­های مشترک با صنایع…………………………………………. 111

2-3-71 چه چیزهایی دانشمندان دانشگاهی را به اشتغال در تجاری­سازی تحقیق ترغیب می­کند؟………………………………. 113

2-3-72 آیا نشر مشترک صنعت و دانشگاه به ارتقاء فعالیت تجاری سازی فناوری دانشگاه منتج

می گردد؟ …………………………………. 114

2-3-73 مطالعه تطبیقی انتقال تکنولوژی دانشگاهی به صنعت در آلمان و چین …………………………………………. 117

2-4 ابعاد و مؤلفه­ای مستخرجه از مبانی نظری و پیشینۀ تحقیق     118

 

فصل سوم: روش­شناسی تحقیق

3-1 روش تحقیق……………………………… 123

3-2 جامعه آماری……………………………. 123

3-3 نمونه آماری و روش نمونه گیری و حجم نمونه….. 123

3-4 ابزار گردآوری داده­ها و روایی و اعتبار…….. 128

3-4-1 مصاحبه………………………………. 129

3-4-2 طراحی و ارزیابی پرسشنامه………………. 129

3-5 روش­های تجزیه و تحلیل داده­ها……………… 131

3-6  مراحل اجرایی تحقیق…………………….. 132

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها

4-1 توصیف آماری ویژگی های پاسخ دهندگان……….. 134

4-1-1 سطح تحصیلات……………………………. 135

4-1-2 سال های خدمت………………………….. 136

4-1-3 وضعیت متغیرهای تحقیق…………………… 137

4-1-3-1 وضعیت متغیر عوامل ساختاری……………. 138

4-1-3-2 وضعیت متغیر عوامل فرهنگی – اجتماعی…….. 139

4-1-3-3 وضعیت متغیر عوامل آموزشی…………….. 140

4-1-3-4 وضعیت متغیر عوامل مدیریتی……………. 141

4-1-3-5 وضعیت متغیر عوامل مالی………………. 142

4-1-4  نمودار راداری متغیرهای تحقیق………….. 143

4-2 تجزیه و تحلیل داده ها در ارتباط با سؤالات تحقیق 144

4-2-1 تجزیه و تحلیل داده ها در ارتباط با سؤال اوّل تحقیق  144

4-2-1-1 تحلیل عاملی اکتشافی………………….. 144

4-2-2 تجزیه و تحلیل داده ها در ارتباط با سؤال دوّم تحقیق  155

4-2-2-1 تحلیل عاملی تأییدی…………………… 155

4-2-3 تجزیه و تحلیل داده ها در ارتباط با سؤال سوّم تحقیق  168

4-2-4 تجزیه و تحلیل داده ها در ارتباط با سؤال چهارم تحقیق    169

4-2-5 تجزیه و تحلیل داده ها در ارتباط با سؤال پنجم تحقیق 173

 

فصل پنجم: جمع بندی ، یافته های پژوهش، بحث و تفسیر و نتیجه گیری

5-1 جمع بندی………………………………. 177

5-2 یافته های تحقیق و ارائه مدل……………… 178

5-2-1 یافته های تحقیق در رابطه با سؤال اوّل…….. 178

5-2-2 یافته های تحقیق در رابطه با سؤال دوّم تحقیق.. 181

5-2-3 یافته های تحقیق در رابطه با سؤال سوّم تحقیق.. 184

5-2-4 یافته های تحقیق در رابطه با سؤال چهارم تحقیق 186

5-2-5 یافته های تحقیق در رابطه با سؤال پنجم تحقیق. 187

5-3 یافته های جانبی تحقیق…………………… 188

5-3-1 سطح تحصیلات……………………………. 189

5-3-2 سال های خدمت………………………….. 189

5-3-3 وضعیت متغیرهای تحقیق…………………… 190

5-3-4 نمودار راداری متغیرهای تحقیق……………. 191

 5-4 بحث و تفسیر یافته های تحقیق و ارائه مدل نهایی 192

5-4-1 بحث و تفسیر یافته های سؤال پژوهشی اوّل……. 192

5-4-2 بحث و تفسیر یافته های سؤال پژوهشی دوّم …… 198

5-4-3 بحث و تفسیر یافته های سؤال پژوهشی سوّم……. 216

5-4-4 بحث و تفسیر یافته های سؤال پژوهشی چهارم….. 218

5-4-5 بحث و تفسیر یافته های سؤال پژوهشی پنجم…… 224

5-5 تفسیر یافته های جانبی پژوهش……………….. 226

5-5-1 سطح تحصیلات……………………………. 226

5-5-2 سال های خدمت………………………….. 227

5-5-3 وضعیت متغیرهای تحقیق…………………… 227

5-5-4 نمودار راداری متغیرهای تحقیق……………. 229

5-6 نتیجه گیری…………………………….. 231

5-7 محدودیت های تحقیق ……………………… 236

5-8 پیشنهادهای حاصل از نتایج تحقیق ………….. 236

5-9 توصیه های کاربردی ……………………… 238

5-10 پیشنهادهایی برای پژوهش های بعدی………….. 241

 

منابع و مآخذ

منابع فارسی……………………………….. 244

منابع انگلیسی……………………………… 250

ضمائم…………………………………….. 254

چکیده انگلیسی

 

فهرست جداول

عنوان                                                             صفحه

جدول 2-1 : ارزش­های سنتی و ارزش­های تجاری دانشگاهی . 16

جدول 2-2 : رابطۀ تحقیقاتی دانشگاه ها و صنایع ….. 31

جدول 2-3 : مکانیسم­های ارتباطی دسته اول در دانشگاه های ایران 32

جدول 2-4 : مکانیسم­های اثربخش ارتباط دانشگاه و صنایع 32

جدول 2-5 : فرآیند یادگیری و منافع از ارتباط با دانشگاه­ها 43

جدول 2-6 : تناسب ارزیابی شرکت­ها در منافع (متوسط، خوب و مهم)  44

جدول 2-7 : مقایسه نگرش دانشگاه به تحقیق و نگرش صنعت به تحقیق 58

جدول 2-8 : سهامداران اصلی در انتقال دانش علمی … 110

جدول 2-9 : روابط میان دانشگاه­ها و پروژه­های مشترک با صنعت     111

جدول 2-10 : روند تئوری­ها برای تشریح فرآیند همکاری زایشی(انشعابی) دانشگاه با صنعت …………………………… 112

جدول 2-11 :  مولفه­های استخراج شده از ادبیات تحقیق 119

جدول 3-1 : لیست نمونه دانشگاه های منتخب ……… 125

جدول 3-2 : لیست نمونه صنایع انتخاب شده ………. 126

جدول 4-1 : توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب تحصیلات 135

جدول 4-2 : توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب سال های خدمت   136

جدول 4-3 : آماره های یک نمونه ای عوامل ساختاری .. 138

جدول 4-4 : آزمون تک نمونه ای عوامل ساختاری …… 138

جدول 4-5 : آماره های تک نمونه ای عوامل فرهنگی – اجتماعی 138

جدول 4-6 : آزمون تک نمونه ای عوامل فرهنگی – اجتماعی 140

جدول 4-7 : آماره های یک نمونه ای عوامل آموزشی … 140

جدول 4-8 : آزمون یک نمونه ای عوامل آموزشی ……. 141

جدول 4-9 : آماره های یک نمونه ای عوامل مدیریتی .. 141

جدول 4-10 : آزمون یک نمونه ای عوامل مدیریتی ….. 142

جدول 4-11 : آماره های یک نمونه ای عوامل مالی …. 142

جدول 4-12 : آزمون یک نمونه ای عوامل مالی …….. 143

جدول 4-13 : آزمون کایزر میر و اوکلین بارتلت ….. 146

جدول 4-14 : جدول اشتراکات …………………… 147

جدول 4-15 : جدول کل واریانس تبیین شده ………… 149

جدول 4-16 : ماتریس چرخش یافته عاملی متغیرهای مستقل 150

جدول4-17 : آزمون کایزر میر و اوکلین بارتلت ……. 151

جدول 4-18 : جدول اشتراکات جامعه صنعت …………. 152

جدول 4-19 : جدول کل واریانس تبیین شده ………… 153

جدول 4-20 : ماتریس چرخش یافته (واریماکس) عاملی متغیرهای مستقل …………………………………………. 154

جدول 4-21 : شاخص های برازش مدل  …………….. 175

جدول 5-1 : شاخص های برازش مدل ………………. 188

جدول 5-2 : توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب تحصیلات 189

جدول 5-3 : توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب سال های خدمت   189

جدول 5-4 : میزان اهمیّت و رتبه بندی شاخص های مؤثر در جامعه دانشگاهی بر حسب ضریب

استاندارد تحلیل عاملی مرتبه دوّم……………… 204

جدول 5-5 : میزان اهمیّت و رتبه بندی شاخص های مؤثر در جامعه صنعت بر حسب ضریب

 استاندارد تحلیل عاملی مرتبه دوّم…………….. 210

جدول 5-1 : شاخص های برازش مدل……………….. 225

جدول 5-2 : توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب تحصیلات. 226

جدول 5-3 : توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب سال های خدمت   227

فهرست اشکال

عنوان                                                    صفحه

شکل 2-1 : مدل مارپیچ سه گانه دانشگاه – صنعت – دولت 14

شکل 2-2 : چرخۀ تحقیقات از دانشگاه تا صنعت …….. 85

شکل 2-3 : انگیزش علمی و اشتغال تجاری: یک چارچوب مفهومی   114

شکل 4-3 : نمودار راداری متغیرهای تحقیق ………. 143

شکل 4-1 : مدل اندازه گیری مرتبه اوّل مولفه های دانشگاه  در حالت تخمین استاندارد ………………………………… 157

شکل 4-2 : مدل اندازه گیری مرتبه اوّل مولفه های دانشگاه  در حالت اعداد معناداری …………………………………. 158

شکل 4-3 : مدل اندازه گیری مرتبه دوّم مؤلفه های دانشگاه  در حالت تخمین استاندارد ………………………………… 160

شکل 4-4 : مدل اندازه گیری مرتبه دوّم مؤلفه های دانشگاه  در حالت اعداد معناداری …………………………………. 161

شکل 4-5 : مدل اندازه گیری مرتبه اوّل مؤلفه های صنعت  در حالت تخمین استاندارد ………………………………… 163

شکل 4-6 : مدل اندازه گیری مرتبه اوّل مؤلفه های صنعت  در حالت اعداد معناداری …………………………………. 164

شکل 4-7 : مدل اندازه گیری مرتبه دوّم مؤلفه های صنعت  در حالت تخمین استاندارد ………………………………… 166

شکل 4-8 : مدل اندازه گیری مرتبه دوّم مؤلفه های صنعت  در حالت اعداد معناداری …………………………………. 167

شکل 4-9 : مدل اندازه گیری مرتبه دوّم مؤلفه های دانشگاه  در حالت تخمین استاندارد  ……………………………….. 170

شکل 4-10 : مدل اندازه گیری مرتبه دوّم مؤلفه های صنعت  در حالت تخمین استاندارد ………………………………… 171

شکل 4-11 : شکل کلی مؤلفه های مدیریت آموزش عالی مؤثر برروابط میان صنعت ودانشگاه……………………………… 172

شکل 4-12 : مدل اولیه استخراج شده از تحقیق …….  173

شکل 5-1 : شکل کلی مؤلفه های مدیریت آموزش عالی مؤثر بر روابط میان صنعت و دانشگاه…………………………….. 186

شکل 5-2 : مدل اولیه استخراج شده از تحقیق……… 187

شکل 5-3 : نمودار راداری متغیرهای تحقیق ……………………………………………………………….. 230 و 192

شکل 5-4 : مدل اندازه گیری مرتبه دوّم مؤلفه های دانشگاه  در حالت تخمین استاندارد ………………………………… 200

شکل 5-5 : مدل اندازه گیری مرتبه دوّم مؤلفه های صنعت  در حالت تخمین استاندارد ………………………………… 202

شکل 5-6 : میزان اهمیّت و اولویت بندی مؤلفه­های مشترک از دیدگاه دانشگاه …………………………………………. 233

شکل 5-7 : میزان اهمیّت و اولویت بندی مؤلفه­های مشترک از دیدگاه صنعت …………………………………………. 235

فهرست نمودارها و مدل ها

عنوان                                                                                                                صفحه

نمودار 2-1 : نحوۀ تعامل دانشگاه و صنعت……….. 53

مدل 2-1 : مدل ساختاری کارآفرینی ……………… 78

مدل 2-2 : انتقال دانش ……………………… 110

مدل تیجسن 2-3 : مراحل تغییر شکل دانشگاه به صورت دانشگاه کارآفرین  116

نمودار 3-1 : مراحل اجرایی پژوهش……………… 132

نمودار 4-1 : نمودار فراوانی پاسخگویان بر حسب تحصیلات 135

نمودار 4-2 : نمودار فراوانی پاسخگویان بر حسب سالهای خدمت     137

مدل 5-1 : مدل نهایی استخراج شده از اطلاعات تحقیق . 219