دانلود محصول: ترجمه وتحقیق قاعده المومنون عندشروطهم (باتأکیدبرکتاب القواعد الفقهیه آیت الله سید حسن موسوی بجنوردی) ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

 

 

فهرست مطالب:

فصل اول؛ كليـّات طرح…………………………………………………………………………………………….1

1-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………….2    

1-2- بيان مسئله………………………………………………………………………………………………………..4

1-3- اهداف تحقيق ………………………………………………………………………………………………….6

1-4- ضرورت انجام تحقيق ………………………………………………………………………………………7

1-5- پرسش هاي تحقيق ………………………………………………………………………………………….8

-1-6 پيشينه نظري …………………………………………………………………………………………………..8

الف) مباني نظري ……………………………………………………………………………………………………..8

ب) چكيده تحقيقات انجام شده …………………………………………………………………………………9

1-7 روش اجراي تحقيق …………………………………………………………………………………………..9

فصل دوم؛ كليّات ومفاهـيم……………………………………………………………………………………….10

2-1 مفهوم قاعده…………………………………………………………………………………………………….11

2-1-1- معنای لغوی قاعده ……………………………………………………………………………………..11

2-1-2- قاعده در اصطلاح و فقه …………………………………………………………………………….12

2-1-3  مجموع قواعد فقهی ……………………………………………………………………………………13

2-2 مقايسه قاعده فقهی با ديگر قواعد ………………………………………………………………………14

2-2-1 تفاوت قاعده فقهی و قاعده اصولی ………………………………………………………………..14

2-2-2 تفاوت قاعده فقهی ونظریه فقهی …………………………………………………………………..15

2-2-3 تفاوت قاعده فقهی و مسئله فقهی ………………………………………………………………….15

2-2- 4 تفاوت قاعده فقهی وقاعده حقوقی ……………………………………………………………….17

2-3 مفهوم شرط …………………………………………………………………………………………………….17

2-3-1 معناي اصطلاحي شرط …………………………………………………………………………………18

2-3-1-1 فرق سبب و شرط …………………………………………………………………………………..20

پ2-3-2 معنای شرط از ديدگاه بجنوردی ……………………………………………………………………20

2-4 مفهوم عقد ……………………………………………………………………………………………………..21

2-4-1 معنای لغوی عقد …………………………………………………………………………………………21

2-4-2 معناي اصطلاحي عقد ………………………………………………………………………………….21

2-4-2-1 تعریف اصطلاحی عقد ازمنظر بجنوردی ……………………………………………………22

2-5 ملاک تشخیص عقد ………………………………………………………………………………………..23

2-6 الفاظ مترادف عقد در فقه و حقوق ……………………………………………………………………23

2-7 رابطه شرط  با عقد …………………………………………………………………………………………24

2-8 اقسام عقود ……………………………………………………………………………………………………26

2-8-1 دسته بندي عقود به اعتبار داشتن عنوان آنها …………………………………………………..27

الف) عقود معیّنـه …………………………………………………………………………………………………27

­ب) عقود غیر معیّنـه …………………………………………………………………………………………….27

2-8-2 اقسام عقود به اعتبار استقلال و عدم استقلال ………………………………………………..27

الف) عقد اصلی ………………………………………………………………………………………………….27

ب) عقد تبعی ……………………………………………………………………………………………………..27

2-8-3 اقسام عقد به اعتبار تملیک یا تعهد ……………………………………………………………..28

الف) عقد تملیکی ……………………………………………………………………………………………….28

ب) عقد عهدی ………………………………………………………………………………………………….28

2-8-4 اقسام عقد به اعتبار لزوم و جواز ………………………………………………………………28

الف) عقد لازم ………………………………………………………………………………………………….28

ب) عقد جایز …………………………………………………………………………………………………..29

ج) عقد خیاری …………………………………………………………………………………………………29

2-8-5 اقسام عقد به اعتبار قطعی بودن و عدم قطعی بودن عقد و آثار آن…………………29

الف) عقد منجّـز ………………………………………………………………………………………………29

ب) عقد معلّق …………………………………………………………………………………………………30

2-8-5-1 صور احتمالی عقد معلّق …………………………………………………………………….30

2-8-5-2 عقد معلّق از منظر علمای امامیه ………………………………………………………….31

2-8-5-3 دلایل مخالفین صحت عقد معلّق ………………………………………………………..31

2-8-6 اقسام عقد به اعتبار تعهد و عدم تعهد طرف مقابل ……………………………………32

الف) عقد معوّض ………………………………………………………………………………………….32

ب) عقد غیر معوّض ………………………………………………………………………………………32

2-8-6-1 تفاوتهاي عقد معوّض با عقد غیر معوّض ………………………………………….32

2-8-7 اقسام عقد به اعتبار قابلیت فسخ ………………………………………………………….33

الف)عقد قابل فسخ ……………………………………………………………………………………….33

ب) عقد غیر قابل فسخ ………………………………………………………………………………….33

2-8-8- اقسام عقد به اعتبار قبول قید یا شرط …………………………………………………33

الف) عقد مطلق ……………………………………………………………………………………………34

ب) عقد مشروط …………………………………………………………………………………………..34

2-9 ارتباط شرط اصلی و عقد ……………………………………………………………………….34

فصل سوم؛ شرط ضمن عقد …………………………………………………………………………..37

3-1- شرط ضمن عقد ………………………………………………………………………………….38

3-2 شرط ضمن عقدوچگونگي اتصال شرط به عقد …………………………………………38

3-3 شرط ضمن عقد از حيث نحوه اتصال به عقود …………………………………………..39

الف) شرط مصرّح …………………………………………………………………………………………40

شرط تباني(بنـايي) ……………………………………………………………………………………….40

شرط الحاقي وابتدايي ……………………………………………………………………………………41

الف)‌تبـادر …………………………………………………………………………………………………..42

ب)روایـات …………………………………………………………………………………………………43

ج) شمول ادله عقـود ……………………………………………………………………………………43

 د) اجمــاع ………………………………………………………………………………………………..44

3-4 شرط صريح وضمني …………………………………………………………………………….45

3-4-1 تفاوت شرط ضمنی و شرط تبانی ………………………………………………………46

3-4-2 وابستگي شرط ضمني به عقد ………………………………………………………….46

الف) عقل و بداهت …………………………………………………………………………………..46

ب) قانـون ……………………………………………………………………………………………….46

ج) عرف وعادات قراردادها ………………………………………………………………………..47

3-5-اقسام شرط ……………………………………………………………………………………….47

3-5-1 تقسيم شرط به اعتبار اثرآن درعقد …………………………………………………….47

3-5-2 تقسيم شرط به اعتبار مبنا ………………………………………………………………..48

الف) تکوینی …………………………………………………………………………………………….48

ب) تشریعی …………………………………………………………………………………………….48

3-5-3 تقسيم شرط به اعتبار نفوذ آن درعقد ……………………………………………………49

3-5-3-1شروط باطل …………………………………………………………………………………..49

3-5-3-1 -1  شروط باطلي كه مفسدعقدنيست ……………………………………………….49

الف)شرطي كه انجام آن غيرمقدورباشد ……………………………………………………………..49

ب)شرطي كه در آن نفع وفايده نباشد…………………………………………………….51

ج)شرطي كه نامشروع باشد …………………………………………………………………53

1) شرط خلاف قانون واحكام شرع…………………………………………………………………….53

2) شرط خلاف نظم عمومي واخلاق حسنه …………………………………………………54

3-5-3-1-1-1 آثاربطلان شرط ……………………………………………………………………..54

الف) در صورت غیر مقدور بودن ……………………………………………………………………55

ب) در صورت بی فایده بودن …………………………………………………………………………56

ج) در صورت نامشروع بودن ………………………………………………………………………….56

3-5-3-1-2شروط باطلي كه موجب بطلان عقد مي­شود…………………………………….55

الف) شرط خلاف مقتضاي عقد. ……………………………………………………………………..55

ب)شرط مجهولي كه جهل به آن موجب جهل به عوضين شود ………………………..55

3-5-3-2شروط صحیح …………………………………………………………………………..57

الف) شرط صفت …………………………………………………………………………………………58

ب) شرط فعل ……………………………………………………………………………………………58

 ج) شرط نتیجه ……………………………………………………………………………………………58

3-5-3 -3- تخلف ازشرط واثرآن درروابط طرفين …………………………………………..59

الف) تخلف ازشرط صفت …………………………………………………………………………….60

ب) تخلف ازشرط فعل ………………………………………………………………………………….61

ج)تخلف از شرط نتيجه …………………………………………………………………………………61

3-5-3-4 مبنا اعتبار شرط ضمن عقد ……………………………………………………………..62

الف) عمومات صحت معاملات ………………………………………………………………………62

ب) دلیل وفای شرط ……………………………………………………………………………………..63

3-5-3 -5- شروط ضمن عقد جایز ……………………………………………………………….63

فصل چهارم؛ قاعده المؤمنون عندشروطهم(ماهیت و اعتبار سنجی)…………………65

4-1 تحلیل قاعده شروط ………………………………………………………………….66

الف)المؤمنون (المسلمون) ………………………………………………………………..66

ب)عند …………………………………………………………………………………………………….67

ج) شروط ……………………………………………………………………………………..67

4-2- منظور از شرط در قاعده «المؤمنون عند شروطهم»………………………….68

4-3- اخباری یا انشایی بودن جمله«المؤمنون عند شروطهم ……………………………….68

4-3-1- دلیل بر انشایی بودن قول پیامبر(ص) در قاعده …………………………………….69

4-4- تعریف مشروطٌ له و مشروطٌ علیه ………………………………………………71

4-5- مفهوم قاعده شروط …………………………………………………………………………….72

4-6 وجوب وفای به شرط به عنوان تکلیف شرعی ……………………………………….73

فصل پنجم؛ شرایط صحت شروط ضمن عقد ………………………………………………….84

5-1-شرط قدرت …………………………………………………………………………………….85

الف) شرط قدرت در شرط فعل …………………………………………………………………86

ب) شرط قدرت در شرط نتیجه ………………………………………………………………….87

ج) شرط قدرت در شرط صفت ………………………………………………………………….87

5-1- 2  شرط نتیجه …………………………………………………………………………………88

5-1-3- علل بطلان شرط غیر مقدور ………………………………………………………….89

الف) اجماع ……………………………………………………………………………………………..89

 ب) غرر ………………………………………………………………………………………………….90

ج) عدم تسلیم ……………………………………………………………………………………………90

5-2-  جایزبودن شرط ………………………………………………………………………………..91

5-2-1 شرط بر دو نوع اطلاق می­شود ………………………………………………………….92

الف) شرط به طور مطلق و منظور آن نفس التزام در ضمن عقد………………………….92

ب) شرط بطور مطلق و منظور آن متعلق شرط یا بیان ملتزمٌ به …………………………..92

5-2-2 معنای جواز شرط ……………………………………………………………………………93

5-3 غرض عقلایی ……………………………………………………………………………………..95

5-3-1- ایراد بر غرض عقلایی …………………………………………………………………….96

5-4- مؤافقت با کتاب و سنت ……………………………………………………………………..97

5-4-1- دلیل بطلان شروط مخالف کتاب و سنت ………………………………………..99

الف) روایت ……………………………………………………………………………………………100

ب) اجماع ……………………………………………………………………………………………..100

5-4-2- منظور از کتاب در شرط مخالف کتاب و سنت ……………………………….101

5-4-3- مشکل اساسی در شرط مخالف با کتاب و سنت ……………………………..102

5-4-3- قاعده و اصل در موارد مشکوک ……………………………………………………104

5-4-4- مرجع تشخیص مخالفت کتاب و سنت …………………………………………..105

5-5- عدم مخالفت با مقتضای عقد …………………………………………………………….105

5-5-1- انواع مقتضی ………………………………………………………………………………..108

الف) مقتضای ذات عقد ……………………………………………………………………………..108

ب) مقتضای اطلاق عقد …………………………………………………………………………….109

5-5-2-نمونه هایی از شروط منافی مقتضای عقد …………………………………………110

5-5-2-علت بطلان شروط منافی مقتضای عقد …………………………………………….110

5-5-2-1-اشکال بربطلان شرط مخالف مقتضای عقد ……………………………………110

5-5-2-2-جواب اشکال …………………………………………………………………………….111

5-5- 3- ضابطه شناخت شروط منافی مقتضای عقد ………………………………………112

الف) گاه منشئات عقد را عاقد ایجاد می­کند ………………………………………………….112

ب) ) گاه منشئات درضمن عقد ایجاد می­شود …………………………………………………………..112

5-5-4-حکم شرط منافی با مقتضای عقد از نظربطلان و عدم بطلان عقد و شرط ………..114

5-5-6-دلیل بطلان عقد در شرط منافی با مقتضای عقد …………………………………………….114

5-6- مجهول نبودن مورد معامله …………………………………………………………………………….115

5-6-1- دلایل بطلان شرط مجهول ………………………………………………………………………..117

الف) روایات ………………………………………………………………………………………………………..117

ب) اجماع ……………………………………………………………………………………………………………118

5-6-2- یک پرسش ……………………………………………………………………………………………..119

5-6-3- معاملاتی که جهل و غرر ضرری به صحت آن نمی­رساند ……………………………..119

5-7-شرط، مستلزم امر محال نباشد ………………………………………………………………………..120

5-8- شرط درمتن عقد بیان شده باشد ……………………………………………………………………122

5-9- شرط، منجّز باشد ………………………………………………………………………………………..122

فصل ششم؛ مدارک قاعده ……………………………………………………………………………………125

6-1 آیات ……………………………………………………………………………………………………………126

6-2 روایات………………………………………………………………………………………………………….127

6-2-1 نوع اول روایت…………………………………………………………………………………………..127

6-2-2نوع دوم روایت …………………………………………………………………………………………131

 6-2-3 دلالت روایات ………………………………………………………………………………………135 6-3 بنا عقلاء ……………………………………………………………………………………………….. 

6-4 اجماع …………………………………………………………………………………………………..

6-5 تابعیت شرط از عقد ………………………………………………………………………………137

فصل هفتم نتیجه گیری و پیشنهادات ………………………………………………………………….138

منابع ………………………………………………………………………………………………………………143