%34تخفیف

تجرّد خیال در فلسفه ملاصدرا با رویکرد معرفت‌شناختی

تعداد 154 صفحه فایل word

چکیده

عنوان این پایان‌نامه تجرد خیال در فلسفه ملاصدرا با رویکرد معرفت‌شناختی است. در آن نظرات فلاسفه‌ی بزرگ اسلام ازجمله ابن‌سینا رئیس مکتب مشاء، سهروردی رئیس مکتب اشراق، ابن‌عربی پدر عرفان نظری، ملاصدرا رئیس مکتب حکمت متعالیه درباره قوه خیال، مجرد یا مادی بودن آن، لوازم و کارکردهای معرفت‌شناختی و وجود شناختی تجرد خیال موردبررسی و تطبیق قرار گرفته است.

قوه خیال یکی از قوای باطنی نفس انسان می‌باشد. ابن‌سینا قائل به مادی بودن خیال و صور خیالی می‌باشد. اشراقیون برخلاف مشائیان صور خیالی و مثالی را مجرد، و قائل به تجرد خیال در قوس نزول یا خیال منفصل هستند اما همانند آن‌ها قوه خیال را مادی می‌دانند. ابن‌عربی قوه خیال و صور خیالی و مثالی را مجرد دانسته و قائل به تجرد خیال هم در قوس نزول یا خیال منفصل و هم در قوس صعود یا خیال متصل می‌باشند. ملاصدرا نیز همچون ابن‌عربی قوه خیال و صور خیالی را مجرد می‌داند و قائل به تجرد خیال متصل و خیال منفصل هست.

اثبات تجرد خیال ازلحاظ معرفت‌شناختی و وجود شناختی لوازم و کارکردهای فوق‌العاده‌ای دارد. ازجمله حل شبهات متکلمین مثل (انطباع کبیر در صغیر، الشریک الباری در ذهن، اجتماع نقیضین و اجتماع ضدین در ذهن، تحقق معدومات و…)، رفع اشکالات وجود ذهنی، تکثر و وجود برزخی، حل مسئله ابصار نفس، رفع اشکال صدور کثیر از واحد و آگاهی کثیر به واحد، اتحاد عالم و معلوم و … می‌باشد همچنین ازنظر وجود شناختی، اثبات عالم مثال منفصل و متصل، رفع اشکال حرکت جوهری، شبهه‌ی آکل و مأکول، تصحیح معاد جسمانی و احوال اخروی، تجرد نفوس حیوانات تام‌الوجود و بقای نفوس غیر بالغ را اشاره کرد.

این پایان‌نامه شامل پنج فصل می‌باشد که فصل اول کلیات نام دارد و شامل تعاریف خیال و تجرد، بیان تاریخچه خیال و نظرات دیدگاه‌های متفکران مسلمان درباره‌قوه خیال و تجرد می‌باشد. فصل دوم دیدگاه مشائیان را درباره خیال و مجرد یا مادی بودن آن بررسی کرده و فصل سه و چهار و پنج به ترتیب دیدگاه سهروردی، ابن‌عربی، ملاصدرا را درباره تعریف قوه خیال و تجرد، مجرد یا مادی بودن خیال، لوازم و کارکردهای معرفت‌شناختی و وجود شناختی تجرد خیال بررسی کرده است.

کلیدواژه: نفس، ذهن، خیال، خیال متصل، تجرد، تجرید، ملاصدرا

 فهرست مطالب

مقدمه. 1

تعريف مسئله و بيان سؤال‌های اصلي تحقيق:‌ 1

بیان پیشینه و ضرورت تحقیق.. 1

جنبه‌ی جدید و نوآوری تحقیق.. 2

فرضیه‌های تحقیق: 2

ساختار تحقیق: 2

مشکلات تحقیق: 3

روش تحقیق: 4

 فصل اول کلیات… 5

1ـ1ـ مقدمه: 6

1ـ2ـ تعریف قوه‌ی خیال. 6

1ـ2ـ1ـ معنای لغوی خیال. 7

1ـ2ـ1ـ1ـ خیال در لغت… 7

1ـ2ـ1ـ2ـ خیال در قرآن و علوم. 7

1ـ2ـ1ـ3ـ لغت خیال در زبان عربی.. 8

1ـ2ـ1ـ4ـ خیال در فلسفه. 8

1ـ2ـ2ـ معنای اصطلاحی خیال. 9

1ـ3ـ تاریخچه خیال. 10

1ـ4ـ تعاریف متفکران مسلمان در مورد قوه‌ی خیال. 12

1ـ5ـ تعاریف متفکران مسلمان درباره‌ی تجرد. 17

1ـ6ـ جمع‌بندی فصل.. 18

 فصل دوم دیدگاه مشاییان درباره‌ی قوه‌ی خیال.. 21

2ـ1ـ مقدمه: 22

2ـ2ـ تعریف قوه خیال در مشايیان. 22

2ـ3ـ تعریف تجرد در مشاییان. 26

2ـ4ـ تجرّد یا مادی بودن خیال از دیدگاه ابن سینا 27

2-4-1- دلیل اول ابن‌سینا و دیدگاه ملاصدرا در مقابل آن. 31

2-4-2- دلیل دوم ابن‌سینا و پاسخ ملاصدرا در مقابل آن. 33

2-4-3 دلیل سوم ابن‌سینا و پاسخ ملاصدرا در مقابل آن. 33

2ـ5ـ نتیجه‌گیری فصل.. 34

 فصل سوم دیدگاه اشراقیان در مورد تجرّد خیال.. 36

3ـ1ـ مقدمه. 37

3ـ2ـ تعریف قوه‌ی خیال از دیدگاه اشراقیان. 37

3ـ3ـ تعریف تجرّد ازنظر اشراقیان. 38

3ـ4ـ مجرد یا مادی بودن خیال از دیدگاه اشراقیان. 39

3ـ5ـ لوازم و کارکردهای معرفت‌شناختی تجرد خیال. 43

3ـ5ـ1ـ حکایت گری صور حسی، حفظ و نگهداری آن. 43

3ـ5ـ2ـ شناخت‌های یقینی و معرفت به انوار مدبره، قاهره، نورالانوار. 44

3ـ5ـ3ـ ارتباط با صیاصی معلقه موجود در عالم مثال. 44

3ـ5ـ4ـ ادراک و ابصار نفس… 45

3ـ5ـ5ـ خالقیت و ابداع و ایجاد. 47

3ـ5ـ6ـ وحی انبیاء و معجزات و کرامات اولیاء. 47

3ـ6ـ لوازم و کارکردهای وجود شناختی تجرد خیال ازنظر اشراقیان. 47

3ـ6ـ1ـ تبیین وجود جن و شیاطین و فرشتگان. 48

3ـ6ـ2ـ تبیین مسئله معاد جسمانی.. 48

3ـ6ـ3ـ تحقق اشباح ربانی.. 49

3ـ6ـ4ـ تحقق مواعید نبوی.. 50

3ـ6ـ5ـ تحقق صور خیالی در نفس… 51

3ـ6ـ6ـ اثبات عالم مثال منفصل: 51

3ـ6ـ6ـ1ـ اثبات عالم مثال منفصل از طریق صور مرایا و صور خیالی.. 51

3ـ6ـ6ـ2ـ وجود صور جزئی.. 52

3ـ6ـ6ـ3ـ قاعده‌ی امکان اشرف… 52

3-7 نتیجه‌گیری.. 53

 فصل چهارم دیدگاه عارفان در مورد تجرّد خیال.. 55

4ـ1ـ مقدمه. 56

4ـ2ـ تعریف قوه خیال از دیدگاه عارفان. 56

4ـ2ـ1ـ خیال در اصطلاح عام ازنظر ابن‌عربی.. 60

4ـ2ـ2ـ خیال در اصطلاح خاص ازنظر ابن‌عربی.. 60

4ـ3ـ تعریف تجرد ازنظر عارفان. 61

4ـ4ـ مجرد یا مادی بودن خیال ازنظر عارفان. 61

4ـ5ـ لوازم و کارکردهای معرفت‌شناختی تجرّد خیال ازنظر عارفان. 62

4ـ5ـ1ـ ابزار شناخت و معرفت (دانستن و شناخت پذیری جهان خارج) 62

4ـ5ـ1ـ1ـ واقعی دانستن جهان خارج.. 62

4ـ5ـ1ـ2ـ شناخت پذیری جهان خارج.. 62

4ـ5ـ2ـ خلاقیت خیال. 63

4ـ5ـ3ـ ادراک خیال و نقش آن در شناخت حق.. 64

4ـ5ـ3ـ1ـ وابستگی عقل به خیال در شناخت حق.. 64

4ـ5ـ3ـ2ـ تعامل عقل، قلب و خیال در بستر تقلید. 65

4ـ5ـ3ـ3ـ نقش برجسته‌ی خیال در تئوری تقلید از خداوند. 65

4ـ5ـ3ـ3-1-خیال به عوا ن عامل اساسی در شکل گیری حب و عشق.. 66

4ـ5ـ3ـ3ـ2-نقش خیال در عبادت و عبودیت 66

4ـ5ـ3ـ3ـ3- حقیقت محمدیه که مبنانظریه تقلیداست خود هویت خیالی و برزخی دارد. 67

4ـ5ـ4ـ محاکات و صورتگری، حفظ صور و بازشناسی آن‌ها 67

4ـ5ـ5ـ ادراک تجلیات اللهی است… 68

4ـ5ـ6ـ فعّال دانستن نفس در مورد ادراک و ابصار نفس… 69

4ـ5ـ7ـ خلاقیت نفس: 70

4ـ6ـ لوازم و کارکردهای وجود شناختی تجرد خیال از دیدگاه عارفان. 70

4ـ6ـ1ـ اثبات عالم خیال منفصل.. 70

4ـ6ـ2ـ رفع اشکال وجود برزخی: 71

4ـ6ـ3ـ رفع اشکال معاد جسمانی: 71

4ـ6ـ4ـ تبیین چگونگی وحی و الهام و کرامات اولیا: 71

4ـ7ـ نتیجه‌گیری فصل: 72

 فصل پنجم دیدگاه ملاصدرا در مورد تجرّد خیال.. 75

5ـ1ـ مقدمه: 76

5ـ2ـ تعریف قوه‌ی خیال ازنظر صدرالمتألهین.. 76

5ـ3ـ تعریف تجرد ازنظر ملاصدرا 78

5ـ4ـ تجرّد یا مادی بودن قوه خیال ازنظر صدرالمتألهین.. 79

5ـ4ـ1ـ نسبت قوه‌ی خیال به صور خیالیه. 82

5ـ4ـ2ـ براهین اثبات تجرد عقلانی نفس ناطقه و ارتباط آن به اثبات تجرد خیال. 83

5ـ4ـ2ـ1ـ ضعیف نشدن قوه‌ی خیال در زمان کهولت… 84

5ـ4ـ2ـ2ـ برهان بی‌نیازی قوه‌ی خیال در فعل و ادراک به محل جسمانی.. 85

5ـ4ـ2ـ3ـ برهان ضعیف نشدن قوه‌ی خیال در اثر کثرت تخیل.. 85

5ـ4ـ3ـ حکمت عرشی و اثبات تجرد خیال. 86

5ـ5ـ مبانی ملاصدرا در قائل شدن به تجرد خیال. 88

5ـ5ـ1ـ قاعده‌ی امکان اخس و اشرف، اصل عینیت مدرِک و مدرَک در اثبات تجرد خیال. 88

5ـ5ـ2ـ مساوقت تجرد و ادراک، تجرد و وجود. 89

5ـ6ـ لوازم و کارکردهای معرفت‌شناختی تجرد خیال ازنظر ملاصدرا 91

5ـ6ـ1ـ کارکرد خلّاقیت نفس و نقش معرفت‌شناختی آن در تجرد خیال. 91

5ـ6ـ1ـ1ـ نحوه‌ی ارتباط نفس با صور خیالی.. 92

5ـ6ـ1ـ2ـ رابطه‌ی صدوری نفس و صورت‌های ادراکی.. 92

5ـ6ـ1ـ3ـ صورت‌های ادراکی و نفس… 93

5ـ6ـ1ـ3ـ1- وحدت نفس با صور مثالی حسی و خیالی است… 93

5ـ6ـ1ـ3ـ 2-انشاءنفس نسبت به این صور. 94

5ـ6ـ1ـ4ـ نحوه‌ی ادراک نفس ازنظر ملاصدرا 95

5ـ6ـ1ـ5ـ خلّاقیت نفس و عشق.. 97

5ـ6ـ2ـ حل شبهات متکلمین با استناد به تجرد خیال. 97

5ـ6ـ2ـ1ـ حل شبهه‌ی شریک الباری در ذهن.. 97

5ـ6ـ2ـ2ـ حل شبهه‌ی اجتماع ضدّین یا اقتران متقابلین در ذهن و خیال. 98

5ـ6ـ2ـ3ـ حل شبهه‌ی اجتماع نقیضین در ذهن.. 99

5ـ6ـ2ـ4ـ حل شبهه‌ی انطباع کبیر در صغیر. 100

5ـ6ـ2ـ5ـ حل شبهه‌ی تحقق معدومات در ذهن.. 101

5ـ6ـ3ـ رفع اشکالات و شبهات وجود ذهنی با توجه به تجرد خیال. 101

5ـ6ـ3ـ1ـ رابطه‌ی صدوری نفس و صورت‌های ادراکی.. 102

5ـ6ـ3ـ2ـ تجرد مثالی یا خیالی. 102

5ـ6ـ4ـ حل مشکل تکثر صورت‌های برزخی و وجود برزخی.. 102

5ـ6ـ5ـ حل مسئله‌ی ابصار نفس و تمثل صور در ابصار نفس… 104

5ـ6ـ6ـ رفع اشکال صدور کثیر از واحد و آگاهی کثیر به واحد. 105

5ـ6ـ7ـ اتحاد عالم و معلوم با استفاده از تجرد خیال. 105

5ـ7ـ لوازم و کارکردهای وجود شناختی ادراک خیال ازنظر ملاصدرا 106

5ـ7ـ1ـ اثبات عالم مثال متصل و منفصل.. 107

5ـ7ـ1ـ1ـ اثبات عالم مثال منفصل.. 107

5ـ7ـ1ـ1ـ1- ازطریق وجودعلمی اشیاءنزد نفس… 107

5ـ7ـ1ـ1ـ 2-برخورداری شی ء از انحاء سه گانه و اتحاد مدرِک و مدرَک.. 107

5ـ7ـ1ـ1ـ 3-صور خیالی موجود در اذهان نیستند. 107

5ـ7ـ1ـ2ـ اثبات عالم مثال متصل.. 109

5ـ7ـ2ـ فعّال دانستن نفس در مرحله ادراک و ابصار. 110

5ـ7ـ3ـ ارتباط خیالی نفس با عالم خیال منفصل.. 112

5ـ7ـ4ـ بقای نفوس غیر بالغ به مرتبه‌ی تجرد عقلانی: 113

5ـ7ـ5ـ تجرد نفوس حیوانات تام الوجود. 114

5ـ7ـ6ـ تصحیح معاد جسمانی و احوال اخروی.. 115

5ـ7ـ7ـ رفع شبهه‌ی آکل و مأکول. 118

5ـ7ـ8ـ رفع اشکال حرکت جوهری با توجه به تجرد خیال. 119

5ـ8ـ نتیجه‌گیری فصل.. 120

 نتیجه‌ی رساله: 124

منابع و مأخذ.. 130

قبلا حساب کاربری ایجاد کرده اید؟
گذرواژه خود را فراموش کرده اید؟
Loading...
enemad-logo