فهرست مطالب
فصل اول: طرح پژوهش
1-1- مسئله …………………………………………………………………………………………………………………………………. 2
1-2- ميراث عصر صنعت ………………………………………………………………………………………………………………. 3
1-2-1- آموزش و پرورش كارخانه اي ………………………………………………………………………………………. 3
1-2-2- آموزش و پرورش ساندويچي ……………………………………………………………………………………….. 4
1-3- آموزش و پرورش پاسخ محور ……………………………………………………………………………………………….. 4
1-4- تربيت در عصر اطلاعات ……………………………………………………………………………………………………….. 5
1-5- آموزش و پرورش پرسش محور ……………………………………………………………………………………………… 7
1-6- رويكردهاي تربيتي و تربيت ذهن ……………………………………………………………………………………………. 8
1-7- نكاتي براي تصريح مسئله ………………………………………………………………………………………………………. 9
1-8- پرسشهای پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………. 10
1-9- اهداف پژوهش …………………………………………………………………………………………………………………. 10
1- 10- اهميت و ضرورت …………………………………………………………………………………………………………… 10
1-11- پيشينه پژوهش …………………………………………………………………………………………………………………. 11
1-12- روش پژوهش …………………………………………………………………………………………………………………. 14
1-13- کاربردهای پژوهش ………………………………………………………………………………………………………….. 14
فصل دوم: تبیین رویکرد تربیتی پرسش محور
2-1- بخش اول: پرسش و پرسشگری از منظر فلسفه
2-2-1- مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………… 20
2-1-2- هستنده پرسشگر …………………………………………………………………………………………………………….. 20
2-1-2- پرسشگری چونان تفکر …………………………………………………………………………………………………… 24
2-1-4- پرسشگری چونان گشودگی …………………………………………………………………………………………….. 27
2-1-5- پرسشگری چونان ساختارشکنی ………………………………………………………………………………………… 30
2-1-6- پرسشگری چونان نفی اقتدار …………………………………………………………………………………………….. 31
2-1-7- پرسشگری چونان هرمنوتیک ……………………………………………………………………………………………. 33
2-1-8- پرسش حقیقی و اصیل …………………………………………………………………………………………………….. 35
2-2- بخش دوم: دین و پرسشگری
2-2-1- مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………… 39
2-2-2- جایگاه و اهمیت پرسشگری در آموزهها و سیره اسلامی ………………………………………………………… 39
2-2-3- کیفیت و آداب پرسشگری در آموزههای اسلامی …………………………………………………………………. 42
2-2-4- موضوعاتي كه پرسش از آنها منع شده ……………………………………………………………………………….. 43
2-2-5- پرسشگری در نحلههای اسلامی ………………………………………………………………………………………… 48
2-2-6- دینداری و پرسشگری …………………………………………………………………………………………………….. 49
2-2-7- نتيجه گيري …………………………………………………………………………………………………………………… 54
2-3- بخش سوم: پرسش و پرسشگری از منظر روانشناسی
2-3-1- آغاز یک سفر ……………………………………………………………………………………………………………….. 57
2-3-2- رشد پرسشگری در کودکان ……………………………………………………………………………………………. 57
2-3-3- تبیین پرسشگری از دیدگاه روانشناختی ………………………………………………………………………………. 59
2-3-3-1- عدم تعادل شناختی ………………………………………………………………………………………………… 59
2-3-3-2- کنجکاوی معرفتی …………………………………………………………………………………………………. 61
2-3-4- پرسشگری و مهارتهای تفکر …………………………………………………………………………………………. 62
2-3-5- پرسشگری و پژوهش ……………………………………………………………………………………………………… 63
2-3-6- پرسشگری و حل مسئله …………………………………………………………………………………………………… 64
2-3-7- پرسشگری و تفکر انتقادی ……………………………………………………………………………………………….. 65
2-3-8- پرسشگری و فراشناخت …………………………………………………………………………………………………… 67
2-3-9- پرسشگری و یادگیری معنیدار …………………………………………………………………………………………. 69
2-4- بخش چهارم: پرسشگری از نگاه جامعهشناسي تعلیم و تربیت
2-4-1- مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………… 72
2-4-2- آموزش و پرورش برای بازتولید ……………………………………………………………………………………….. 72
2-4-2-1- تربیت سیاسی ……………………………………………………………………………………………………….. 74
2-4-2-2- مدرسه عامل خشونت نمادین …………………………………………………………………………………… 75
2-4-2-3- عادتوارهها …………………………………………………………………………………………………………… 76
2-4-2-4- مدرسه به عنوان دستگاه ایدئولوژیک ………………………………………………………………………… 77
2-4-3- رویکرد پاسخ محور و نظریه بازتولید …………………………………………………………………………………. 78
2-4-4- آموزش و پرورش برای تحولآفرینی …………………………………………………………………………………. 81
2-4-4-1- پائولو فریره ………………………………………………………………………………………………………….. 82
2-4-4-2- ایوان ایلیچ …………………………………………………………………………………………………………… 83
2-4-4-3- هنری ژیرو …………………………………………………………………………………………………………… 83
2-4-5- پرسشگری روشی برای تحول آفرینی …………………………………………………………………………………. 84
2-4-6- آموزش و پرورش برای دموکراسی (آزادمنشی) …………………………………………………………………… 85
فصل سوم: تبیین سازواری رویکرد پرسش محوری با اقتضائات عصر فناوری اطلاعات و ارتباطات
3-1- مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………………. 91
3-2- ويژگيهاي عصر اطلاعات و ارتباطات …………………………………………………………………………………… 92
3-2-1- رشد فزاينده اطلاعات ………………………………………………………………………………………………… 92
3-2-2 تغيير شكل ذخيره اطلاعات …………………………………………………………………………………………… 93
3-2-3- رشد فزاينده در سرعت دسترسي به اطلاعات ………………………………………………………………….. 94
3-2-4- شكل گيري شبكههاي نوين ارتباطي …………………………………………………………………………….. 94
3-2-5- شكل گيري پايگاه و منابع اطلاعاتي ……………………………………………………………………………… 95
3-3- تغييرات لحظه اي دنياي اطلاعات ………………………………………………………………………………………….. 96
3-4- تحولات عصر اطلاعات و ارتباطات ………………………………………………………………………………………. 98
3-4-1- تحولات اقتصادي ……………………………………………………………………………………………………… 98
3-4-2- تحولات فرهنگي ………………………………………………………………………………………………………. 98
3-4-3- تحولات سياسي و اجتماعي ………………………………………………………………………………………… 99
3-5- تحولات تربیتی در عصر اطلاعات و ارتباطات ……………………………………………………………………….. 100
3-5-1- تغيير اكولوژي يادگيري ……………………………………………………………………………………………. 101
3-5-2-یادگیری به موقع نیاز (اینجا- اکنون) ……………………………………………………………………………. 101
3-5-3- تغییر نقش معلم و دانشآموز (تغيير آموزش به يادگيري) ……………………………………………….. 103
3-5-4- تغییر مفهوم سواد …………………………………………………………………………………………………….. 105
3-5-5- تغییر مفهوم دانش ……………………………………………………………………………………………………. 105
3-5-6- تغییر مرجعیت دانش ………………………………………………………………………………………………… 107
3-6- مهارتهای عصر اطلاعات و ارتباطات …………………………………………………………………………………. 108
3-7- پرسشگری در عصر اطلاعات ……………………………………………………………………………………………… 109
3-7-1- ساخت (تولید) دانش ……………………………………………………………………………………………….. 109
3-7-2- گزینشگری آگاهانه ……………………………………………………………………………………………….. 110
3-7-3- مدیریت دانش ………………………………………………………………………………………………………… 111
3-7-4- یادگیری مادام العمر ………………………………………………………………………………………………… 112
3-8- اقتضائات تربيت در عصر اطلاعات و ارتباطات ………………………………………………………………………. 113
3-9- تغيير ذهن درباره تعليم و تربيت …………………………………………………………………………………………… 113
فصل چهارم: تبیین طرح برنامه درسی مبتنی بر پرسش محوری
4-1- بخش اول: مفروضههای اساسی رویکردهای تربیتی پاسخ محور و پرسشمحور
4-1- 1- مفروضههاي اساسی رویکرد تربیتی پاسخمحور
4-1-1-1- تربیت یعنی انباشتگی مغز ……………………………………………………………………………………… 121
4-1-1-2- دانش به عنوان یک شیء ………………………………………………………………………………………. 121
4-1-1-3- تدریس یعنی انتقال دانش ……………………………………………………………………………………… 122
4-1-1-4- یادگیری یعنی به خاطر سپردن ……………………………………………………………………………….. 126
4-1-1-5- متن به عنوان تنها پاسخ درست ………………………………………………………………………………. 126
4-1- 2- مفروضههاي اساسی رویکرد تربیتی پرسشمحور
4-1-2- 1- تربیت بیش از انبار کردن است ……………………………………………………………………………… 127
4-1-2- 2- دانش شیء نیست ……………………………………………………………………………………………….. 128
4-1-2- 3- تدریس بیش از انتقال دادن است …………………………………………………………………………… 129
4-1-2- 4- یادگیری بیش از به خاطر سپردن اطلاعات است ……………………………………………………….. 131
4-1-2-5- متن به عنوان یکی از پاسخهای ممکن ……………………………………………………………………… 132
4-2- بخش دوم: اصول رویکرد تربیتی پرسشمحور
4-2-1- مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………… 137
4-2-2- ارج گذاري به فطرت جستجوگر دانشآموزان …………………………………………………………………… 138
4-2-3- فراهم آوردن محيطي امن و آزاد براي پرسشگري ………………………………………………………………. 138
4-2-4- فراهم آوردن فرصت پرسشگري ……………………………………………………………………………………… 140
4-2-5- گفت و شنود به جاي تكگويي ……………………………………………………………………………………… 140
4-2-6- خلق دانش به جاي بازتوليد دانش ……………………………………………………………………………………. 141
4-2-7- مسئله محور كردن يادگيري ……………………………………………………………………………………………. 141
4-2-8- پرسش آفريني و حيرت زايي به جاي حيرت زدايي …………………………………………………………….. 142
4-2-9- پرهيز از روش هاي جزمگرايانه ………………………………………………………………………………………. 142
4-2-10- پرهيز از روشهاي تلقيني …………………………………………………………………………………………….. 142
4-3- بخش سوم: چهارچوب نظري برنامه درسي مبتني بر رويكرد تربیتی پرسشمحور
4-3-1- غايت و اهداف تعليم و تربيت ………………………………………………………………………………………… 146
4-3-1-1- تصريح اهداف تربيتي مرتبط با رويكرد پرسشگري ……………………………………………………. 148
4-3-1-2- انعطاف در اهداف تعليم و تربيت ……………………………………………………………………………. 148
4-3-1-3- منحصر كردن تربيت به اهداف رفتاري ……………………………………………………………………. 149
4-3-2- محتوا …………………………………………………………………………………………………………………………. 153
4-3-2-1- توجه به بخش غير تجويزي برنامه درسي ………………………………………………………………….. 153
4-3-2-2- تعادل بين محتوا و فرايند ………………………………………………………………………………………. 153
4-3-2-3- بازنگري در طراحي منابع آموزشي و درسي ……………………………………………………………… 154
4-3-2-4- تنوع در محتواها ………………………………………………………………………………………………….. 154
4-3-2-5- استفاده از رويكرد تلفيقي ……………………………………………………………………………………… 154
4-3-3- روشهاي تدريس ………………………………………………………………………………………………………… 155
4-3-3-1- رويكرد انتقالي ……………………………………………………………………………………………………. 155
4-3-3-2- رويكرد اكتشافي …………………………………………………………………………………………………. 155
4-3-3-3- راهبردهايي براي اجرا …………………………………………………………………………………………… 158
4-3-3-3-1- استقبال از پرسشها …………………………………………………………………………………….. 158
4-3-3-3-2- تحريك پرسشگري …………………………………………………………………………………….. 159
4-3-3-3-3- مواجه كردن دانشآموزان با موقعيتهاي واقعي ……………………………………………….. 159
4-3-3-3-4- باز ایستادن معلم از بمباران اطلاعاتی ………………………………………………………………. 159
4-3-3-3-5- استفاده از واژه “نمیدانم” ……………………………………………………………………………. 159
4-3-3-3-6- به پايان بردن مباحث با طرح پرسشهايي جديد ……………………………………………….. 160
4-3-3-3-7- تبديل نادانسته ها به پرسش ها ……………………………………………………………………….. 160
4-3-3-3-8- تغيير شرايط فيزيكي كلاس درس ………………………………………………………………….. 160
4-3-3-4- چگونه ميتوانيم پرسش كردن را به دانشآموزان آموزش بدهيم؟ ………………………………… 161
4-3-3-5- چگونه ميتوانيم پرسش كردن را به عادت ذهني دانشآموزان تبديل كنيم؟ …………………… 163
4-3-4- ارزشيابي …………………………………………………………………………………………………………………….. 164
4-3-4-1- ارزشيابي بر اساس پرسشها …………………………………………………………………………………… 164
4-3-4-2- توجه به ارزشيابي فرايندمحور ………………………………………………………………………………… 165
4-3-4-3- ارزشيابي با پرسشهاي باز …………………………………………………………………………………….. 165
4-3-4-4- ارزشيابي از نادانسته ها ………………………………………………………………………………………….. 165
فصل پنجم: فرهنگ برنامه درسي در مدارس ابتدایی
5-1- بخش اول: فرهنگ برنامه درسي
5-1-1- مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………… 170
5-1-2- فرهنگ تعليم و تربيت …………………………………………………………………………………………………… 170
5-1-3- فرهنگ پرسشگري ……………………………………………………………………………………………………….. 175
5-1-4- بازدارنده هاي فرهنگي پرسشگري …………………………………………………………………………………… 176
5-1-4-1- فاصله قدرت ………………………………………………………………………………………………………. 176
5-1-4-2- ترس از شكست ………………………………………………………………………………………………….. 177
5-1-4-3- پرسش نشانه اي از نادانی ………………………………………………………………………………………. 178
5-1-4-4- پرسش ابزاري براي حفظ كردن …………………………………………………………………………….. 178
5-1-4-5- ارزشيابي بر اساس محفوظات ………………………………………………………………………………… 179
5-1-4-6- پرسش به عنوان نشانه غرض ورزي …………………………………………………………………………. 180
5-1-4-7- پرسش عاملي براي اخلال در كار تدريس ……………………………………………………………….. 180
5-2- بخش دوم: فرهنگ برنامه درسي در مدارس ابتدايي
5-2-1- فرهنگ برنامه درسي مدارس ابتدايي ……………………………………………………………………………….. 183
5-2-2- بررسي و تحليل اسناد و منابع رسمي آموزش و پرورش ……………………………………………………….. 183
5-2-2-1- اصول آموزش و پرورش ابتدايي …………………………………………………………………………….. 183
5-2-2-2- اهداف نظام آموزش و پرورش ………………………………………………………………………………. 184
5-2-2-3- اهداف آموزش و پرورش ابتدايي …………………………………………………………………………… 184
5-2-2-4- كتاب راهنماهاي معلم ………………………………………………………………………………………….. 185
5-2-3- ابزار مشاهده (ايكوئيپ) …………………………………………………………………………………………………. 186
5-2-3-1- اعتبار و روايي …………………………………………………………………………………………………….. 186
5-2-3-2- مولفه ها و سازه ها ……………………………………………………………………………………………….. 187
5-2-3-3- سطوح كاوشگري ……………………………………………………………………………………………….. 188
5-2-4- برشهايي از كلاسهاي درس ………………………………………………………………………………………… 188
5-2-4-1- كلاس پنجم ابتدايي الف مدرسه الف، درس فارسي …………………………………………………. 188
5-2-4-2- كلاس پنجم ابتدايي مدرسه الف، درس علوم ………………………………………………………….. 189
5-2-4-3- كلاس پنجم ابتدايي مدرسه ب، درس جغرافي ………………………………………………………… 191
5-2-4-4- كلاس دوم ابتدايي مدرسه ج، درس رياضي ……………………………………………………………. 193
5-2-4-5- كلاس اول ابتدايي مدرسه د، درس علوم، يك نمونه متفاوت …………………………………….. 195
5-2-5- چيدمان كلاسهاي درس ………………………………………………………………………………………………… 199
5-2-6- ارزيابي كلاسهاي مورد مشاهده بر اساس مولفههاي ايكوئيپ ………………………………………………. 200
5-2-6-1- مولفه تدريس ……………………………………………………………………………………………………… 200
5-2-6-2- مولفه گفتمان ……………………………………………………………………………………………………… 201
5-2-6-3- مولفه برنامه درسي ……………………………………………………………………………………………….. 202
5-2-6-4- مولفه ارزيابي ……………………………………………………………………………………………………… 203
فصل ششم: جمعبندی، نتیجهگیری و پیشنهادها
6-1- مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………….. 210
6-2- فرهنگ در مدارس ابتدايي …………………………………………………………………………………………………. 211
6-3- پيشنهادهاي تربيتي ……………………………………………………………………………………………………………. 212
6-3-1- باز تعريف اهداف تربيتي ………………………………………………………………………………………….. 212
6-3-2- بازانديشي در الگوهاي برنامهریزی درسی …………………………………………………………………….. 212
6-3-3- تحول در نظام تربيت معلم ………………………………………………………………………………………… 212
6-3-4- مواجه كردن دانشآموزان با موقعيتهاي چالش برانگيز …………………………………………………. 213
6-3-5- پرسیدن پرسشهای باز …………………………………………………………………………………………….. 213
6-3-6- فراهم آوردن فرصت پرسش براي دانشآموزان …………………………………………………………… 213
6-3-7- آموزش مستقيم پرسشگري به دانشآموزان ………………………………………………………………….. 213
6-3-8- ایجاد شرایط برای گفت و گو …………………………………………………………………………………… 213
6-3-9- استفاده از رویکرد اكتشافي به جای ارائه مستقیم اطلاعات ………………………………………………. 213
6-3-10- ارج گذاری به پرسشهای دانشآموزان ……………………………………………………………………. 214
6-3-11- تغيير رويكرد از تأكيد بر يك پاسخ درست ………………………………………………………………… 214
6-4- پيشنهادهاي اجرايي …………………………………………………………………………………………………………… 215
6-4-1- همراه سازي معلمان …………………………………………………………………………………………………. 215
6-4-2- تببين موضوع در حوزههاي آكادميك ………………………………………………………………………… 216
6-4-3- بستر سازي اجتماعي ………………………………………………………………………………………………… 216
6-4-4- تبيين موضوع در كتاب راهنماي معلم …………………………………………………………………………. 216
6-5- پيشنهادهاي پژوهشي …………………………………………………………………………………………………………. 216
پيوستها ………………………………………………………………………………………………………………………………… 218
ترجمه ابزار مشاهده ايكوئيپ (EQUIP) …………………………………………………………………………………… 219
نسخه انگليسي ابزار مشاهده ايكوئيپ (EQUIP) ………………………………………………………………………… 223
فهرست شكل ها
شکل 1: پرسشگری و عدم تعادل شناختی ……………………………………………………………………………………….. 65
شکل 2: ارتباط پرسشگری با سایر مهارتهای تفکر ………………………………………………………………………….. 67
شکل 3: نقشه ارتباط مفهومی پرسشگری با مفاهیم دیگر …………………………………………………………………….. 68
شكل 4: تصوير اينفوگرافيك تكامل ابر جهاني از سال 1996 تا سال 2016 ………………………………………….. 101 شكل 5: تغييرات لحظه اي دنياي اطلاعات …………………………………………………………………………………….. 105
شكل 6: تلقی درباره دانش در گذشته و اکنون ………………………………………………………………………………. 115
شکل 7: تصویر کلی آموزش رسمی در رویکرد پاسخ محور …………………………………………………………….. 133
شكل 8: رابطه اهداف برنامه درسی با فعالیتهای برنامه درسی …………………………………………………………… 164
شکل 9: حالتهای مختلف طرح پرسش توسط معلم و دانش آموز ……………………………………………………. 170
شكل 10: نمونهاي از يك كلاس با چيدمان متفاوت ………………………………………………………………………… 174
شكل 11: تأثيرپذيري رفتارهاي ياددهي و يادگيري از فرهنگ ………………………………………………………….. 184
شكل 12: نمودار مقايسهاي ايران با دو كشور آمريكا و ژاپن بر اساس ابعاد نظريه فرهنگي هافستد …………….. 187
شكل 13: سازههاي تشكيل دهنده مولفه هاي ايكوئيپ (EQUIP) ………………………………………………………. 201
شكل 14: نمونه اي از توصيف گرهاي دستورالعمل براي يكي از سازه ها و سطوح كاوشگري ………………… 203
شكل 15: تصويري از كلاس هاي مورد مشاهده، كلاس پنجم …………………………………………………………… 204
شكل 16: تصويري از كلاس هاي مورد مشاهده، كلاس دوم ……………………………………………………………. 210
شكل 17: تابلوي پرسش هاي دانش آموزان، (كلاس علوم اول ابتدايي مدرسه د) …………………………………. 210
شكل 18: تصويري از كلاس هاي مورد مشاهده (كلاس علوم اول ابتدايي مدرسه د) …………………………….. 214
شكل 19: تصويري از كلاس هاي مورد مشاهده (كلاس علوم اول ابتدايي مدرسه د) …………………………….. 214
شكل 20 : نمونهاي از چيدمان سنتي كلاسهاي درس ……………………………………………………………………… 215
شكل 21 : نمونهاي از چيدمان سنتي كلاسهاي درس ……………………………………………………………………… 215
شكل 22: نمونهاي از سوالات درس علوم پايه پنجم ………………………………………………………………………… 220
شكل 23: تعداد نمونه سوالات دانلود شده از سايت يك موسسه آموزشي ……………………………………………. 222
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.