دانلود محصول:تأثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات بر یکپارچگی اقتصادی در کشورهای در حال توسعه منتخب

شرح و بیان مسأله

امروزه، فناوری اطلاعات و ارتباطات، محور توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشورهای مختلف قرار گرفته است. تجارت الکترونیکی یکی از نمودهای عینی انقلاب فناوری اطلاعات و ارتباطات در عرصه­های اقتصادی است. ظهور اینترنت و تجاری شدن آن در دهه­های اخیر، شیوه­های سنتی تجارت را متحول نموده است. تجارت الکترونیک، انقلابی در شیوه­ها و رویه­های تجاری گذشته ایجاد کرده؛ سرعت و صرفه جویی را در بهترین وجه، جامه عمل پوشانده است. در محیط الکترونیکی فاصله­های جغرافیایی و محدودیت­های زمانی و مکانی منتفی شده است. همان­طور که کرین کراس[1] (1997) این را مرگ فاصله خواند (یعنی انواع گوناگون ICT فاصله جغرافیایی را منسوخ کرده اند) و مبادلات تجاری بر پایه اطلاعات الکترونیکی انجام می­شود (صادقی و نوری توپکانلو، 1383).

ICT از عبارت (Information Communication Technology) گرفته شده است که ترکیب این واژه­ها با یکدیگر منجر به تشکیل اصطلاح فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) شده است (صمیعی، 1386).

زندگی بشر از عصر تولید انبوه به عصر ارتباطات و اطلاعات ارتقاء یافته و حرکت تکاملی کشورهای جهان به سوی جوامع اطلاعاتی و دانش بنیان، کلیه فرایندها و فعالیت­های اقتصادی، فرهنگی، صنعتی، سیاسی و روابط اجتماعی را تحت تأثیر قرار داده است. چارچوب ساختاری تشکیل­دهنده این عصر را تولید، پردازش، انتقال و مدیریت اطلاعات و ارتباطات به منظور ایجاد پایگاه­های دانش و معرفت فردی، گروهی، سازمانی و کشور تشکیل می­دهد و لذا فناوری اطلاعات را که شامل فناوری­های بکارگرفته شده در فرایند مذکور است برای جوامع بشری به عنوان عامل حیاتی و تعیین­کننده مطرح ساخته است .رشد دانش و آگاهی عمومی و گسترش همه­جانبه تحولات در جوامع ملی و محیط جهانی از سرعت، وسعت و شدت بیشتری برخوردار گردیده است. روند توسعه جهانی، عصر صنعتی را پشت سر نهاده و در حال گذار به عصر فرا­صنعتی، جامعه اطلاعاتی، مدیریت دانش، جهانی شدن ارتباطات و انفجار اطلاعات است. فناوری اطلاعات در همه سیستم­های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و مدیریتی جنبه کاربردی پیدا نموده و پیشران توسعه خدمات و سیستم­های مبتنی بر فناوری در محیط­های مجازی و غیرمجازی شده است. این فناوری نو­ظهور و عام نقش بااهمیتی در گسترش و شفافیت اطلاعات ایفا نموده، عامل مؤثری در بهبود سطح زندگی، رفاه عمومی، صداقت و عدالت اجتماعی محسوب می­گردد. به گونه­ای که آثار و پیامد کاربرد آن سبب تسریع بیشتر رشد اقتصادی و اجتماعی در جوامع پیشرفته شده است. کشورهای در حال توسعه نیز رویکرد مثبتی نسبت به کاربرد این فناوری در ابعاد مختلف نشان داده­اند، اما فاصله شکاف اطلاعات و دانش این جوامع با کشورهای توسعه یافته در حال افزایش است (حنفی­زاده و همکاران، 1386).

موتور محرکه جهانی در عرصه فرهنگ، اقتصاد و سیاست، فناوری اطلاعاتی و ارتباطاتی پیشرفته مانند اینترنت، ماهواره، رادیو و تلویزیون، دورنگار و پست تصویری و الکترونیکی است که در ظهور جامعه اینترنتی و آگاهی بین کشوری بسیار مؤثر بوده و به تبع آن، پیوندهای سیاسی، فرهنگی و اجتماعی در سطح جهانی در شبکه­ای به هم واقع فن­آوری عامل محرک ایجاد بازارهای جهانی بوده و مبنای مهمی برای ایجاد مزیت رقابتی شده است. اغلب پیوسته افزایش یافته است. شواهد نشان می­دهد که طی دو دهه گذشته رشد فناوری به ویژه فناوری­های جدید عامل مهمی در ادغام بازارها و فرایند جهانی­شدن بوده است. محققان بر این مسأله اذعان دارند که رشد فناوری و زیرساختارها و شاخص­های مرتبط با آن­ها نظیر تعداد کاربران اینترنت، تعداد تلفن­های همراه و دارندگان رایانه­های شخصی به عنوان یکی از شاخص­های اصلی جهانی­شدن قلمداد می­گردد (ناجی، 1382). بحث در مورد فناوری اطلاعات و ارتباطات، اهمیت و نقش آن در جریان­های تجاری کشورها امروزه، یکی از مباحث مهم اقتصاد بین­الملل و توسعه اقتصادی است و این حقیقت که فناوری اطلاعات و ارتباطات می­تواند در فرآیند جریان­های تجاری نقش تعیین کننده­ای داشته باشد کمتر مورد تردید است. تعامل بین فناوری و فرآیند کسب و کار، کلید مهم اثراتی است که تجارت الکترونیکی بر معاملات اقتصادی و در نهایت بر کل اقتصاد می­تواند داشته باشد. آنچه تجارت الکترونیک را از تجارت به روش سنتی متمایز می­کند، اساساً روش یا مسیری است که از طریق آن، اطلاعات بین خریداران و فروشندگان مبادله و پردازش می­شود. در تجارت الکترونیک، اطلاعات به جای اینکه از طریق تماس مستقیم اشخاص منتقل شود، از طریق یک شبکه دیجیتالی یا سایر کانال­های الکترونیکی مبادله می­شود. تجارت الکترونیک ممکن است یک کانال فروش، بازاریابی یا توزیع اضافی در کنار کانال­های سنتی تجارت ایجاد نماید و یا کالاها، خدمات و بازارهای جدیدی ایجاد کند (هژبر کیانی، 1383).

در سال­های اخیر، خدمات ICT نقش بزرگی در توافقات تجارت بین­المللی هم در مرحله چندجانبه و هم در مرحله ناحیه­ای، ایفا کرده است. در زمان یکسان فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) با سرعت، تبادلات جهانی اطلاعات را رونق بخشیده­اند. این امر بویژه زمانی درست است که فناوری گسترده­ای در سراسر جهان اجرا گردد. از طرف دیگر یکپارچه­سازی میان کشورهایی که اقتصاد و همچنین منافع سیاسی مشترک دارند از قبیل کشورهای خلیج فارس، در تخصیص مجدد منابع، افزایش در محصولات، و سپس رفاه اقتصادی دیگر اعضاء اثر می­گذارند. این کشورها مرزهای مشترک دارند و بنابراین وابستگی فضایی میان آنها بر جریان تجاری اثر دارد. رشد نفوذICT ، جریان­های تجاری میان آنها را افزایش داده است. این تمایلات رشد کنونی، رابطه­ای را بین ICT و تجارت بین­المللی نشان می­دهد. از لحاظ نظری ICT باید تجارت را زیاد کند چون هزینه اطلاعات میان مرزهای بین­المللی را کم می­کند. ادبیات اقتصادی معمولاً نشان می­دهد که بازارهای ICT به شدت تحت تأثیر اثرات مثبت شبکه اینترنت قرار می­گیرند. این اثرات متشکل از دو جنبه است: نیاز به محصولات سازگار با داده مبادله­ای یا اطلاعات (اثر مستقیم شبکه اینترنت) و نیاز به محصولات و خدمات مکمل (اثر غیر مستقیم شبکه اینترنت). بنابراین به علت ویژگی­های شبکه اینترنت، نظریه اقتصادی پیشنهاد می­کند که ICT تجارت را زمانی بالا می­برد که هر دو شرکای تجاری سطح خوبی در توسعه ICT داشته باشند (فراهانی و پرورده[2]، 2012).

ICT به عنوان یک شبکه جهانی و نیز به عنوان پیش نیاز تجارت الکترونیک به دلیل حضور فراگیر، هزینه دسترسی نسبتاً پایین، سهولت کار با آن، انعطاف­پذیری و جذابیت، در حال تغییر روش­های سنتی کسب و کار است، این فناوری، الگوهای جدیدی برای خرید، فروش و ارائه خدمات به مشتریان ارائه داده و در حال تعریفی جدید از روابط سنتی بین خریداران و فروشندگان است. همچنین این فناوری، موجب دگرگونی در روش­های تولید، توزیع، جست­و­جو و مبادله کالاها و خدمات شده و می­تواند سرعت عکس­العمل مؤسسات و بنگاه­ها را به علائم بازار و ارائه خدمات بهتر به مصرف کنندگان بیشتر کند. مشاهدات موجود در کشورها نشان دهنده این موضوع است که کشورهایی که ضریب نفوذ بالاتری دارند، در مقایسه با کشورهایی که ضریب نفوذ اینترنت پایین­تر دارند، از صادرات بیشتری برخوردار هستند. رشد سریع اینترنت به وسیله کاهش هزینه جست­وجو، ارتباطات، تبلیغات و ورود بنگاه­ها به بازارهای جدید، به افزایش صادرات کشورها منجر شده است (طیبی و همکاران، 1386). این در حالی است که گزارش­های اخیر آنکتاد از توسعه تجارت الکترونیک؛ تأکید می­کند که اکثر کشورهای در حال توسعه با محدودیت­هایی برای پیشرفت در اقتصاد دیجیتالی مواجه هستند این محدودیت­ها بیشتر شامل سطح درآمد پایین، کمبود سیستم­های پرداخت برخط و حمایت فرهنگی برای انجام مبادلات به صورت برخط هستند (آنکتاد[3]، 2003).

در این تحقیق تأثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات بر جریان­های تجاری ایران با شرکای برتر تجاری بررسی می­شود و این بررسی به وسیله یک چارچوب نظری و انجام آزمون­های تجربی صورت می­گیرد. مدل نظری؛ توضیح دهنده روش­هایی است که ICT بر تجارت کالا می­تواند اثر گذارد. علت انتخاب چنین موضوعی یافتن پاسخی برای این مسأله است که آیا فناوری اطلاعات و ارتباطات می­تواند بر جریان­های تجاری ایران و شرکای تجاری آن اثرگذار باشد؟ به ویژه چگونگی متأثر شدن مدل­های تجارت دوجانبه از محورهای این تحقیق است و اینکه آیا ICT اثر بیشتری بر تجارت دوجانبه­ی صنایع با فناوری بالا دارد؟ آیا ICT اثر فاصله جغرافیایی بر جریان­های تجاری را کاهش می­دهد؟، ازموضوعات محوری این تحقیق است.

[1] – Cairncross

[2] – Farahani & Parvardeh

[3] – UNCTAD