دانلود:تأثير نهي بر معامله از ديدگاه فريقين

تعداد 171 صفحه این فایل word

چکيده

انسان موجودي اجتماعي است؛ از اينرو ناگزير از تعامل با ديگران است. يکي از انواع تعامل انسان با ديگران، معامله است. دغدغه انسان مؤمن در همه حال توجه به اوامر و نواهي الهي به منظور نيل به سعادت ابديست. بي شک نواهي الهي بر اين معاملات تاثير گذار خواهد بود. از آنجایی که این بحث از مباحث اصول است، قدمتی به درازی علم اصول دارد که به نظر برخی از عصر صادقین علیهما السلام آغاز شده، و یا توسط شافعی که به گمان برخی از عامه مؤسس علم اصول شمرده شده به این بحث اشاره شده است. هدف از تحقیق مورد نظر، بررسی هر چه بیشتر تأثیر نهی بر معامله به صورت جزئی و مقارنه‌اي است.

علماي اماميه با تعابیر مختلفی مانند دلالت نهي، اقتضاء نهي، کشف از نهي و استتباع نهي از این مسأله یاد کرده‌اند. به نظر اکثر آنها مسأله مورد نظر از مسائل علم اصول شمرده می‌شود. عده‌ای از علماي اماميه مسأله مورد نظر را جزء مسائل لفظی شمرده از این­رو آن را ضمن بحث نهی به بحث گذاشته‌اند. اما در مقابل برخی دیگر این مسأله را از مسائل عقلی شمرده و در باب ملازمات عقلیه به بحث گذاشته‌اند. برخی دیگر نیز این بحث را عقلی لفظی دانسته‌اند.

آنچه مسلم این است که نهی تحریمی نفسی اصلی مولوی داخل در نزاع مورد بحث می‌باشد و نهی ارشادی چه ارشاد به مانعیت باشد و چه ارشاد به جزئیت و یا ارشاد به شرطیت خارج از محل نزاع است اما در مورد سایر انواع نهی برشمرده شده در عنوان مطلب فوق دیدگاهای مختلفی میان علما دیده می‌شود.

 یکی از ویژگیهای صحت و فساد که توسط علماي اماميه به بحث گذاشته شده این است که آیا صحت و فساد در عبادات و معاملات مستقیماً توسط شارع جعل شده یا اینکه از مجعولات تبعی است و یا اينکه  امری انتزاعی یا امری واقعی، تکوینی و عینی است. در مورد نوع تقابل صحت و فساد عده‌ای از علما این تقابل را از نوع تقابل ملکه و عدم ملکه، برخی شبیه یا قریب به ملکه و عدم، برخی دیگر تضاد، و برخی تضایف می‌دادند.

قابل ذکر است که آراء مهم  و قابل اعتناء در مسأله  از اماميه دلالت نهی بر فساد مطلقاً ، دلالت نهی بر صحت ، دلالت نهی بر فساد در عبادات مطلقاً  و عدم دلالت آن بر فساد در معاملات مطلقاً، دلالت نهی بر فساد در عبادات و تفصیل در معاملات است که خود به اقسام تعلق نهي به سبب معامله، تعلق نهي به مسبب، تعلق نهي به تسبب، تعلق نهي به آثار معامله تقسيم مي‌گردد. برخی از علماي اماميه برای اثبات ملازمه بین نهی و فساد به برخی از روایات تمسک جسته‌اند و در مقابل برخی دیگر از همین روایات به عنوان دلیل دال بر صحت معامله منهیٌ‌عنه بهره جسته‌اند. دسته دیگری از علما نیز معتقدند که این روایات نه دلالتی بر فساد و نه دلالتی بر صحت معامله دارند.

به علت پويايي علم اصول نزد علماي اماميه و باز بودن باب اجتهاد نزد آنان اين مسأله به صورت گسترده‌تر و عميق‌تر مورد کنکاش و مناقشه قرار گرفته است بر خلاف اهل سنت که محدود تر مورد بررسي قرار گرفته است. برخي از علماي اهل سنت معتقدند که ظاهر نهي از شيء به سه قسم تقسيم مي‌گردد؛ نهي‌اي که به ذات منهي‌عنه، نهي‌اي که به غير و نهي‌اي که به وصف منهي‌عنه بر مي‌گردد. علمای اهل سنت در مورد مسأله مورد نظر آراء مختلفی دارند. برخی آراء موجود در مسأله را سه و برخي ديگر چهار و برخي نيز نه رای  و برخي بيشتر می‌دانند.

بحث در مورد مسائل لغوي و اصطلاحي، نهي تنزيهي و کراهي، بحث از صحت و فساد و مسائل مرتبط با آن و مناقشه با حنفي‌ها نيز از بحثهاي است که مورد مناقشه هر دو گروه از علما قرار گرفته است.

مباحث مرتبط با بحث صحت و فساد توسط علماي اماميه به بحث گذاشته شده اما علماي اهل سنت به آن اشاره‌اي ندارند. همچنين مسائلي مانند فرق اين مسأله با مسأله اجتماع امر و نهي، عقلي بودن يا لفظي بودن مسأله، اصولي بودن يا نبودن مسأله، وجود يا عدم وجود اصل عملي در مسأله از مباحثي که صرفا توسط علماي اماميه به بحث گذاشته شده است. در مورد انواع متعلق نهي نيز تفاوتهاي ميان علماي اماميه و اهل سنت وجود دارد. برخي از علماي عامه- بر خلاف علماي اماميه که متعلق نهي در معاملات را به سبب،‌ مسبب، تسبب و آثار معامله تقسيم کرده‌اند- انواع متعلق در مسأله را به چهار دسته تقسيم کرده‌اند؛ اول اينکه منهي‌عنه تمام ماهيت، جزء ماهيت، لازم ماهيت و يا اينکه خارج ولي مقارن ماهيت باشد. برخي ديگر آراء ديگري در اين زمينه ذکر کرده‌اند.

واژگان کليدي

نهي، معامله، صحت، فساد، فريقين