بیو استراتیگرافی و چینه نگاری سکانسی  نهشته های سازند سروک در تنگ چنار باشی، طاقدیس کبیر کوه(جنوب شرق ایلام)  

فهرست مطالب

فصل اول: کلیات و زمین شناسی عمومی………………………………………………………………………….. 2
-11)مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………………2

1-1-1) سیستم/پریود کرتاسه………………………………………………………………………………………………………………….2
1-1-2) حوضه رسوبی زاگرس…………………………………………………………………………………………………………………..4
1–1–2-1)کرتاسه در زاگرس …………………………………………………………………………………………………………………….5
1–1–2–2) سازند سروک…………………………………………………………………………………………………………………………..6
1–2) موقعیت جغرافیایی و زمین شناسی منطقه ………………………………………………………………………………………..7
 1-2-1)موقعیت جغرافیایی ………………………………………………………………………………………………………………………7
 1-2-2) زمین شناسی منطقه …………………………………………………………………………………………………………………..8
1-2-3) سازند سروک در برش مورد مطالعه   …………………………………………………………………………………………..11
1-3) پیشینه مطالعاتی سازند سروک………………………………………………………………………………………………………..13
1-4) اهداف …………………………………………………………………………………………………………………………………………….17
1-5) شرح مختصری از روش انجام کار………………………………………………………………………………………………………18

فصل دوم :  سنگ چینه نگاری …………………………………………………………………………………………20
2-1 ) مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………20
2-2) مشخصات سنگی برش مورد مطالعه ………………………………………………………………………………………………..20
2-3) تطابق برخی ستون های سازند سروک با مطالعه حاضر……………………………………………………………………..24

فصل سوم :  سیستماتیک………………………………………………………………………………………………………………….28
3-1) مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………………………..28
3-2) مشخصات سیستماتیک فسیل های سازند سروک در برش چنارباشی ………………………………………………28

فصل چهارم :  زیست چینه نگاری …………………………………………………………………………………….68
4-1) مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………….68
4-2) تفسیر زیست چینه نگاری……………………………………………………………………………………………………………..68
4-2-1) میکروفسیل های شاخص برای تفکیک مرزهای زمانی در این مطالعه……………………………………….68
4-2-2) معرفی زون های زیستی …………………………………………………………………………………………………………….69

فصل پنجم : چینه نگاری سکانسی……………………………………………………………………………………………………78
5-1) مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………….78
5-2) مطالعه ریز رخساره ای ……………………………………………………………………………………………………………………78
5-2-1) محیط دیرینه و مدل رسوبی…………………………………………………………………………………………………………82
5 – 3 – 2) مروری بر مفاهیم……………………………………………………………………………………………………………………………….85
5- 3 ) چینه نگاری سکانسی……………………………………………………………………………………………………………………………….85
5-3-1) مشخصات سکانس ها…………………………………………………………………………………………………………………..86

نتیجه گیری……………………………………………………………………………………………………………………………………………..91

منابع و ماخذ…………………………………………………………………………………………………………………………………………..92

اطلس میکروفسیل ها……………………………………………………………………………………………………………………………..102

فهرست شکل ها

ب

شکل1) الف: پالئوژئوگرافی در دوره کرتاسه (کرتاسه بالایی، 94 میلیون سال قبل)، گسترش آبها و پوشاندن حواشی
قاره ها به خوبی دیده می شود. موقعیت تقریبی زاگرس با فلش مشخص شده است. ب: جدول زمان زمین شناسی
کرتاسه(Ogg et al.,2008)………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….2

شکل2) نمایش بخشی از ویژگی های دوره کرتاسه و مقایسه آن با سایر دوره های زمین شناسی. الف) میزان رطوبت
جهانی(راست) و متوسط میزان دمای جهانی(چپ) هر دوی این شاخصه ها در کرتاسه در اوج بوده اند. ب) میزان
گسترش آب بر روی قاره ها. ج) نوسانات سطح آب دریا، خط
نقطه چین بر اساس نظر Wise,1974 بر روی کراتون آمریکای شمالی و خط ممتد
نظر Hallam,1989. د) نمایش تنوع جانداران در حد جنس(راست) و نمایش انقراض جانداران در
حد جنس اقتباس از………………………………………………………………………………. .(Morrow et al., 1996) 3

شکل 3) نمایش فراوانی شیل های سیاه، و ارتباط تولید پوسته اقیانوسی جدید با افزایش سطح آب دریا و
افزایش دما و تولید ذخایر نفتی و مقایسه آن با سنوزوئیک.همچنین از بازه آپتین تا سانتونین قطببیت
عادی و با ثبات بوده است………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..4 4

یشکل 4) زیرتقسیمات جغرافیایی (سمت چپ) و زیرتقسیمات زمین شناسی زاگرس (سمت راست)
(آقانباتی، 1385) …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….4

شکل 5) الف ) نمایش ستون چینه شناسی سروک در برش الگو  ب) نمایش ستون
چینه شناسی سروک در فارس ساحلی و وضعیت سنگ آهک مدود و  شیل احمدی. همان طور که در
شکل دیده می شود مرز زیرین سروک در هر دو برش به سازند کژدمی ولی مرز بالایی در برش الگو با
سازند گورپی به صورت  فرسایشی ولی در فارس ساحلی این کنتاکت با سازند ایلام به صورت فرسایشی
است (James & Wynd , 1965)………………………………………………………………………………………………. 7

شکل 6- الف) نمایش گسترش چینه شناسی سازند سروک در زاگرس ارتباط بین انگشتی سازند سروک
با سازند گرو مشخص است. مرز زیرین آن با سازند داریان در ناحیه کوچکی در لرستان دیده می شود و
در فارس و خوزستان و ناحیه کوچکی در لرستان این مرز با سازند کژدمی است. مرز بالایی در لرستان
اکثرا به سازند سورگاه ختم و در ناحیه کوچکی به سازند ایلام ختم می شود. در ناحیه کوچکی از خوزستان
و ناحیه بزرگی از فارس داخلی مرز فرسایشی با گورپی و در تمام فارس ساحلی و مابقی خوزستان و فارس
داخلی مرز فرسایشی با سازند ایلام دارد. مرز فرسایشی بالایی سروک در تمامی فارس و خوزستان
و ناحیه بسیار کوچکی در لرستان دیده می شود.(James & Wynd , 1965) ب) سازند سروک
و ارتباط آن با سازند های هم ارز در عراق، کویت و عربستان. در عراق سازند دخان (سنومانین) و سازند
قمچوقه (آلبین) با سازند سروک قابل قیاس بوده و همچون سازند سروک که به شیل های گرو ختم
می شود این دو نیز به سازند شیلی بلمبو(معادل گرو) تبدیل می شوند. سازند میشریف
(اواخر سنومانین- تورونین) نیز معادل سروک در کویت و عراق است . سازند های ذکر شده مدود،
احمدی و میشریف در عربستان نیز گسترش دارند .(James & Wynd , 1965) …………………………………………………………………………….8

شکل 7) راه های دسترسی به برش مورد مطالعه و موقعیت آن در استان ایلام و کشور        ………………………………………………………………………10

شکل 8) نقشه زمین شناسی محدوده مورد مطالعه (اقتباس از نقشه 1:100000وارزارین)
) .(Macleod  & Roohi  , 1970……………………………………………………………………………………………………………………………………….11

شکل 9) نمایش مکان جغرافیایی (به تفکیک استان ها) برخی مطالعات قبلی بر روی سازند سروک
به تفکیک نوع مطالعه  –  مطالعات فسیل شناسی (علامت دایره) اله بخش غیاثوند(1382)
( 1- ماله کوه، 2- سرکان )، اکبربس کلاله (1380) ( 3- کوه میش، 6- چاه 227 گچساران)،
نظری نیا (1384) ( 4- میدان نفتی مارون)،  بهدخت فنونی(1372) ( 5- مقطع تیپ، 7- تنگ داربست)،
کابلی(1385) (8- تاقدیس عسلویه)، کلاهدوز(1387) (9- تاقدیس ده نو، 4برش)
– مطالعات ریز رخساره و چینه نگاری سکانسی  (علامت مربع) جلیلیان)(1375) (1- کوه سفید)
شیروانی(1384) (2- تاقدیس کبیرکوه)، خسروی رکرک (1385)(2- ماژین)،کیوانی(1372)
(3- میدان نفتی اهواز)، Ghabeishavi et al(2010) (4- کوه بنگستان)، ابراهیمی ورکیانی (1384)
(5- برش خورموج، 6- چاه بوشکان 1)، فرزدی(1371) (7- تاقدیس نار) – مطالعات ترکیبی (علامت مثلث)
مطالعه حاضر( 1- تاقدیس کبیرکوه )، امیری بختیار(1370) (2- تنگ رشید، 4- کوه سیروه)،
سرداقی صوفیانی(1382) ( 3- سبزه کوه بروجن)  تیموریان (1383) (5- میدان نفتی آغاجاری)………………………………………………………17

شکل 10)  نمایش تنوع سنگ شناسی سازند سروک در برش چنارباشی به تفکیک نوع
و درصد آنها در ستون چینه شناسی. همان طور که دیده می شود سیمای کلی سازند
آهکی است که عمده آن از نوع رسی می باشد…………………………………………………………………………………………………………………………….22

شکل 11) نمایی از سازند سروک در برش تنگ چنارباشی (A سازند سورگاه میان دو سازند
چهره ساز سروک و ایلام. دید به سمت غرب. (B مرز سازند گرو به سازند سروک (C
سنگ آهک های چرتی در میانه سازند سروک (D فسیل خارپوست در بخش های بالایی
سازند سروک (E قالب پر شده از فعالیت زیستی (آشفتگی زیستی) در بخش های بالایی سازند سروک……………………………………………..22

شکل 12) ستون سنگ شناسی سازند سروک در برش تنگ چنارباشی – کبیرکوه ایلام ………………………………………………………………………23

شکل 13) تطابق برخی برش های سازند سروک با مطالعه حاضر              ……………………………………………………………………………26

شکل 14) انطباق زون های زیستی مشاهده شده در این مطالعه با مطالعات
جهانی(Sliter , 1999 ; Robaszynski & Caron , 1995 ; Caron , 1985 ; Postuma , 1971).
و مربوط به زاگرس (Wynd , 1965 ; Adames et al., 1967). سن مطلق بر اساس
اگ و همکاران (Ogg et al., 2008). در مورد زون های زیستی وایند (Wynd , 1965)
تنها موارد آلبین بالایی به بالا نمایش داده شده است. همچنین در این مطالعه تنها زون های
زیستی 26 و 23 و 20 و با کمی تغییرات زون زیستی 25 وایند(Wynd , 1965) دیده شده اند
.برای بررسی گسترش چینه شناسی الیگوستژینیدها شکل 16 را ببینید.
Ti:Ticinella , R:Rotalipora , Bi:Biticinella ,
Pa:Paracostellagerina , P:Planumalina
, W:Whiteinella , H:Helvetoglobotruncana
, C:Calcisphaerula , D:Dicarinella , F:Favusella………………………………………………………………………74

شکل15) نمودار گسترش چینه شناسی تاکسای بنتیک سازند سروک در تنگ چنار باشی
– فلش رو به بالا نشان دهنده اولین ظهور و فلش رو به پائین آخرین ظهور. به شاخص نبودن
تاکسای بنتیک در این مطالعه زون های زیستی پلانکتونی در این نمودار آورده شده اند        ………………………………………………………………………75

شکل 16) نمودار گسترش چینه شناسی تاکسای پلانکتونی در سازند سروک در تنگ
چنارباشی. شکل………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….76

شکل 17) نمایش محیط دیرینه و جایگاه ریزرخساره ها و بافت های رسوبی سازند سروک
در برش تنگ چنارباشی. علائم فسیلی بکار برده شده اشاره به جنس خاص و قرارگیری
آنها در شکل لزوما به معنای نحوه زندگی آنها نیست…………………………………………………………………………………………………………………………………..79

شکل 18) نمایش برخی تصاویر ریزرخساره ای. (A رخساره مادستون سازند گرو (B,C,
رخساره پکستون پلوئیدی در سازند سروک. در تصویر C آشفتگی زیستی وجود دارد (D
رخساره پکستون اسپیکول دار در سازند سروک (E  پکستون رادیولری در سازند
سروک (F , G , H , ریزرخساره وکستون- پکستون الیگوستژینیدی در تصویر
G پلت های مدفوعی دیده می شوند. Py(پیریت)، Q(کوارتز)، Pf(فرامینیفر پلانکتونی)
، Es(قطعه خارپوست)، os(استراکد)……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….82

شکل19) (A , B ریزرخساره وکستون – پکستون فرامینیفر پلانکتونی و الیگوستژینید دار (C
پکستون فرامینیفر پلانکتونی حاوی Heterohelix فراوان (D  وکستون – پکستون اکینوئیدی
(E ,F گرینستون فرامینیفر بنتیک با پدیده میکریتی شدن.   Pf(فرامینیفر پلانکتونی)،
Es(قطعه خارپوست)، os(استراکد)، Pe(جلبک Permocalculus)، Mf(میکریتی شدن فرامینیفر بنتیک).        ………………………………….83

شکل 20) بازسازی محیط رسوبی دیرینه سازند سروک در برش تنگ چنارباشی به کمک
داده های مطالعات جلیلیان (1375) و خسروی رکرک (1385). همان گونه که دیده می شود
محیط رسوبی برش چنارباشی در ادامه دو برش جلیلیان در خرم آباد و خسروی رکرک در جنوب
کبیرکوه است و بر این اساس محیط رسوبی دیرینه سازند سروک در برش چنار باشی از نوع پلاتفرم مجزا است…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….84

شکل 21)مدل های رسوبی در کربنات ها در انواع شلف، رمپ و پلاتفرم با رسم مجدد
(Flugel , 2004). محیط رسوبی احتمالی سازند سروک در این مطالعه از نوع پلاتفرم
مجزایی است که بخش های عمیق آن در این مطالعه دیده می شود………………………………………………………………….85

شکل 22) ارتباط سکانس های مرتبه بالاتر با سکانس های مرتبه پائین تر. همان گونه
که می بینید در درون هر سکانس مرتبه بالاتر سکانس های درجه پائین تری وجود دارند(Embry , 1995)…………………………………86

شکل 23) سکانس های سازند سروک در برش چنارباشی همراه با تغییرات سطح آب دریا
بر اساس رخساره ها و مورفوتایپ های پلانکتونی. سن های مطلق بر اساس سن بیوزون ها
یا اولین یا آخرین ظهور فرامینیفرای پلانکتونی از منبع اگ و همکاران (Ogg et al.,2008)
بدست آمده است. مرتبه سکانس ها (بر اساس (Miall, 2000 ; Vail et al., 1977…………………………………………………………………….91

فهرست جدول ها

جدول1) سازند های کرتاسه زاگرس و گسترش جغرافیایی آنها . ( بر گرفته از آقا نباتی،1385)…………………………………………………………….9

جدول 2) طبقه بندی مطالعات قبلی روی سازند سروک به تفکیک مکان و نوع آنها……………………………………………………………………………..12

جدول 3) ضخامت برخی برش های کار شده سازند سروک به ترتیب مسافت از برش چنارباشی و در امتداد زاگرس………………………….24

جدول4) مقایسه 3 گونه Heterohelix بر اساس (Caron , 1985)……………………………………………………………………………………………..49

جدول 5) مقایسه گونه های دیده شده از Globigerinelloides بر اساس مهمترین ویژگی ها……………………………………………………..50

جدول 6)مقایسه گونه های شناسایی شده از Muricohedbergella,
Microhedbergella و Clavihedbergella……………………………………………………………………………………………………………………………….53

جدول 7) مقایسه گونه های دیده شده از Whiteinella……………………………………………………………………………………………………………………55

جدول 8) مقایسه گونه های دیده شده Ticinella در این مطالعه……………………………………………………………………………………………………..59

جدول 9) مقایسه گونه های دیده شده از Rotalipora در این مطالعه
بر اساس (Caron , 1985 ; Leckie , 1984)………………………………………………………………………………………………………………………………61

 جدول 10 ) تفکیک گونه های دیده شده از Maginotruncana…………………………………………………………………………………………………….63

جدول 11) مدت زمان هر چرخه آب و عامل بوجود آورنده (Miall , 2000 ; Vail et al., 1977)……………………………………………85