بررسی نظریه سلسله مراتب عقل فارابی و دلالت های آن درتربیت اخلاقی

تعداد225 صفحه در فایل word

چکیده:

هدف اساسی پژوهش حاضر بررسی سلسله مراتب عقل فارابی و دلالت های آن در تربیت اخلاقی است . بر این اساس چهار سوال پژوهشی پیرامون : جایگاه عقل در فلسفه فارابی ، چگونگی مشخص شدن سلسله مراتب عقل در فلسفه فارابی ، جایگاه اخلاق نزد فارابی و چگونگی مشخص شدن تربیت اخلاقی درفلسفه فارابی مطرح و مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته است . روش انجام پژوهش توصیفی و تحلیلی بوده است ، یافته های پژوهش بر اساس سوآلات تحقیق:

1. جایگاه عقل در فلسفه فارابی کجاست؟فقط عقل است که از نظر حکیم ما اصالت است ؛ و کل قوای انسان که در معنای وسیع ؛ نفس نامیده می شود ،همه و همه دست آخر باید به کمال خود که عقل است، تبدیل شود و فارابی آن سعادت و کمالی که مد نظر داشت همین است که به مطلوب خود برسد و مطلوب از منظر فارابی عقل است.1

2. سلسله مراتب عقل در فلسفه فارابی چگونه است؟ فارابی در چارچوب فلسفه اش از عقولی نام برده که به شکل تکاملی به دنبال هم می آیند و هدف نهای شان رساندن انسان به سعادت است. او عقل را که قوه اي از قواي نفس انساني است و به مرتبه اي چنان مقدس اعتلا مي بخشد که به تلفيق آن به سنت کشيده مي شود، به نحوي که فلسفه و دين بتوانند ائتلاف کنند.

3.جایگاه اخلاق در فلسفه فارابی کجاست؟ چو نیک بنگریم متوجه می شویم غرض از ابزار عقل و داشتن یک نظام سیاسی سالم ( مدینه فاضله ) برقرار شدن اخلاق شایسته انسانیست ، و این عقل خیر خواه یا به عبارت فلسفی ؛ خرد است که چنین مطلوبی را می تواند بنا کند.

4.تربیت اخلاقی در فلسفه فارابی چگونه مشخص می شود؟ تربیت انواع مختلفی دارد که خود فارابی به
مدل های دیگر آن اشاره می کند و ما در اینجا تربیت اخلاقی مرادمان است . تربیت اخلاقی در فلسفه فارابی چنین است که انسانی عقلانی ، اخلاقی و سیاسی تربیت شود ؛ انسانی که بتواند در مسیر زندگی توانایی های خود را شناخته در بالقوه شدن مطلوب آنها بکوشد و در راه سعادت نیل کند.

و در آخر به سوأل اصلی پژوهش می پردازیم ؛ سوأل از این قرار است : ارتباط نظریه سلسله مراتب عقل فارابی با دلالت های آنان در تربیت اخلاقی چگونه مشخص می شود؟

در فلسفه فارابی ما شاهد مراحل عقولی هستیم که هر یک پس از دیگری می آید و مسلمأ سیر تکاملی را پیش می گیرند. هدف از مراحل عقول رساندن انسان به پایگاه اخلاقی است که شایسته مقام انسان باشد ؛ از آنجا که خود انسان در مسیر رشد خود راه یک دست و همواری را طی نمی کند و عقل او در طی این مراحل توسعه و رشد پیدا می کند ، واین عقل است که باید حد و مرز مسائل اساسی انسان که بر میگردد به اخلاق ، را تعیین کند ؛ پس مسلمأ در این راه تربیت الزامی است . در هر طریق و روشی نیاز به امر خطیر تعلیم و تربیت ادراک می شود .تربیت اخلاقی در فلسفه فارابی چنین است که انسانی عقلانی ، اخلاقی و سیاسی تربیت شود ؛ انسانی که بتواند در مسیر زندگی توانایی های خود را شناخته در بالقوه شدن مطلوب آنها بکوشد ودر راه سعادت نیل کند. در نهايت مي توان نتيجه گرفت که فارابي از واحد يا علت اولي به سوي عقول دهگانه پيش مي رود و از اين عقول دو عالم سما صادر شده است و افلاک او را نيز عقول مدبري به حرکت در مي آورد و طبيعت با کون و فسادش تابعه اين عقول است يکي از اين عقول يعني عقل فعال بر نفس تسلط دارد و نفس براي رسيدن به نهايت کمال و جاويدان شدن بايد قدرت اتصال به عقل فعال را داشته باشد. عقل های رده های پایین تر برای رسیدن به جایگاه والای خود نقش مقدماتی دارند و عقل فعال محل ادراکات ناشی از ارتباط با عقل کل است. در این ارتباط است که درک عظمت حق امکان پذیر می شود. و با این ادراک است که نفس می تواند در پایان چرخه  به بالاترین عظمت خود برسد. تنها مخلوقی که در هستی امکان دستیابی به این رتبه را دارا است انسان است و همه طراحی خلقت برای رسیدن او به آن ؛ یعنی برای آشکار شدن عظمت حق در جلوه اوست.

کلمات کلیدی: فارابی، عقل ، اخلاق، تربیت اخلاقی، عقل فعال