بررسی مقایسه ای سنجش مهارت های فراشناختی دانش آموزان دختر و پسر مقطع متوسطه ناحیه 3 شیراز

-1مقدمه

دانش برنامه ريزی درسی از جمله حوزه های نوپايی است که در مقايسه با ساير رشته های علمی گسترش کمتری يافته و نيازمند تحقيق در جهت رشد و توسعه است؛ گرچه تا به حال تلاش های فراوانی به منظور توسعه ی اين حوزه از دانش، صورت گرفته است. از جمله ی اين تلاش هارويکردی است که به وسيله ی آيزنر و والانس۱۹۷۹ ، به نقل از مارش ،۱۳۸۴ )  در پيشينه ی ، مطالعاتی برنامه ی درسی مطرح شده است. اين رويکرد مبتنی بر مطالعه  « فرايندهای شناختی »  است. به اين معنی که در برنامه ی درسی، بايد به « مهارت های شناختی » و کاربردی توجه داشت تا دانش آموزان بتوانند از آن ها در قلمرو فکری و علمی خود استفاده کنند. بر اساس اين ديدگاه رشد و تکامل فرايندهای شناختی از اصلی ترين وظايف مدرسه است. بنابراين، کارکردهای مدرسه (فراشناخت) و فراهم سازی « يادگيری شيوه ی يادگيری » شامل کمک به دانش آموزان در خصوص فرصت های لازم برای تقويت مجموعه توانايی های عقلانی دانش آموزان است (فتحی واجارگاه۱۳۸۴ ). برخی از مهم ترين اهداف مدرسه از اين ديدگاه، گسترش ويژگی های انسانی، نظير مهارت ها و علايق يادگيری مادام العمر است که مدرسه بايد بر پرورش آن ها تمرکز داشته باشد (سيلور  و  همکاران، ۱۳72).

برايتر  نيز از آموزش مهارت های تفکر حمايت کرده است و بيان می دارد که بايد مهارت های استدلال کردن، توليد انديشه، فرضيه سازی و تفکر نقاد در کانون اصلی توجه آموزش و پرورش قرار گيرد .(به نقل از: ميلر ۱۳۷۹ ). ديدگاه های ديگری نيز وجود دارد که بر اهميت ، مطالعه در مباحث برنامه ی درسی تأکيد کرده اند. در اين رابطه رشد مهارت های شناختی و لزوم گنجاندن آن ها در برنامه ی درسی در بسياری از مطالعات، مورد تأکيد قرار گرفته است. ، با وجود اين، برخی از صاحب نظران« مهارت های فراشناختی » را به اندازه ی مهارت های شناختی با اهميت می دانند.

فلاول ، فراشناخت را به عنوان کنترل فعال و تنظيم فعاليت های شناختی برای دست يابی به اهداف شناختی تعريف می کند(به نقل از: مرزوقی، ۱۳۸۳ ). ويليامز  و ديگران ( ۲۰۰۲ )، آموزش آگاهی های فراشناختی به دانش آموزان را موجب رشد راهبردهای مطالعه و ارتقای عملکرد کلاسی تأکيد می کنند که آموزش آگاهی های فراشناختی،  آنان می دانند. ليفورد ، اکبلد  و زيميان فراگيرندگان را قادر می سازد، دانش قبلی خود را ارزيابی کنند. بر درک مطلب خود نظارت داشته باشند و هنگام مطالعه، نحوه ی درک مطلب خود را اصلاح کنند. برخی مدعی هستند که راهبرد های فراشناختی ۷۰ درصد عملکرد تحصيلی دانش آموزان را تبيين می کنند (عربان،۱۳۸۰).

با توجه به اين که آگاهی های فراشناختی برای موفقيت تحصيلی و دوره های بعدی زندگی ضروری هستند و اين آگاهی ها چنان چه در برنامه ی درسی گنجانده نشوند، عواقب جبران ناپذيری برنامه ی درسی کنونی دوره ی متوسطه خواهد داشت، اين سؤال مطرح می شود که آگاهی های فراشناختی را تا چه اندازه در خود جای داده است و ميزان آگاهی های فراشناختی دانش آموزان دوره ی متوسطه چگونه است؟ اين پژوهش در زمره ی معدود تحقيقاتی است که داخل کشور و در راستای  پاسخ گويی به پرسش های مزبور انجام گرفته است. هدف اصلی آن، بررسی دختران و پسران از منظر مهارت های فراشناختی است که نتايج آن نيز می تواند راهنمای برنامه ريزان درسی و مؤلفان کتب درسی در طراحی و تدوين برنامه ی درسی باشد.