دانلود: بررسی مبنای تحولات قانونی راجع به ارث زوجه در حقوق ایران

چکیده………………………………………………………………………………………………………………………………………….1

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………….2

1-2- بیان مسئله……………………………………………………………………………………………………………………………5

1-3- ضرورت تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………6

1-4- پیشینه تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………….8

1-5- اهداف تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………….13

1-5-1- هدف اصلی ………………………………………………………………………………………………………………….13

1-5-2- اهداف فرعی ………………………………………………………………………………………………………………..13

1-6- سوالات تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………..13

1-7- فرضیات تحقیق………………………………………………………………………………………………………………….14

1-8- مفاهیم ……………………………………………………………………………………………………………………………..15

1-8-1- ارث……………………………………………………………………………………………………………………………..15

1-8-2- معنای لغوی…………………………………………………………………………………………………………………..15

1-8-3- معنای اصطلاحی ارث…………………………………………………………………………………………………….15

1-8-4- ترکه……………………………………………………………………………………………………………………………..17

فصل دوم: وضعیت ارث زن در تمدنهای قدیم و ادیان الهی

2-1- وضعیت ارث زن در تمدنهای قدیم………………………………………………………………………………………19

2-2- وضعیت ارث زن در تمدن چین……………………………………………………………………………………………19

2-3- وضعیت ارث زن در تمدن هند…………………………………………………………………………………………….20

2-4- وضعیت ارث زن در دوران جاهلیت……………………………………………………………………………………..21

2-5- وضعیت ارث زن در ایران باستان………………………………………………………………………………………….22

2-6- مقایسه ارث زن و مرد در ادیان الهی(غیر از اسلامی) ……………………………………………………………..23

2-6-1- در دین یهود………………………………………………………………………………………………………………….23

2-6-2- در دین مسیح…………………………………………………………………………………………………………………23

2-6-3- در دین زرتشت……………………………………………………………………………………………………………..24

2-7- دگرگونی میراث زن با ظهور اسلام……………………………………………………………………………………….24

2-8- مبنای تعلق ارث به زوجه در فقه اسلامی و حقوق مدنی………………………………………………………….26

2-8-1- مبنای تعلق ارث به زوجه در فقه اسلامی…………………………………………………………………………..26

2-8-2- مبنای تعلق ارث به زوجه در حقوق مدنی………………………………………………………………………….29

2-9- مقایسه ارث زن و مرد در حقوق ایران…………………………………………………………………………………..30

2-10- مبنای محرومیت جزئی سهم الارث زن نسبت به شوهر…………………………………………………………31

2-10-1- نظریه اول:پایین بودن ارزش و اختیار زن نسبت به شوهر…………………………………………………..31

2-10-2- نظریه دوم:مسئولیت مالی و اجتماعی مرد نسبت به زن بیشتر است……………………………………..32

فصل سوم: شرایط و موانع ارث بردن زوجه

3-1- شرایط ارث بردن زوجه………………………………………………………………………………………………………35

3-1-1- وجود پیمان زناشوئی………………………………………………………………………………………………………36

3-1-1-1- صحت نکاح و مساله زناشویی……………………………………………………………………………………..36

3-1-1-2- ازدواج در حال بیماری منتهی به مرگ…………………………………………………………………………..38

3-1-1-3- مبنای این حکم استثنائی……………………………………………………………………………………………..38

3-1-1-3- الف- بطلان عقد به موجب روایات و اجماع…………………………………………………………………38

3-1-1-3- ب- سوء نیت زوج…………………………………………………………………………………………………….40

3-1-1-4- شرایط محرومیت زن از ارث شوهر بر طبق ماده 945ق.م ……………………………………………….40

3-1-1-5- انتقاد بر ماده 945ق.م………………………………………………………………………………………………….42

3-1-2- دائمی بودن پیمان زناشوئی………………………………………………………………………………………………43

3-1-2-1- نظرات فقها در خصوص توارث زوجین در ازدواج موقت……………………………………………….43

3-1-2-1-الف- نظر اول: نکاح منقطع مثل نکاح دائم مطلقاً موجب ارث خواهد بود خواه شرط ارث شده باشد، خواه نه………………………………………………………………………………………………………………………………43

3-1-2-1- ب-نظردوم:اصولا نکاح منقطع موجب ارث است مگراینکه شرط عدم توارث شده باشد……..44

3-1-2-1- ج-نظرسوم:اصولا نکاح منقطع موجب ارث نیست مگراینکه شرط توارث گردیده باشد………45

3-1-2-1- د-نظرچهارم:نکاح منقطع مطلقا موجب ارث نیست،خواه شرط توارث شده باشد،خواه نه……45

3-1-2-2- روایاتی که بر عدم توارث زوجین در نکاح موقت دلالت دارد………………………………………….46

3-1-2-3- نظر قانون مدنی………………………………………………………………………………………………………….47

3-1-3- بقای رابطه زوجیت تا زمان فوت……………………………………………………………………………………..48

3-1-3-1- توارث زوجین در صورت فوت یکی از آنها در عده طلاق رجعی…………………………………….48

3-1-3-2- ارث زوجه در طلاق در مرض متصل  به موت………………………………………………………………49

3-1-3-2-الف-  شرایط ارث بری زوجه بر طبق ماده 944ق.م…………………………………………………………50

3-1-3-2- ب- مبنای ارث بردن زوجه در طلاق در  مرض متصل به موت……………………………………….51

3-1-3-2- ب- 1- روایاتی که قصد اضرار را علت ارث بری زوجه میداند……………………………………….51

3-1-3-2- ب- 2- عدم نفوذ طلاق نسبت به ارث…………………………………………………………………………52

3-1-3-3- وضعیت ارث زوجه در طلاقی که به درخواست زن و به حکم دادگاه واقع میشود………………53

3-1-4- محروم و ممنوع نبودن از ارث ………………………………………………………………………………………..54

3-1-4-1- قتل مورث…………………………………………………………………………………………………………………55

3-1-4-1- الف- مقتول باید به هنگام مرگ در مقام مورث قاتل باشد……………………………………………….56

3-1-4-1- ب- قتل باید عمدی باشد……………………………………………………………………………………………56

3-1-4-1- ج- قتل مورث به حکم قانون یا برای دفاع نباشد……………………………………………………………56

3-1-4-2- کفر…………………………………………………………………………………………………………………………..57

3-1-4-3- لعان………………………………………………………………………………………………………………………….58

3-1-4-3- الف- لعان و تشریفات آن……………………………………………………………………………………………59

فصل چهارم: کمیت و کیفیت سهم الارث زوجه

4-1 قلمرو سهم الارث زوجه……………………………………………………………………………………………………….60

4-2- صاحب فرض بودن زوجه…………………………………………………………………………………………………..61

4-3- وراثت زوجه همراه با وارثان نسبی……………………………………………………………………………………….62

4-4- ارث زوجه با وجود اولاد برای متوفی……………………………………………………………………………………63

4-5- ارث زوجه در صورت نبود اولاد برای متوفی ………………………………………………………………………..64

4-6- سهم الارث زوجات متعدد…………………………………………………………………………………………………..64

4-7- ارث زوجه ای که قرابت نسبی با متوفی دارد………………………………………………………………………….65

4-8- سهم الارث زوجه ای که وارث منحصر به فرد است……………………………………………………………….66

4-8-1- اقوال فقهای شیعه در صورتی که زوجه وارث منحصر به فرد باشد……………………………………….66

4-8-1-1- نظریه که زوجه را از بردن بیش از 4/1محروم میدارد ……………………………………………………..66

4-8-1-1- الف- اصل عدم وراثت……………………………………………………………………………………………….67

4-8-1-1- ب- شهرت عظیم این نظر نزد فقها………………………………………………………………………………68

4-8-1-1- ج- مضامین غیر قابل خدشه روایات…………………………………………………………………………….68

4-8-1-2- نظریه ای که زوجه را وارث تمام ترکه میداند………………………………………………………………..69

4-8-1-3- نظریه فقها مبنی بر تقاوت قایل شدن بین زمان حضور امام و زمان غیبت…………………………..70

4-8-2- نظر قانون مدنی……………………………………………………………………………………………………………..71

4-9- بیان نظرات فقها در خصوص اموال موضوع ارث زوجه …………………………………………………………72

4-9-1- نظر اول:ارث بردن زوجه از تمام ترکه……………………………………………………………………………….72

4-9-2- نظر دوم:اختصاص محرومیت زوجه به عرصه خانه و اماکن مسکونی …………………………………..74

4-9-3- نظر سوم:حرمال زوجه از عین زمین منزل و ارث بردن او از بهای آن…………………………………….76

4-9-4- نظر چهارم:تفصیل زوجه دارای فرزند و زوجه ای که فرزند ندارد…………………………………………77

4-9-5-نظرپنجم:محرومیت زوجه از عین بنا و درختان و محرومیت او از ارث بردن زمین بطور مطلق…..79

4-10- نظر قانون مدنی………………………………………………………………………………………………………………..80

4-11- ارث زوجه از حق شفعه……………………………………………………………………………………………………82

فصل پنجم:تحولات قانونی راجع به ارث زوجه

5-1- تحولات اجتماعی و اقتصادی و امکان تحول در قانون گذاری در مورد ارث زوجه…………………….85

5-1-1- ارث زن در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران……………………………………………………………….85

5-1-2- ارث زن در اعلامیه جهانی حقوق بشر وکنوانسیون رفع هر گونه تبعیض علیه زنان…………………86

5-1-3- مقتضیات زمانی و تاثیر آن بر میراث زوجه………………………………………………………………………..87

5-1-4- تحولات اقتصادی و اثر آن بر اصلاح ارث زوجه ……………………………………………………………….88

5-1-5- تحولات اجتماعی و اثر آن بر اصلاح ارث زوجه………………………………………………………………..90

5-1-6- حکم حکومتی و مصلحت اجتماعی و تاثیر آن در اصلاح ارث زوجه……………………………………94

5-2- تلاش متفکرین و حقوقدانان اسلامی برای یافتن راحلهای مناسب قانونی…………………………………..96

5-2-1- تمییز فقه از اسلام ضروری است………………………………………………………………………………………97

5-2-2- پذیرش نظرهای نو وجدید در امور اجتماعی……………………………………………………………………..98

5-2-3- راهکاری برای جبران نقیصه سهم الارث زوجه ……………………………………………………………….99

5-3- نظر رهبر معظم انقلاب راجع به اصلاح ارث زوجه ……………………………………………………………..100

5-4- بررسی روند اصلاح مواد 946،947و948ق.م……………………………………………………………………….102

5-4-1- نظر فقها و حقوقدانان در خصوص اصلاحیه راجع به ارث زوجه……………………………………….106

5-5- بررسی ماده 948ق.م…………………………………………………………………………………………………………108

5-6- نتیجه گیری و پیشنهاد……………………………………………………………………………………………………….111

منابع………………………………………………………………………………………………………………………………………..114

چکیده انگلیسی…………………………………………………………………………………………………………………………117