بررسی فقهی و قانونی اشتغال زن، حق زوج در منع اشتغال زوجه با توجه به رویه عملی دادگاه¬ها در صدورحکم به منع زوجه از اشتغال و نحوه اجرای آن

فهرست مطالب

مقدمه…………………………………………………………………………..1

1. طرح موضوع………………………………………………………………………………………………………………1

2. بیان مسئله………………………………………………………………………………………………………………………………………3

3. سابقۀ پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………………………5

4. انگیزه نگارش تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………….8

5. اهداف تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………………9

6. سوالات و فرضیه‌های پژوهش………………………………………………………………………………………………………….10

           6.1. سؤالات پژوهش………………………………………………………………………………………………………………10

           6.2. فرضیه‌های پژوهش…………………………………………………………………………………………………………..11

7. روش تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………………12

8. سازماندهی تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………13

فصل اول: جایگاه اشتغال زنان در ایران و جهان…………………………………16

طرح موضوع……………………………………………………………………………………………………………………………………17

مبحث اول: توسع و اشتغال زنان…………………………………………………………………………………17

           گفتار اول: وضعیت اشتغال زنان در جهان……………………………………………………………………………………..18

           گفتار دوم: وضیعت اشتغال زنان در ایران…………………………………………………………………………………….20

           گفتار سوم: موانع اشتغال زنان……………………………………………………………………………………………………22

                          بند اول: میزان پایین فعالیت زنان……………………………………………………………………………………23

                          بند دوم: ساختار تبعیض‌آمیز اشتغال……………………………………………………………………………….23

                          بند سوم: تبعیض در‌ رابطۀ‌ شغل با مـیزان تحصیلات……………………………………………………………24

                          بند چهارم: تبعیض در رابطه شغل با رشتۀ تحصیلی…………………………………………………………..25

مبحث دوم: اشتغال زنان در اسناد بین‌المللی…………………………………………………………………25

           گفتار اول: مقاوله‏نامه کار اجباری (مصوب 1930)………………………………………………………………………..26

           گفتار دوم: اعلامیه جهانی حقوق بشر (مصوّب 1948) ……………………………………………………………………26

           گفتار سوم: مقاوله‏نامه تساوی اجرت کارگران زن و مرد در قبال کار (1951) ……………………………………..27

           گفتار چهارم: مقاوله‏نامه نفی تبعیض در امور مربوط به اشتغال (1958)……………………………………………….28

           گفتار پنجم: میثاق حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی (1966)………………………………………………………28

           گفتار ششم: کنوانسیون رفع کلیه تبعیضات علیه زنان (1979)…………………………………………………………..29

           گفتار هفتم: اعلامیه اسلامی حقوق بشر (مصوب 1990) ………………………………………………………………….30

           گفتار هشتم: منشور حقوق و مسئولیت‏های زن در کشورهای اسلامی (مصوّب 1385)…………………………….30

مبحث سوم: حق اشتغال زنان در اسلام و فقه شیعه ………………………………………………………….32

           گفتار اول: قرآن……………………………………………………………………………………………………………………..32

           گفتار دوم: سنت…………………………………………………………………………………………………………………….37

           گفتار سوم: فقه شیعه………………………………………………………………………………………………………………..39

مبحث چهارم: حق اشتغال زنان در قوانین ایران…………………………………………………………….44

           گفتار اول: به رسمیت‌شناختن حق اشتغال زنان……………………………………………………………………………….44

           گفتار دوم: محدودیت‌های حق اشتغال زنان…………………………………………………………………………………..50

فصل دوم: قاعدۀ منع زوجه از اشتغال از سوی زوج در قانون ایران……………..53

طرح موضوع……………………………………………………………………………………………………………………………………54

مبحث اول: شکل‌گیری محدودیت اشتغال زوجه پس از ازدواج……………………………………….54

           گفتار اول: تأسیس قاعدۀ منع اشتغال زوجه……………………………………………………………………………………54

                         بند اول: مادۀ 1105 قانون مدنی………………………………………………………………………………………55

                        بند دوم: مادۀ 1117 قانون مدنی………………………………………………………………………………………55

                       بند سوم: مادۀ 18 قانون حمایت خانواده……………………………………………………………………………..56

           گفتار دوم: بررسی فقهی قاعدۀ منع اشتغال زوجه……………………………………………………………………………58

بند اول: اختیار شوهر در منع‌کردن همسر برای خروج از منزل…………………………………………………..58

بند دوم: نقد نظر مشهور فقهای شیعه ………………………………………………………………………………….61

بند سوم: نسبی‌بودن اختیار شوهر در منع‌کردن همسر برای خروج از منزل……………………………………62

           گفتار سوم: مبنای قانونی قاعدۀ منع اشتغال زوجه…………………………………………………………………………….63

بند اول: ریاست زوج در خانواده……………………………………………………………………………………….63

بند دوم: تمکین……………………………………………………………………………………………………………..64

بند سوم: تکلیف زوجین در تشیید مبانی خانواده و تربیت فرزندان…………………………………………….65

بند چهارم: عدم مسؤولیت زن در تأمین معاش خانواده……………………………………………………………66

مبحث دوم: تحلیل حقوقی قاعدۀ منع اشتغال زوجه………………………………………………………..66

          گفتار اول: تحلیل حقوقی مادۀ 1105 قانون مدنی…………………………………………………………………………….66

بند اول: قلمرو گسترده رياست زوج…………………………………………………………………………………..67

بند دوم: قلمرو محدود ریاست زوج…………………………………………………………………………………..67

بند سوم: تدقیق در مادۀ 1105 قانون مدنی……………………………………………………………………………68

          گفتار دوم: تحلیل حقوقی مادۀ 1117 قانون مدنی…………………………………………………………………………….69

بند اول: شرط تنافی شغل زوجه با مصالح خانواده یا حیثیات زوجین‌………………………………………….69

بند دوم: مغایرت شـغل با مصالح خانواده…………………………………………………………………………….70

بند سوم: تنافی شغل با حیثیات زوجین………………………………………………………………………………..71

          گفتار سوم: تحلیل مادۀ 18 قانون حمایت خانواده 1353………………………………………………………………….72

بند اول: حق متقابل زوجه برای محدود کردن اشتغال زوج………………………………………………………73

بند دوم: شرط عدم اختلال در معيشت برای مخالف زوجه با اشتغال زوج……………………………………74

بند سوم: معیار تشخیص شغل منافی مصالح خانواده و حیثیات زوجین………………………………………..75

بند چهارم: موکول‌شدن تشخيص منافات شغل با مصالح خانواده يا حيثيات زوجين به دادگاه…………..76

فصل سوم: شرط ضمن عقد نکاح در جهت اشتغال زوجه و تأثیر منع اشتغال زوجه بر قراردادها…………………………………………………………………….77

طرح موضوع……………………………………………………………………………………………………………………………………78

مبحث اول: شرط ضمن عقد نکاح در جهت اشتغال زوجه ………………………………………………..78

         گفتار اول: تعریف شرط و شرط ضمن عقد نکاح……………………………………………………………………………79

بند اول: شرط به اعتبار ارتباط آن با عقد…………………………………………………………………………………79

بند دوم: تقسيم شرط به اعتبار تأثير و نفوذ آن در عقد يا به اعتبار موضوع……………………………………….79

بند سوم: شرط در اصطلاح فقهی………………………………………………………………………………………….80

بند چهارم: شرط در قانون مدنی……………………………………………………………………………………………81

بند پنجم: شروط ضمن عقد نکاح…………………………………………………………………………………………81

         گفتار دوم: شرط ضمن عقد نکاح در جهت آزادی اشتغال زوجه…………………………………………………………82

بند اول: ضرورت حقوقی………………………………………………………………………………………………….82

بند دوم: تعریف قانونی……………………………………………………………………………………………………..83

         گفتار سوم: مبانی فقهی شرط آزادی اشتغال زوجه……………………………………………………………………………83

بند اول: ماهیت فقهی عقد نکاح …………………………………………………………………………………………84

بند دوم: آزادی زوجه برای خروج از منزل……………………………………………………………………………85

بند سوم: نظر فقهای معاصر در مورد شرط ضمن عقد نکاح برای آزادی اشتغال زوجه……………………..86

         گفتار چهارم: تحلیل حقوقی شرط ضمن عقد نکاح برای اشتغال همسر………………………………………………….89

بند اول: انواع شروط حق اشتغال زوجه…………………………………………………………………………………89

           ‌ الف) شروط ضمن عقد لازم خارج عقد نکاح…………………………………………………………….90

           ب) شرط تصريحي ضمن عقد نکاح………………………………………………………………………….93

بند دوم: حق ریاست زوج و محدود شدن آن با شرط ضمن عقد………………………………………………..94

گفتار پنجم: شرط ضمن عقد مبنی بر منع اشتغال زوجه………………………………………………………………………..95

بند اول: توافق زوجین در قالب شرط صفت…………………………………………………………………………..96

بند دوم: توافق در قالب شرط نتیجه……………………………………………………………………………………..97

بند سوم: توافق در قالب شرط فعل……………………………………………………………………………………….97

مبحث دوم: ساقط شدن شرط ضمن عقد نکاح مبنی بر آزادی اشتغال زوجه و آثار آن…………….99

گفتار اول: حکم دادگاه بر منع اشتغال زوجه ………………………………………………………………………………99

گفتار دوم: آثار منع اشتغال زوجه……………………………………………………………………………………………100

           بند اول: مسؤلیت عدم اجرای تعهدات همسر‌ …………………………………………………………….101

           بند دوم: مسؤولیت خسارات وارد شده به اشخاص ثالث……………………………………………….105

           بند سوم: جبران خسارت همسر……………………………………………………………………………….107

مبحث سوم: وضعیت منع اشتغال در ازدواج محجورین………………………………………………….108

گفتار اول: صغیر…………………………………………………………………………………………………………………..109

بند اول: زوج صغیر دارای ولی………………………………………………………………………………………….110

بند دوم: زوجۀ صغیر دارای ولی………………………………………………………………………………………..110

بند سوم: محجور صغیر فاقد ولی……………………………………………………………………………………….110

گفتار دوم: مجنون…………………………………………………………………………………………………………………111

بند اول: زوج مجنون دارای جنون متصل به صغر…………………………………………………………………..112

بند دوم: زوج مجنون فاقد جنون متصل به صغر…………………………………………………………………….112

بند سوم: زوجۀ مجنون دارای جنون متصل به صغر………………………………………………………………..113

بند چهارم: زوجۀ مجنون فاقد جنون متصل به صغر………………………………………………………………..113

گفتار سوم: غیر رشید…………………………………………………………………………………………………………….114

جمع‌بندی و نتیجه‌گیری…………………………………………………………………..115

پیشنهادات ……………………………………………………………………………….118

منابع و مأخذ……………………………………………………………………………..119