دانلود:بررسی فقهی و حقوقی سن مسئولیت کیفری

فهرست مطالب

کلیات

مقدمه……………………………………………………………………………………………………………… 1

مبحث اول: جرم و گناه…………………………………………………………………………………….. 7

گفتار اول : ضرورت شناخت جرم از نظر مبانی حقوقی…………………………………………… 7

گفتار دوم : تعاریف جرم و گناه……………………………………………………………………….. 8

الف: مفهوم لغوی جرم…………………………………………………………………………………. 8

ب: جرم در علم جرم شناسی………………………………………………………………………… 10

ج: تعریف جرم از دیدگاه حقوقدانان و قوانین موضوعه…………………………………………. 11

د: تعریف جرم در فقه اسلامی ………………………………………………………………………. 17

هـ : مفهوم جرم در قرآن کریم……………………………………………………………………….. 24

و : مصادیق جرم در سنّت…………………………………………………………………………….. 26

ز : سخنان فقها درباره­ی تعریف جرم و گناه………………………………………………………. 28

مبحث دوم: اقسام جرم در آئینه فقه………………………………………………………………….. 32

الف-مفهوم فقهی عام جرم……………………………………………………………………………… 32

ب-مفهوم فقهی خاص جرم…………………………………………………………………………….. 32

مبحث سوم: مسئولیت از دیدگاه مبانی فقهی و حقوقی………………………………………… 34

گفتار اول : تعریف فقهی و حقوقی مسئولیت………………………………………………………… 34

گفتار دوم : وجود افتراق بین مسئولیت و جرم جزائی و مسئولیت یا شبه جرم مدنی………….. 36

الف- از نظر تعریف……………………………………………………………………………………. 36

ب- از نظر هدف……………………………………………………………………………………….. 37

ج- از نظر قلمرو………………………………………………………………………………………… 38

د – از نظر ارزیابی رفتار مرتکب جرم و عامل زیان………………………………………………. 39

و- از نظر مطالبه ضرر و زیان…………………………………………………………………………. 39

مبحث چهارم: تعریف مسئولیت کیفری……………………………………………………………… 41

مبحث پنجم: ارکان مسئولیت کیفری………………………………………………………………… 44

1- قدرت تشخیص……………………………………………………………………………………….. 44

2- آزادی اراده……………………………………………………………………………………………. 44

مبحث ششم: مبانی مسئولیت کیفری……………………………………………………………….. 52

گفتار اول : نظریه های اصلی راجع به اراده ی ارتکاب جرم……………………………………… 52

1-1- نظریه آزادی اراده و اختیار……………………………………………………………………. 52

2-1- نظریه نفی اراده و اختیار……………………………………………………………………….. 55

3-1- نظریه مختلط…………………………………………………………………………………….. 56

4-1- تقصیر و خطا…………………………………………………………………………………….. 59

گفتار دوم : تقصیر چیست؟……………………………………………………………………………… 59

گفتار سوم : اقسام تقصیر………………………………………………………………………………… 61

الف- بی احتیاطی………………………………………………………………………………………. 61

ب- بی مبادلاتی………………………………………………………………………………………… 62

ج- عدم مهارت…………………………………………………………………………………………. 63

د- عدم رعایت نظامات دولتی……………………………………………………………………….. 63

مبحث هفتم : سیر تحولات مسئولیت کیفری در ادوار مختلف تاریخ……………………… 65

گفتار اول : نگرشی بر نظام های دادگستری در ادوار تاریخی……………………………………. 65

1- دوره انتقام فردی……………………………………………………………………………………. 66

خصوصیات نظام انتقام فردی…………………………………………………………………………. 67

الف- موضوعی بودن مسئولیت……………………………………………………………………….. 67

ب- جمعی بودن مسئولیت…………………………………………………………………………….. 68

ج- نامعین بودن نوع و میزان مجازات……………………………………………………………….. 69

2- دوره ی نظام دادگستری خصوصی با ویژگی های ذیل…………………………………….. 69

الف- تبدیل مسئولیت کیفری جمعی به مسئولیت فردی…………………………………………. 69

ب- برقراری مجازات قصاص……………………………………………………………………….. 70

ج- برقراری نظام سازش………………………………………………………………………………. 61

3- نظام دادگستری عمومی…………………………………………………………………………… 71

مبحث هشتم: دوره های محدودیت سنی مسئولیت کیفری از نظر جرم شناسی………. 74

1. دوره طفولیت……………………………………………………………………………………… 74

2. دوره نوجوانی…………………………………………………………………………………….. 76

3. دوره جوانی……………………………………………………………………………………….. 79

4. دوره بزرگسالی…………………………………………………………………………………… 81

5. دوره کهنسالی…………………………………………………………………………………….. 82

مبحث نهم : نگرشی بر شرایط مسئولیت کیفری گذر تاریخ………………………………….. 85

گفتار اول : شرایط مسئولیت کیفری در مکتب­های مختلف تاریخی…………………………….. 85

1- شرایط مسئولیت کیفری در دوران باستان………………………………………………………. 85

2- شرایط مسئولیت کیفری در مکتب کلاسیک………………………………………………….. 88

3- شرایط مسئولیت کیفری در مکتب نئوکلاسیک………………………………………………. 91

4-شرایط مسئولیت کیفری در مکتب تحققی……………………………………………………… 93

5-شرایط سن مسئولیت کیفری در مذاهب و ادیان……………………………………………….. 95

6- شرایط مسئولیت کیفری در قانون مجازات اسلامی…………………………………………… 99

الف:شرایط عامه تکلیف………………………………………………………………………………. 99

ب:اصل شخصی بودن مسئوولیت کیفری………………………………………………………….. 101

ج:مسئوولیت ناشی از فعل دیگری…………………………………………………………………… 101

د:مسئوولیت کیفری اشخاص حقوقی……………………………………………………………….. 101

هـ:عنصر روانی در جرائم عمدی…………………………………………………………………….. 103

و:عنصرروانی در جرائم غیر عمدی………………………………………………………………….. 104

مبحث دهم: ضرورت تفکیک بین مسئولیت کیفری و سن بلوغ کیفری…………………… 105

فصل اول – دین و مسئولیت کیفری………………………………………………………………….. 108

مبحث اول : مبانی شرعی سن مسئولیت کیفری از نظر اسلام……………………………….. 108

1- سن مسئولیت کیفری از منظر قرآن کریم………………………………………………………….. 109

2- سن مسئولیت کیفری در سنت نبوی………………………………………………………………… 112

3- سن مسئولیت کیفری در  احادیث امامان معصوم علیهم السلام…………………………………. 113

1. بلوغ جنسی……………………………………………………………………………………………… 114

2. بلوغ سنی………………………………………………………………………………………………… 115

3. روایات صرفاً مبتنی بر سن…………………………………………………………………………… 116

4- سن مسئولیت کیفری از منظر فقهای عظام شیعه………………………………………………….. 120

الف: نظریه‌ی مشهور فقهای امامیه……………………………………………………………………… 120

ب: نظریه و اقوال مخالف مشهور فقهای امامیه……………………………………………………….. 121

فصل دوم : محدوده­ی سنی مسئولیت کیفری از نظر مقررات قانونی……………………….. 124

مبحث اول : محدوده­ی سنی مسئولیت کیفری از نظر مقررات داخلی…………………….. 124

رژیم قانون مجازات عمومی سال 1304هـ ش………………………………………………………….. 126

1- اطفال کمتر از 12سال……………………………………………………………………………….. 126

2- اطفال بین 12 تا 15 سال…………………………………………………………………………….. 127

3- اطفال بین 15 تا 18 سال…………………………………………………………………………….. 128

ب- محدوده­ی سنّی مسئولیت کیفری در قانون مجازات اسلامی……………………………………… 129

مبحث دوم: عوامل رافع مسئولیت کیفری در قوانین داخلی ایران…………………………. 130

1- طفولیت یا صغر سنی…………………………………………………………………………………… 130

1-دوره کودکی و عدم تمیز مطلق………………………………………………………………….. 133

2-طفولیت و عدم تمیز نسبی………………………………………………………………………….. 133

3-دوره خاصی از بلوغ و سن قانونی………………………………………………………………… 134

مبحث سوم :محدوده سنی مسئولیت کیفری از نظر مقررات بین المللی و یا سن مسئولیت کیفری از نظر اسناد بین المللی  و قوانین کشورهای مختلف……………………………………………………………………. 135

فصل سوم : بلوغ شرعی یا بلوغ کیفری………………………………………………………………. 136

مبحث اول : بلوغ شرعی و رابطه آن با مسئولیت کیفری ………………………………………. 136

مبحث دوم: نگرشی بر موضوعیت یا طریقیت سن در تحقق مسئولیت کیفری ودر مبانی فقهی مسلمین و منظرروایات…………………………………………………………………………………………………………………….. 145

1-تعریف لغوی و اصطلاحی بلوغ……………………………………………………………………….. 147

2- سن بلوغ(طریقیت یا موضوعیت سن بلوغ در تحقق مسئولیت کیفری در فقه اهل سنت و جماعت) 148

الف: قول به علامت بلوغ نبودن سن……………………………………………………………………. 149

ب: قول به علامت بلوغ بودن سن………………………………………………………………………. 150

مبحث سوم : نقد و ارزیابی ادله قائلین به موضوعیت سن بلوغ در فقه اهل سنت………… 152

مبحث چهارم : سن بلوغ در قرآن و فقه شیعه وبررسی موضوعیت یا طریقت آن…………. 155

1-کتاب قرآن و آیات بلوغ…………………………………………………………………………….. 157

2-بلوغ نکاح ورشد در قرآن کریم……………………………………………………………………. 158

3-روایات وارده در رابطه با سن بلوغ…………………………………………………………………. 159

4-اجماع ادعائی در سن بلوغ…………………………………………………………………………… 162

مبحث پنجم:آیاآیات نازله در قرآن کریم در رابطه با سن بلوغ دلالت بر موضوعیت سن بلوغدر تحقق مسئولیت و تکلیف دارد     162

مبحث ششم: آیا روایات وارده در رابطه با سن بلوغ دلالتی بر موضوعیت سن بلوغ دارد…………. 163

نتیجه تحقیق……………………………………………………………………………………………………… 167

منابع و مآخذ ………………………………………………………………………………………………………  178