بررسی ارتباط بین توده‌ی بدنی، اختلالات هورمونی و برخی عوامل خونی در بیماران مبتلا به سندرم تخمدان‌ پلی‌کیستیک (PCOS)

 

عنوان                                                                                                               صفحه

چكيده………………………………………………………………………………………………………………………….. 1

فصل اول: مقدمه……………………………………………………………………………………………………………… 2

فصل دوم: مروري بر تحقیقات انجام شده

2-1- سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)…………………………………………………………………………. 5

2-2- سابقه‌ی سندرم تخمدان پلی‌کیستیک……………………………………………………………………………. 7

2-3- اپیدومیولوژی سندرم تخمدان پلی‌کیستیک…………………………………………………………………….. 7

2-4- خصوصیات بالینی سندرم تخمدان پلی‌کیستیک………………………………………………………………. 8

2-5- چرخه‌ی قاعدگي……………………………………………………………………………………………………. 10

2-5-1- فاز فوليکولار…………………………………………………………………………………………………….. 10

2-5-1-1- فوليکول بدوی………………………………………………………………………………………………. 11

2-5-1-2- فوليکول پيش انترال………………………………………………………………………………………… 13

2-5-1-3- فولیکول انترال……………………………………………………………………………………………….. 15

2-5-1-4- انتخاب فولیکول غالب…………………………………………………………………………………….. 16

2-5-1-5- فولیکول پیش تخمک‌گذاری……………………………………………………………………………… 18

2-5-1-6- تخمک‌گذاری……………………………………………………………………………………………….. 21

2-5-2- فاز لوتئال…………………………………………………………………………………………………………. 23

2-6- عدم تخمک‌گذاری…………………………………………………………………………………………………. 27

2-6-1- علل عدم تخمک‌گذاری……………………………………………………………………………………….. 27

2-6-2- نقائص مرکزی…………………………………………………………………………………………………… 30

2-6-2-1- تومورهای هیپوفیز…………………………………………………………………………………………… 31

2-6-2-2- هیپرپرولاکتینمی…………………………………………………………………………………………….. 31

2-6-3- بالا بودن غلظت استروژن به طور مزمن……………………………………………………………………. 31

2-6-4- نقص در فوران LH……………………………………………………………………………………………. 32

2-7- بیماری‌های موضعی تخمدان……………………………………………………………………………………… 33

2-7-1- سندرم تخمدان چند کیستی…………………………………………………………………………………… 33

2-7-1-1- زنان با یک مشخصه‌ی منحصر تخمدان‌های پلی‌کیستیک………………………………………….. 36

2-7-1-2- تعریف حاضر از تخمدان پلی‌کیستیک…………………………………………………………………. 36

2-7-1-3- ویژگی‌های بالینی و بیوشیمیایی PCOS……………………………………………………………….. 39

2-7-1-3-1- گنادوتروپین‌ها در PCOS……………………………………………………………………………. 39

2-7-1-3-1-1- ترشح نامناسب گنادوتروپین……………………………………………………………………… 39

2-7-1-3-2- تولید استروئید در زنان PCOS………………………………………………………………………. 40

2-7-1-3-2-1- ترشح آندروژن……………………………………………………………………………………… 40

2-7-1-3-2-2- تولید استروئید در تخمدان………………………………………………………………………… 40

2-7-1-3-2-3- هیپرآندروژنمی………………………………………………………………………………………. 43

2-7-1-3-2-3-1- هیپرآندروژنیسم بالینی…………………………………………………………………………. 45

2-7-1-3-3- اختلالات تیروئیدی…………………………………………………………………………………….. 46

2-7-1-3-4- هیپرپرولاکتینمی…………………………………………………………………………………………. 46

2-7-1-3-5- خصوصیات متابولیکی در PCOS…………………………………………………………………… 46

2-7-1-3-5-1- تحمل گلوکز…………………………………………………………………………………………. 46

2-7-1-3-5-2- مقاومت به انسولین…………………………………………………………………………………. 47

2-7-1-3-5-3- کلیرانس و ترشح انسولین………………………………………………………………………… 49

2-7-1-3-5-4- مقاومت انسولینی در زنان PCO………………………………………………………………… 50

2-7-1-3-5-5- فاکتورهای رشد شبه‌انسولینی در PCOS………………………………………………………. 50

2-7-1-3-6- لپتین و PCOS………………………………………………………………………………………….. 52

2-7-1-3-7- لیپیدها و PCOS………………………………………………………………………………………… 54

2-7-1-3-7-1- دیس‌لیپیدمی…………………………………………………………………………………………. 55

2-7-1-3-8- تنظیم وزن و انرژی…………………………………………………………………………………….. 55

2-7-1-3-9- هیرسوتیسم………………………………………………………………………………………………. 56

2-7-1-3-9-1- هیرسوتیسم ایدیوپاتیک……………………………………………………………………………. 57

2-7-1-3-10- اختلالات قاعدگی و خطر ابتلا به سرطان آندومتر…………………………………………….. 58

2-7-1-3-11- ژنتیک PCOS…………………………………………………………………………………………. 59

2-7-1-3-12- مدیریت بالینی………………………………………………………………………………………… 60

2-7-1-3-13- تغییرات نحوه‌ی زندگی……………………………………………………………………………… 61

2-8- ناهنجاری‌های متابولیک و خطرات سلامت همراه با آن‌ها…………………………………………………. 62

2-9- معیارهای تشخیص PCOS………………………………………………………………………………………. 64

فصل سوم: مواد و روش‌ها

3- 1- منشور اخلاقی……………………………………………………………………………………………………… 66

3- 2- جامعه‌ی مورد مطالعه……………………………………………………………………………………………… 66

3- 3- نمونه‌گیری…………………………………………………………………………………………………………… 67

3-3-1- خون‌گیری وریدی………………………………………………………………………………………………. 67

3-4- آزمایش‌های بیوشمیایی……………………………………………………………………………………………. 67

3-4-1- اندازه‌گیری گلوکز………………………………………………………………………………………………. 67

3-4-2- اندازه‌گیری پروفایل لیپیدی…………………………………………………………………………………… 68

3-4-3- اندازه‌گیری تری‌گلیسرید………………………………………………………………………………………. 68

3-4-4- اندازه‌گیری کلسترول…………………………………………………………………………………………… 69

3-4-5- اندازه‌گیری لیپوپروتئین………………………………………………………………………………………… 70

3-4-5-1- اندازه‌گیری لیپوپروتئین با دانسیته‌ی بالا به روش مستقیم…………………………………………… 70

3-4-5-2- اندازه‌گیری لیپوپروتئین با دانسیته‌ی پایین……………………………………………………………… 70

3-4-6- سنجش هورمونی……………………………………………………………………………………………….. 71

3-4-6-1- اندازه‌گیری هورمون LH در سرم………………………………………………………………………… 71

3-4-6-2- اندازه‌گیری هورمون FSH در سرم………………………………………………………………………. 72

3-4-6-3- اندازه‌گیری هورمون تستوسترون در سرم………………………………………………………………. 73

3-4-6-4- اندازه‌گیری هورمون DHEA-S………………………………………………………………………….. 74

3-4-6-5- اندازه‌گیری هورمون پرولاکتین در سرم………………………………………………………………… 75

3-4-6-6- اندازه‌گیری هورمون آندروستندیون……………………………………………………………………… 76

3-4-6-7- اندازه‌گیری هورمون پروژسترون در سرم………………………………………………………………. 76

3-4-6-8- اندازه‌گیری هورمون استروژن در سرم………………………………………………………………….. 77

3-4-6-9- اندازه‌گیری هورمون TSH در سرم………………………………………………………………………. 78

3-5- تکمیل پرسش‌نامه‌ها………………………………………………………………………………………………… 79

3-5-1- پرسش‌نامه‌ی کیفیت زندگی…………………………………………………………………………………… 79

3-5-2- پرسش‌نامه‌ی دموگرافیک……………………………………………………………………………………… 79

3-6- تجزیه و تحلیل‌های آماری……………………………………………………………………………………….. 79

فصل چهارم: نتایج

4-1- بررسی ویژگی‌های جمعیت‌شناختی زنان مورد مطالعه……………………………………………………… 81

4-2- مقایسه‌ی هورمون‌ها در زنان PCOS با زنان سالم…………………………………………………………… 82

4-3- مقایسه‌ی عوامل خونی در زنان PCOS با زنان سالم……………………………………………………….. 87

4-4- مقایسه‌ی عوامل بالینی در زنان PCOS با زنان سالم………………………………………………………… 89

4-5- بررسی ارتباط نمایه‌ی توده‌ی بدنی با پارامترهای مورد مطالعه……………………………………………. 90

4-5-1- بررسی ارتباط نمایه‌ی توده‌ی بدنی با هورمون‌های مورد مطالعه………………………………………. 90

4-5-2- بررسی ارتباط نمایه‌ی توده‌ی بدنی با عوامل خونی مورد مطالعه……………………………………… 91

4-6- بررسی ارتباط سن با پارامترهای مورد مطالعه………………………………………………………………… 92

4-6-1- بررسی ارتباط سن با هورمون‌های مورد مطالعه………………………………………………………….. 92

4-6-2- بررسی ارتباط سن با عوامل خونی مورد مطالعه…………………………………………………………. 92

4-7- بررسی ارتباط سطوح هورمون‌ها با تشخیص نهایی (PCOS- سالم)……………………………………. 94

4-8- بررسی ارتباط سطوح عوامل خونی با تشخیص نهایی (PCOS- سالم)………………………………… 96

4-9- بررسی ارتباط بین هورمون‌های مورد مطالعه………………………………………………………………….. 98

4-10- بررسی ارتباط بین عوامل خونی مورد مطالعه………………………………………………………………. 98

4-11- بررسی ارتباط بین عوامل خونی و هورمون‌های مورد مطالعه……………………………………………. 100

فصل پنجم: بحث

5-1- شایع‌ترین علایم بالینی در افراد مبتلا به PCOS…………………………………………………………….. 101

5-2- شایع‌ترین عوامل خونی غیر طبیعی در افراد PCOS………………………………………………………… 104

5-3- تغییرات هورمونی افراد PCOS………………………………………………………………………………….. 105

5-4- متغیرهای دموگرافیک در بیماران PCOS……………………………………………………………………… 106

5-4-1- رابطه‌ی توده‌ی بدنی با هورمون‌ها و عوامل خونی در بیماران PCOS……………………………….. 106

5-4-1-1- رابطه‌ی توده‌ی بدنی و هورمون‌ها……………………………………………………………………….. 106

5-4-2- رابطه‌ی توده‌ی بدنی با عوامل خونی……………………………………………………………………….. 107

5-4-3- رابطه‌ی سن با هورمون‌ها و عوامل خونی در بیماران PCOS…………………………………………. 107

5-4-3-1- رابطه‌ی سن با هورمون‌ها………………………………………………………………………………….. 107

5-4-3-2- رابطه‌ی سن با عوامل خونی………………………………………………………………………………. 108

5-5- اثرات متقابل متغیرهای دموگرافیکی، هورمونی و خونی در بیماران PCOS……………………………. 109

5-6- کیفیت زندگی بیماران PCOS……………………………………………………………………………………. 110

5-7- نتیجه‌گیری کلی……………………………………………………………………………………………………… 111

6- منابع……………………………………………………………………………………………………………………….. 114

7- پیوست‌ها…………………………………………………………………………………………………………………. 127

8- چکیده‌ی انگلیسی………………………………………………………………………………………………………. 129

فهرست جدول‌ها

عنوان                                                                                                               صفحه

 

جدول 2-1- خلاصه‌ای از مطالعاتی نشان دهنده‌ی میزان شیوع تخمدان پلی‌کیستیک PCO به کمک اولتراسونوگرافی (برگرفته از Koivunen, 2001)………………………………………………………………………………………………………….. 36

جدول 2-2- مشخصات بافت‌شناسی تخمدان پلی‌کیستیک (برگرفته از Koivunen, 2001)……………….. 37

جدول 2-3- معیار اولتراسونوگرافی برای تشخیص PCO (برگرفته از Koivunen, 2001)………………… 37

جدول 2-4- کرایتریای تشخیصی برای سندرم‌ تخمدان پلی‌کیستیک برطبق تعاریف مختلف منتشر شده، برگرفته از Conder & Escobar-Morreale, 2007 )……………………………………………………………………………………………… 65

جدول3-1- تعداد افراد مورد مطالعه…………………………………………………………………………………… 67

جدول 3-2- مقادیر مورد انتظار برای سیستم تست LH به روش ELISA……………………………………. 72

جدول 3-3- مقادیر مورد انتظار برای سیستم تست FSH به روش ELISA………………………………….. 73

جدول 3-4- مقادیر مورد انتظار برای سیستم تست تستوسترون به روش ELISA………………………….. 74

جدول 3-5- مقادیر مورد انتظار برای سیستم تست پرولاکتین به روش ELISA…………………………….. 76

جدول 4-1- مقایسه‌ی ویژگی‌های جمعیت‌شناختی زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک و زنان سالم (کنترل)    82

جدول 4-2- مقایسه‌ی هورمون‌های مورد بررسی زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک و زنان سالم (کنترل)       83

جدول 4-3- مقایسه‌ عوامل خونی زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک و زنان سالم (کنترل)……….. 87

جدول 4-4- مقایسه‌ی عوامل بالینی زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک و زنان سالم (کنترل)…….. 89

جدول 4-5- ضریب همبستگی اسپیرمن بین نمایه‌ی توده‌ی بدنی با هورمون‌های مورد بررسی در دو گروه زنان مبتلا و غیرمبتلا به PCOS…………………………………………………………………………………………………………………………. 91

جدول 4-6- ضریب همبستگی اسپیرمن بین نمایه‌ی توده‌ی بدنی با عوامل خونی مورد بررسی در دو گروه زنان مبتلا و غیرمبتلا به PCOS…………………………………………………………………………………………………………………………. 92

جدول 4-7- ضریب همبستگی اسپیرمن بین سن با هورمون‌های مورد بررسی در دو گروه زنان مبتلا و غیرمبتلا به PCOS    93

جدول 4-8- ضریب همبستگی اسپیرمن بین سن با عوامل خونی مورد بررسی در دو گروه زنان مبتلا و غیرمبتلا به PCOS    93

جدول 4-9- مقادیر حساسیت، ویژگی، ارزش اخباری مثبت و ارزش اخباری منفی هورمون‌های مورد بررسی در نقطه‌ی برش تعیین شده…………………………………………………………………………………………………………………….. 96

جدول 4-10- مقادیر حساسیت، ویژگی، ارزش اخباری مثبت و ارزش اخباری منفی عوامل خونی مورد بررسی در نقطه‌ی برش تعیین شده…………………………………………………………………………………………………………………….. 97

جدول 4-11- ضریب همبستگی اسپیرمن بین هورمون‌های مورد مطالعه در دو گروه زنان مبتلا و غیرمبتلا به PCOS 99

جدول 4-12- ضریب همبستگی اسپیرمن بین عوامل خونی مورد مطالعه در دو گروه زنان مبتلا و غیرمبتلا به PCOS 98

جدول 4-13- ضریب همبستگی اسپیرمن بین عوامل خونی و هورمون‌های مورد مطالعه در دو گروه زنان مبتلا و غیر مبتلا به PCOS ………………………………………………………………………………………………………………………… 100

فهرست نمودارها

عنوان                                                                                                                 صفحه

 

نمودار 4-1- مقایسه‌ی هورمون LH زنان گروه PCOS و کنترل با استفاده از نمودار جعبه‌ای……………… 83

نمودار 4-2- مقایسه‌ی هورمون FSH زنان گروه PCOS و کنترل با استفاده از نمودار جعبه‌ای……………. 84

نمودار 4-3- مقایسه‌ی نسبت LH/FSH زنان گروه PCOS و کنترل با استفاده از نمودار جعبه‌ای………… 84

نمودار 4-4- مقایسه‌ی هورمون تستوسترون زنان گروه PCOS و کنترل با استفاده از نمودار جعبه‌ای……. 84

نمودار 4-5- مقایسه‌ی هورمون DHEA-S زنان گروه PCOS و کنترل با استفاده از نمودار جعبه‌ای…….. 85

نمودار 4-6- مقایسه‌ی هورمون پرولاکتین زنان گروه PCOS و کنترل با استفاده از نمودار جعبه‌ای……… 85

نمودار 4-7- مقایسه‌ی هورمون آندروستندیون زنان گروه PCOS و کنترل با استفاده از نمودار جعبه‌ای… 85

نمودار 4-8- مقایسه‌ی هورمون پروژسترون زنان گروه PCOS و کنترل با استفاده از نمودار جعبه‌ای……. 86

نمودار 4-9- مقایسه‌ی هورمون استروژن زنان گروه PCOS و کنترل با استفاده از نمودار جعبه‌ای……….. 86

نمودار 4-10- مقایسه‌ی هورمون TSH زنان گروه PCOS و کنترل با استفاده از نمودار جعبه‌ای…………. 86

نمودار 4-11- مقایسه‌ی گلوکز زنان گروه PCOS و کنترل با استفاده از نمودار جعبه‌ای…………………… 87

نمودار 4-12- مقایسه‌ی کلسترول زنان گروه PCOS و کنترل با استفاده از نمودار جعبه‌ای……………….. 88

نمودار 4-13- مقایسه‌ی LDL زنان گروه PCOS و کنترل با استفاده از نمودار جعبه‌ای……………………. 88

نمودار 4-14- مقایسه‌ی HDL زنان گروه PCOS و کنترل با استفاده از نمودار جعبه‌ای…………………… 88

نمودار 4-15- مقایسه‌ی تری‌گلیسرید زنان گروه PCOS و کنترل با استفاده از نمودار جعبه‌ای…………… 89

نمودار 4-16- مقایسه عوامل بالینی درزنان مبتلا و غیرمبتلا به PCOS…………………………………………. 90

نمودار 4-17- منحنی مشخصه‌ی عملکرد (ROC) در نقاط برش مختلف هورمون‌های مورد مطالعه در دو گروه زنان مبتلا و غیرمبتلا به PCOS…………………………………………………………………………………………………………… 94

نمودار 4-17- ادامه………………………………………………………………………………………………………… 95

نمودار 4-18- منحنی مشخصه‌ی عملکرد (ROC) در نقاط برش مختلف عوامل خونی مورد مطالعه در دو گروه زنان مبتلا و غیرمبتلا به PCOS…………………………………………………………………………………………………………… 98

نمودار 4-18- ادامه………………………………………………………………………………………………………… 98

فهرست شکل‌ها

عنوان                                                                                                                 صفحه

 

شکل 2-1- برش عرضی تخمدان (برگرفته از Chedumbarum Pillay, 2009)………………………………. 12

شکل 2-2- تصویر سونوگرافی یک تخمدان پلی‌کیستیک (برگرفته از Koivunen, 2001)…………………. 38

شکل 2-3- مسیرهای ساخته شدن استروئیدها در فولیکول انترال تخمدان بر اساس دو گنادوتروپین (برگرفته از Koivunen, 2001)………………………………………………………………………………………………………………………….. 42

شکل 2-4- تاریخچه‌ی طبیعی زنان با PCOS (برگرفته از Koivunen, 2001) 54