فهرست مطالبفصل اول: مقدمه و اهداف …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………11-1- مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..11-2- فرضیههای تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….61-3- اهداف تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………7فصل دوم: کلیات ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 82-1- مشخصات گیاه سرخارگل…………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 82-1-1- تاریخچه تولید و بهرهبرداری از گیاه سرخارگل ……………………………………………………………………………………………………….. 82-1-2- خاستگاه …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 92-1-3- مشخصات گیاه شناسی ………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 102-1-4- گونهها و ارقام مورد کشت ……………………………………………………………………………………………………………………………………… 112-2- اهمیت اقتصادی گیاه سرخارگل در جهان ……………………………………………………………………………………………………………………….132-3- سطح زیر کشت و میزان تولید و عملکرد گیاه سرخارگل در جهان و ایران ……………………………………………………………………142-4- ترکیبات موجود در گیاه سرخارگل …………………………………………………………………………………………………………………………………..162-5- اکولوژی سرخارگل ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………212-5-1- عوامل محیطی ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….212-5-1-1- دما …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..212-5-1-2- نور …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….222-6- عملیات زراعی سرخارگل ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….232-6-1- روش کاشت ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………232-6-2- روشهای مختلف کشت ……………………………………………………………………………………………………………………………………………242-6-2-1- کشت هیدروپونیک …………………………………………………………………………………………………………………………………………..242-6-2-2- کشت هواکشت …………………………………………………………………………………………………………………………………………………252-6-2-3- ریز ازدیادی سرخارگل ……………………………………………………………………………………………………………………………………..252-6-3- خاک ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….262-6-4- تراکم کاشت ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………262-7- داشت ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..272-7-1- آبیاری ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….272-7-2- کود ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………272-7-3- کنترل علف هرز ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..282-7-4- بیماریها و آفات ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………292-8- برداشت ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..312-9- عملکرد ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………322-10- تولید بذر …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………322-11- اشکال مختلف استفاده از سرخارگل ………………………………………………………………………………………………………………………………332-11-1- چند ساله زینتی …………………………………………………………………………………………………………………………………………………….332-11-2- مصارف صنعتی و دارویی ……………………………………………………………………………………………………………………………………..342-12- مدیریت کم آبیاری …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………352-13- کلیاتی در مورد ماهیت تنش خشکی و مقاومت گیاهان در مقابل آن ………………………………………………………………………….352-13-1- اهمیت آب برای گیاه ……………………………………………………………………………………………………………………………………………..352-13-2- حالات و وضعیت آب در داخل گیاه ………………………………………………………………………………………………………………………382-13-3- مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..402-13-4- تعاریف خشکی (تنش آبی) ……………………………………………………………………………………………………………………………………412-13-5- مکانیسمهای مقاومت به تنش خشکی ………………………………………………………………………………………………………………….43الف) گیاهان اجتناب کننده از خشکی ……………………………………………………………………………………………………………………………..451) گیاهان ذخیره کننده آب ……………………………………………………………………………………………………………………………………….462) گیاهان خرج کننده آب ………………………………………………………………………………………………………………………………………….46ب) گیاهان تحمل کننده خشکی ……………………………………………………………………………………………………………………………………461) اجتناب از پسابیدگی ………………………………………………………………………………………………………………………………………………472) تحمل پسابیدگی …………………………………………………………………………………………………………………………………………………….472-13-6- مقاومت به خشکی در ارتباط با خصوصیات مورفولوژیکی برگها ……………………………………………………………………….49الف) سطح برگ کمتر ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..49ب) حرکات برگ ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………50ج) ویژگیهای سطح برگ ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….51د) ویژگیهای روزنهای …………………………………………………………………………………………………………………………………………………….522-13-7- مقاومت به خشکی در ارتباط با خصوصیات ریشه ……………………………………………………………………………………………….532-13-8- تنظیم اسمزی ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………54فصل سوم: بررسی منابع …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………563-1- پاسخ گیاهان به تنش کمبود آب ……………………………………………………………………………………………………………………………………..563-1-1- اثر تنش کمبود آب بر وضعیت آبی گیاه ………………………………………………………………………………………………………………….573-1-2- اثر تنش کمبود آب بر فتوسنتز ……………………………………………………………………………………………………………………………….593-1-3- اثر تنش کمبود آب بر فلورسانس کلروفیل ……………………………………………………………………………………………………………..623-1-4- اثر تنش کمبود آب بر میزان رنگیزههای فتوسنتزی ……………………………………………………………………………………………….633-1-5- تنظیم اسمزی در واکنش به تنش کمبود آب …………………………………………………………………………………………………………653-1-5-1- انباشت پرولین ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….663-1-5-2- انباشت کربوهیدراتهای محلول ……………………………………………………………………………………………………………………..683-1-6- اثر تنش کمبود آب بر رشد گیاه ………………………………………………………………………………………………………………………………703-1-7- اثر تنش کمبود آب بر فعالیت آنزیمهای آنتیاکسیدان …………………………………………………………………………………………..723-1-8- اثر تنش کمبود آب بر میزان، عملکرد و ترکیبات اسانس ……………………………………………………………………………………….753-2- شاخصهای تنش کمبود آب …………………………………………………………………………………………………………………………………………….763-3- تراکم کاشت ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………78فصل چهارم: مواد و روشها ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………844-1- مکان و زمان اجرای آزمایش …………………………………………………………………………………………………………………………………………….844-2- نشاء گیاه مورد استفاده …………………………………………………………………………………………………………………………………………………….854-3- روش انجام آزمایش …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..854-4- عملیات مزرعهای ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………874-5- صفات مورد بررسی و روش اندازهگیری آنها …………………………………………………………………………………………………………………..884-5-1- صفات مورفولوژیکی ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….884-5-2- صفات فیزیولوژیکی …………………………………………………………………………………………………………………………………………………..894-5-2-1- محتوای نسبی آب برگ …………………………………………………………………………………………………………………………………..894-5-2-2- پارامترهای فلورسانس کلروفیل ………………………………………………………………………………………………………………………904-5-3- صفات بیوشیمیایی ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………904-5-3-1- غلظت رنگیزهها ………………………………………………………………………………………………………………………………………………..904-5-3-2- میزان پرولین آزاد …………………………………………………………………………………………………………………………………………….914-5-3-3- میزان پروتئین محلول برگ …………………………………………………………………………………………………………………………….934-5-3-4- میزان نشت الکترولیت برگ …………………………………………………………………………………………………………………………….944-5-3-5- میزان کربوهیدراتهای محلول ………………………………………………………………………………………………………………………..944-5-3-6- میزان مالون دی آلدئید ……………………………………………………………………………………………………………………………………954-5-3-7- فعالیت آنزیمهای آنتیاکسیدان ……………………………………………………………………………………………………………………….96الف) سوپر اکسید دیسموتاز …………………………………………………………………………………………………………………………………………….97ب) کاتالاز ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..98ج) پراکسیداز …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………100د) گلوتاتیون ردوکتاز …………………………………………………………………………………………………………………………………………………….1024-5-3-8- ترکیبات فنلی ………………………………………………………………………………………………………………………………………………..104الف) استخراج و آمادهسازی عصاره ……………………………………………………………………………………………………………………………….104ب) روش اندازهگیری میزان ترکیبات فنلی ………………………………………………………………………………………………………………….1044-5-3-9- اسید شیکوریک ……………………………………………………………………………………………………………………………………………..105الف) استخراج و آمادهسازی نمونه ………………………………………………………………………………………………………………………………..105ب) روش آمادهسازی استاندارد اسید شیکوریک و تعیین مقدار آن …………………………………………………………………………….1064-5-3-10- اسانس ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….106الف) استخراج اسانس …………………………………………………………………………………………………………………………………………………….106ب) آنالیز اسانس ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………1074-6- تجزیههای آماری …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….109فصل پنجم: نتایج و بحث ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..1105-1- صفات مورفولوژیک …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………1105-1-1- ارتفاع بوته ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………1105-1-2- تعداد و طول شاخههای جانبی ………………………………………………………………………………………………………………………………1135-1-3- تعداد و سطح برگ در بوته …………………………………………………………………………………………………………………………………….1175-1-4- تعداد گل ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..1255-1-5- خصوصیات ریشه (وزن تر، وزن خشک و نسبت وزن خشک ریشه به شاخه) ……………………………………………………..1265-1-6- عملکرد بیولوژیک …………………………………………………………………………………………………………………………………………………..1325-2- صفات فیزیولوژیکی ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..1345-2-1- محتوای نسبی آب برگ …………………………………………………………………………………………………………………………………………1345-2-2- پارامترهای فلورسانس کلروفیل ……………………………………………………………………………………………………………………………..1365-3- صفات بیوشیمیایی …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………1415-3-1- غلظت رنگیزهها ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………1505-3-2- پرولین آزاد …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….1555-3-3- پروتئین محلول برگ ……………………………………………………………………………………………………………………………………………..1565-3-4- نشت الکترولیت برگ ……………………………………………………………………………………………………………………………………………..1585-3-5- کربوهیدرات محلول ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….1605-3-6- مالون دی آلدئید …………………………………………………………………………………………………………………………………………………….1635-3-7- فعالیت آنزیمهای آنتیاکسیدان …………………………………………………………………………………………………………………………….1715-3-8- ترکیبات فنلی …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………1755-3-9- اسید شیکوریک ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..1765-3-10- اسانس گیاه ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….1765-3-10-1- درصد و عملکرد اسانس ………………………………………………………………………………………………………………………………1845-3-10-2- ترکیبات اسانس …………………………………………………………………………………………………………………………………………..1945-4- همبستگی بین صفات …………………………………………………………………………………………………………………………………………………….196نتیجهگیری نهایی ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..195جنبههای نوآوری ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………198پشنهادها ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………199منابع ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….200فهرست جدولهاجدول 2-1- متوسط عملکرد و میزان تولید اسید شیکوریک موجود در اندامهای هوایی گیاه سرخارگل در شرایط متفاوت اکولوژیک ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….15جدول4-1- میانگین دما و بارندگی ماهانه طی فصل رشد در دو سال (1392-1391) ………………………………………………………….84جدول 4-2- ویژگیهای فیزیکوشیمیایی لایههای مختلف خاک مزرعه قبل از شروع آزمایش ……………………………………………….85جدول 4-3- تیمارهای آبیاری اعمال شده …………………………………………………………………………………………………………………………………86جدول 5-1- تجزیه واریانس مرکب ارتفاع بوته، تعداد و مجموع طول شاخههای جانبی بوته سرخارگل تحت تاثیر آبیاری و تراکم کاشت در دو سال (1392-1391) ………………………………………………………………………………………………………………………….112جدول 5-2- تجزیه واریانس مرکب تعداد برگ، سطح برگ و تعداد گل در بوته سرخارگل تحت تاثیر آبیاری و تراکم کاشت در دو سال (1392-1391) …………………………………………………………………………………………………………………………………………………….118جدول 5-3- تجزیه واریانس مرکب وزن تر، وزن خشک و نسبت ریشه به شاخه بوته سرخارگل تحت تاثیر آبیاری و تراکم کاشت در دو سال (1392-1391) …………………………………………………………………………………………………………………………………….128جدول 5-4- تجزیه واریانس مرکب عملکرد بیولوژیک و محتوای نسبی آب برگ سرخارگل تحت تاثیر آبیاری و تراکم کاشت در دو سال (1392-1391) ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… 133جدول 5-5- تجزیه واریانس مرکب عملکرد کوآنتومی فتوسیستم (Fv/Fm) و فلورسانس متغیر سرخارگل تحت تاثیر آبیاری و تراکم کاشت در دو سال (1392-1391) ………………………………………………………………………………………………………………………….137جدول 5-6- مقادیر ضریب همبستگی (R) بین برخی از صفات مطالعه شده ……………………………………………………………………….140جدول 5-7- تجزیه واریانس مرکب غلظت رنگیزههای برگ سرخارگل تحت تاثیر آبیاری و تراکم کاشت در دو سال (1392-1391) ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..142جدول 5-8- تجزیه واریانس مرکب غلظت پرولین آزاد، پروتئین محلول، نشت الکترولیت، کربوهیدرات محلول و مالون دی آلدئید برگ سرخارگل تحت تاثیر آبیاری و تراکم کاشت در دو سال (1392-1391) ……………………………………………………152جدول 5-9- تجزیه واریانس مرکب فعالیت آنزیمهای آنتیاکسیدان برگ سرخارگل تحت تاثیر آبیاری و تراکم کاشت در دو سال (1392-1391) ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….165جدول 5-10- تجزیه واریانس مرکب میزان ترکیبات فنلی و اسید شیکوریک بوته سرخارگل تحت تاثیر آبیاری و تراکم کاشت در دو سال (1392-1391) ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….172جدول 5-11- تجزیه واریانس مرکب درصد اسانس و عملکرد اسانس بوته سرخارگل تحت تاثیر آبیاری و تراکم کاشت در دو سال (1392-1391) ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….177جدول 5-12- ترکیبات شناسایی شده در اسانس سرخارگل و میزان آنها (%) تحت تاثیر آبیاری (حداکثر تخلیه آب قابل دسترس خاک) در مراحل مختلف رشد و تراکم کاشت (بوته در متر مربع) در سال 1391 ……………………………………………186جدول 5-13- ترکیبات شناسایی شده در اسانس سرخارگل و میزان آنها (%) تحت تاثیر آبیاری (حداکثر تخلیه آب قابل دسترس خاک) در مراحل مختلف رشد و تراکم کاشت (بوته در متر مربع) در سال 1392 ……………………………………………187جدول 5-14- مقادیر ضریب همبستگی (R) بین برخی از صفات مطالعه شده …………………………………………………………………….195فهرست شکلهاشکل 2-1- اسیدهای پلی فنولیک موجود در سرخارگل …………………………………………………………………………………………………………..17شکل 5-1- تغییرات ارتفاع بوته سرخارگل تحت تاثیر تیمارهای مختلف آبیاری در مراحل متفاوت رشد در سه تراکم کاشت ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..113شکل 5-2- تغییرات تعداد شاخه جانبی در بوته سرخارگل تحت تاثیر تیمارهای مختلف آبیاری (حداکثر تخلیه آب قابل دسترس خاک) در مراحل متفاوت رشد …………………………………………………………………………………………………………………………….114شکل 5-3- تغییرات تعداد شاخه جانبی در بوته سرخارگل طی دو سال تحت تاثیر تراکمهای کاشت ………………………………..115شکل 5-4- تغییرات طول شاخه جانبی بوته سرخارگل طی دو سال تحت تاثیر تیمارهای مختلف آبیاری در مراحل متفاوت رشد …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….116شکل 5-5- تغییرات تعداد برگ در بوته سرخارگل طی دو سال تحت تاثیر تیمارهای مختلف آبیاری در مراحل متفاوت رشد ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..120شکل 5-6- تغییرات سطح برگ در بوته سرخارگل طی دو سال تحت تاثیر تیمارهای مختلف آبیاری در مراحل متفاوت رشد ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..121شکل 5-7- تغییرات تعداد برگ در بوته سرخارگل تحت تاثیر تیمارهای مختلف آبیاری در مراحل متفاوت رشد در سه تراکم کاشت ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….122شکل 5-8- تغییرات سطح برگ در بوته سرخارگل تحت تاثیر تیمارهای مختلف آبیاری در مراحل متفاوت رشد در سه تراکم کاشت ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….123شکل 5-9- تغییرات تعداد گل در بوته سرخارگل تحت تاثیر تیمارهای مختلف آبیاری در مراحل متفاوت رشد در سه تراکم کاشت ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….126شکل 5-10- تغییرات وزن تر ریشه سرخارگل تحت تاثیر تیمارهای مختلف آبیاری (حداکثر تخلیه آب قابل دسترس خاک) در مراحل متفاوت رشد ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………129شکل 5-11- تغییرات وزن خشک ریشه سرخارگل تحت تاثیر تیمارهای مختلف آبیاری (حداکثر تخلیه آب قابل دسترس خاک) در مراحل متفاوت رشد …………………………………………………………………………………………………………………………………………..129شکل 5-12- تغییرات نسبت ریشه به شاخه بوته سرخارگل تحت تاثیر تیمارهای مختلف آبیاری (حداکثر تخلیه آب قابل دسترس خاک) در مراحل متفاوت رشد …………………………………………………………………………………………………………………………….131شکل 5-13- تغییرات عملکرد بیولوژیک سرخارگل تحت تاثیر تیمارهای مختلف آبیاری در مراحل متفاوت رشد در سه تراکم کاشت ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….134شکل 5-14- تغییرات محتوای نسبی آب برگ سرخارگل تحت تاثیر تیمارهای مختلف آبیاری (حداکثر تخلیه آب قابل دسترس خاک) در مراحل متفاوت رشد …………………………………………………………………………………………………………………………….135شکل 5-15- تغییرات عملکرد کوآنتومی فتوسیستم (Fv/Fm) سرخارگل تحت تاثیر تیمارهای مختلف آبیاری (حداکثر تخلیه آب قابل دسترس خاک) در مراحل متفاوت رشد ……………………………………………………………………………………………………………..138شکل 5-16- تغییرات فلورسانس متغیر (Fv) سرخارگل تحت تاثیر تیمارهای مختلف آبیاری (حداکثر تخلیه آب قابل دسترس خاک) در مراحل متفاوت رشد …………………………………………………………………………………………………………………………………………..138شکل 5-17- تغییرات کلروفیل a برگ سرخارگل طی دو سال تحت تاثیر تیمارهای مختلف آبیاری در مراحل متفاوت رشد ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..143شکل 5-18- تغییرات کلروفیل a برگ سرخارگل تحت تاثیر تیمارهای مختلف آبیاری در مراحل متفاوت رشد در سه تراکم کاشت ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….144شکل 5-19- تغییرات غلظت کلروفیل b برگ سرخارگل تحت تاثیر تیمارهای مختلف آبیاری (حداکثر تخلیه آب قابل دسترس خاک) در مراحل متفاوت رشد …………………………………………………………………………………………………………………………….145شکل 5-20- تغییرات غلظت کلروفیل کل برگ سرخارگل تحت تاثیر تیمارهای مختلف آبیاری (حداکثر تخلیه آب قابل دسترس خاک) در مراحل متفاوت رشد …………………………………………………………………………………………………………………………….146شکل 5-21- تغییرات کلروفیل کل برگ سرخارگل طی دو سال تحت تاثیر تراکمهای کاشت ……………………………………………147شکل 5-22- تغییرات غلظت کاروتنوئید برگ سرخارگل تحت تاثیر تیمارهای مختلف آبیاری (حداکثر تخلیه آب قابل دسترس خاک) در مراحل متفاوت رشد …………………………………………………………………………………………………………………………………………..147شکل 5-23- تغییرات غلظت پرولین برگ سرخارگل تحت تاثیر تیمارهای مختلف آبیاری (حداکثر تخلیه آب قابل دسترس خاک) در مراحل متفاوت رشد …………………………………………………………………………………………………………………………………………..153شکل 5-24- تغییرات پروتئین محلول برگ سرخارگل طی دو سال تحت تاثیر تیمارهای مختلف آبیاری در مراحل متفاوت رشد …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….156شکل 5-25- تغییرات نشت الکترولیتهای برگ سرخارگل تحت تاثیر تیمارهای مختلف آبیاری (حداکثر تخلیه آب قابل دسترس خاک) در مراحل متفاوت رشد …………………………………………………………………………………………………………………………….158شکل 5-26- تغییرات غلظت کربوهیدرات محلول برگ سرخارگل تحت تاثیر تیمارهای مختلف آبیاری (حداکثر تخلیه آب قابل دسترس خاک) در مراحل متفاوت رشد …………………………………………………………………………………………………………………….160شکل 5-27- تغییرات مالون دی آلدئید برگ سرخارگل تحت تاثیر تیمارهای مختلف آبیاری در مراحل متفاوت رشد در سه تراکم کاشت (الف- سال 1391، ب- سال 1392) ……………………………………………………………………………………………………………162شکل 5-28- تغییرات میزان فعالیت آنزیم سوپر اکسید دیسموتاز برگ سرخارگل تحت تاثیر تیمارهای مختلف آبیاری (حداکثر تخلیه آب قابل دسترس خاک) در مراحل متفاوت رشد …………………………………………………………………………………….166شکل 5-29- تغییرات میزان فعالیت آنزیم کاتالاز برگ سرخارگل تحت تاثیر تیمارهای مختلف آبیاری (حداکثر تخلیه آب قابل دسترس خاک) در مراحل متفاوت رشد …………………………………………………………………………………………………………………………….167شکل 5-30- تغییرات میزان فعالیت آنزیم پراکسیداز برگ سرخارگل تحت تاثیر تیمارهای مختلف آبیاری (حداکثر تخلیه آب قابل دسترس خاک) در مراحل متفاوت رشد …………………………………………………………………………………………………………………….168شکل 5-31- تغییرات میزان فعالیت آنزیم گلوتاتیون ردوکتاز برگ سرخارگل تحت تاثیر تیمارهای مختلف آبیاری (حداکثر تخلیه آب قابل دسترس خاک) در مراحل متفاوت رشد ……………………………………………………………………………………………………169شکل 5-32- تغییرات میزان ترکیبات فنلی برگ سرخارگل تحت تاثیر تیمارهای مختلف آبیاری در مراحل متفاوت رشد در سه تراکم کاشت (الف- سال 1391، ب- سال 1392) ……………………………………………………………………………………………………..173شکل 5-33- تغییرات میزان اسید شیکوریک بوته سرخارگل تحت تاثیر تیمارهای مختلف آبیاری (حداکثر تخلیه آب قابل دسترس خاک) در مراحل متفاوت رشد …………………………………………………………………………………………………………………………….176شکل 5-34- تغییرات درصد اسانس بوته سرخارگل تحت تاثیر تیمارهای مختلف آبیاری (حداکثر تخلیه آب قابل دسترس خاک) در مراحل متفاوت رشد …………………………………………………………………………………………………………………………………………..179شکل 5-35- تغییرات درصد اسانس بوته سرخارگل تحت تاثیر تراکمهای کاشت ………………………………………………………………..179شکل 5-36- تغییرات عملکرد اسانس بوته سرخارگل تحت تاثیر تیمارهای مختلف آبیاری در مراحل متفاوت رشد در سه تراکم کاشت ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….182شکل 5-37- مقایسه ترکیبات اسانس در تراکم 8 بوته در متر مربع در سال اول کشت ………………………………………………………191شکل 5-38- مقایسه ترکیبات اسانس در تراکم 12 بوته در متر مربع در سال اول کشت ……………………………………………………191شکل 5-39- مقایسه ترکیبات اسانس در تراکم 16 بوته در متر مربع در سال اول کشت ……………………………………………………192شکل 5-40- مقایسه ترکیبات اسانس در تراکم 8 بوته در متر مربع در سال دوم کشت ……………………………………………………..192شکل 5-41- مقایسه ترکیبات اسانس در تراکم 12 بوته در متر مربع در سال دوم کشت ……………………………………………………193شکل 5-42- مقایسه ترکیبات اسانس در تراکم 16 بوته در متر مربع در سال دوم کشت ……………………………………………………193 |
%38تخفیف
بررسی اثر تنش کمبود آب در مراحل رویشی و زایشی و تراکم کاشت بر برخی از ویژگی¬های مورفولوژیک، فیزیولوژیک و بیوشیمیایی گیاه دارویی سرخارگل (L. Echinacea purpurea)
تعداد 42صفحه در فایل word
دكتري رشته زراعت
بررسی اثر تنش کمبود آب در مراحل رویشی و زایشی و تراکم کاشت بر برخی از ویژگیهای مورفولوژیک، فیزیولوژیک و بیوشیمیایی گیاه
دارویی سرخارگل (L. Echinacea purpurea)
گیاه سرخارگل (Echinacea purpurea L.) یکی از گیاهان دارویی ارزشمند است که اسانس و عصاره آن در صنایع داروسازي، غذايی، بهداشتی و آرایشی کاربرد فراوانی دارد. آمریکای شمالی و اروپا بیشترین سطح زیر كشت سرخارگل را دارند و در سالهای اخیر وارد فلور ایران شده است. کمبود آب و عدم کارائی روشهای آبیاری عوامل اصلی محدود کننده توسعه بخش کشاورزی به ویژه در نواحی خشک و نیمه خشک محسوب میشوند. این در حالی است که بیشتر اراضی کشاورزی ایران در این نواحی واقع شدهاند و با تنش خشکی روبرو هستند. به منظور بررسی اثرات تنش کمبود آب در مراحل رویشی و زایشی و تراکم کاشت بر ویژگیهای مورفولوژیک، فیزیولوژیک و بیوشیمیایی این گیاه، آزمایشی در سالهای 1391 و 1392 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه بوعلی سینا انجام شد. آزمایش به صورت کرتهای خرد شده بر پایه طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. کرتهای اصلی شامل سطوح مختلف آبیاری (بر مبنای حداکثر تخلیه مجاز آب قابل دسترس خاک) و ترکیب آنها بودند که در مراحل رویشی و زایشی مد نظر قرار گرفتند، به طوری که 35 درصد حداکثر تخلیه رطوبتی بعنوان شاهد و 60 و 85 درصد بعنوان سطوح تنش کمبود آب در طول دوره رشد گیاه اعمال شدند. همچنین 60 و 85 درصد در مرحله رویشی، 60 و 85 درصد در مرحله زایشی به علاوه دورههای رویشی و زایشی شاهد نیز منظور گردیدند. کرتهای فرعی شامل تراکم کاشت در سه سطح 8، 12 و 16 بوته در متر مربع بودند. نتایج نشان داد که بیشترین نسبت وزن خشک ریشه به شاخه از تیمار آبیاری در مرحله 85 درصد تخلیه رطوبتی در کل دوره رشد و دوره رشد رویشی بدست آمد. بیشترین وزن تر و خشک ریشه در بوته، محتوای نسبی آب برگ، عملکرد کوآنتومی فتوسیستم (Fv/Fm) و فلورسانس متغیر (Fv) متعلق به تیمار شاهد بود. غلظت کلروفیل b، کلروفیل کل و کاروتنوئید در شرایط تنش کمبود آب کاهش یافت، در حالی که میزان پرولین و کربوهیدرات محلول، درصد نشت الکترولیتها و فعالیت آنزیمهای آنتیاکسیدان شامل سوپراکسید دیسموتاز، پراکسیداز، کاتالاز و گلوتاتیون ردوکتاز افزایش یافت. بیشترین میزان اسید شیکوریک از تیمار 60 درصد تخلیه رطوبتی در کل دوره رشد و بیشترین درصد اسانس از تیمار 85 درصد در کل دوره رشد و دوره رشد زایشی بدست آمد. همچنین برهمکنش سال و آبیاری بر طول شاخههای جانبی، تعداد و سطح برگ، کلروفیل a و پروتئین محلول و برهمکنش سال و تراکم کاشت بر تعداد شاخه جانبی و کلروفیل کل معنیدار بود. در هر سطح آبیاری، با افزایش تراکم کاشت تعداد برگ و گل در بوته و سطح برگ در بوته کاهش و ارتفاع بوته افزایش یافت. تیمار شاهد در تراکم 16 بوته در متر مربع بیشترین عملکرد بیولوژیک (2/15239 کیلوگرم در هکتار) را نشان داد. بیشترین عملکرد اسانس از تیمارهای شاهد در تراکم 16 بوته در متر مربع و 60 درصد تخلیه رطوبتی در دوره رشد زایشی در تراکم 12 بوته در متر مربع به ترتیب برابر 2/54 و 1/50 کیلوگرم در هکتار بدست آمد. با افزایش تشدید تنش کم آبی، تراکمهای 12 و 16 بوته در متر مربع سبب کاهش عملکرد اسانس شدند. در سالهای اول و دوم آزمایش، به ترتیب تیمار آبیاری در زمان 60 درصد در کل دوره رشد و دوره رشد زایشی با تراکمهای 8 و 12 بوته در متر مربع بیشترین میزان ترکیبات فنلی را تولید نمودند. جرماکرن دی، پارا-سیمن و بتا-کریوفیلن اجزای اصلی اسانس سرخارگل را تشکیل داده و تحت تاثیر آبیاری و تراکم کاشت قرار گرفتند. در مجموع، به منظور تولید حداکثر عملکرد و ترکیبات اسانس تیمار آبیاری در زمان 60 درصد تخلیه رطوبتی در دوره رشد زایشی با تراکم 12 بوته در متر مربع و به منظور حصول بالاترین ترکیبات فنلی و اسید شیکوریک همان تیمار تخلیه رطوبتی و تراکم بوته اما در کل دوره رشد در شرایط محیطی مشابه توصیه میشوند.
واژههاي كليدي: آبیاری، ترکیبات فنلی، اسانس، جرماکرن دی، اسید شیکوریک.
دسته: فنی و مهندسی, کشاورزی و منابع طبیعی
برچسب: اسانس, اسید شیکوریک., ترکیبات فنلی, جرماکرن دی, واژههاي كليدي: آبیاری