بررسي نقش ساختار و ويژگي­هاي خانواده در بروز پيامدهاي اجتماعي ناشي از کاربرد اينترنت در منطقه چهار تهران

چکيده:

ظهور اينترنت در آغاز دهه 90م و رشد و گسترش استفاده از آن در ايران تحقيقات و پژوهش هايي درباره ميزان و نوع اثرگذاري اين رسانه جديد را در پي داشت. مطالعات پيشين بر اين پيش فرض استوارند که خانواده مجموعه­اي يکدست و منفعل در برابر اينترنت است و از تاثيرگذاري نقش و ساختار خانواده غفلت ورزيده­اند. آنها به بستر شرايط ­اجتماعي و ارزش­هاي خانواده توجه نمي­کنند. در اين مجموعه پژوهش­ها خانواده مجموعه­اي يکدست و منفعل در برابر اينترنت فرض مي­شود. اين مطالعات دچار جبرگرايي تکنولوژيک هستند، همچنين در اين مطالعات مکانيسم هاي تاثير روشن نمي­باشد و به نقش خانواده در پذيرش اينترنت و الگو­هاي استفاده از اينترنت توسط خانواده توجه نشده است. هدف تحقيق حاضر بررسي نقش ساختار و ويژگي­هاي خانواده در بروز پيامدهاي اجتماعي ناشي از کاربرد اينترنت در منطقه چهار تهران است. به عبارتي، در اين تحقيق تاثير متغير ساختار قدرت در خانواده، الگوي اوقات­فراغت، سرمايه فرهنگي و پايگاه اقتصادي- اجتماعي بر روي روابط اجتماعي در درون خانواده و ميزان پايبندي به ارزش­هاي خانوادگي در بين کاربران اينترنت مورد بررسي قرار مي­گيرد. روش مطالعه حاضر کمي و پيمايشي بوده و داده‌ها با استفاده از ابزار پرسشنامه‌ي ساخت­يافته گردآوري و توسط کساني که از اينترنت استفاده مي­کنند تکميل شده‌اند. جامعه آماري آن خانوارهاي ساکن در منطقه چهار شهر تهران بوده که در اين بين تعداد 280 خانوار از طريق روش نمونه گيري خوشه اي چندمرحله اي به عنوان نمونه انتخاب شده­اند و با استفاده از پرسش­نامه، داده­هاي مورد نياز از طريق پاسخ­هاي افراد جمع­آوري و با استفاده از نرم­افزار SPSS پردازش شدند. يافته­ها نشان مي­دهند تعداد زيادي از کاربران اينترنت داراي پايگاه اقتصادي- اجتماعي بالا، الگوي اوقات فراغت جمع محور، سرمايه فرهنگي پايين و داراي نظام قدرت دموکراتيک هستند. همچنين، نتايج نشان مي­دهد که هر چقدر نظام قدرت در خانواده دموکراتيک­تر، پايگاه اقتصادي- اجتماعي خانواده بالاتر و نظام روابط درون خانواده صميمانه­تر باشد، ميزان استفاده از اينترنت کمتر مي­شود، اما، هر چقدر سرمايه فرهنگي کاربران بيشتر باشد، ميزان استفاده از اينترنت در بين آن ها نيز بيشتر مي­شود و برعکس. از سويي، هر چقدر رفتار فراغتي کاربران جمع­محورتر باشد و پايبندي به ارزش هاي خانواده بيشتر باشد، ميزان استفاده از اينترنت کمتر مي­شود. يافته­ها نشان مي­دهد که پايگاه اقتصادي- اجتماعي، نظام قدرت در خانواده، الگوي اوقات فراغت و پايبندي به ارزشهاي خانواده و سرمايه فرهنگي با نظام روابط درون خانواده رابطه معناداري دارند. يعني؛ هر چه قدر پايگاه اقتصادي- اجتماعي بالاتر، نظام قدرت در خانواده دموکراتيک­تر و سرمايه فرهنگي بالاتر باشد، به همان اندازه نظام روابط درون خانواده صميمانه­تر مي­شود و برعکس. همچنين، هر چه قدر الگوي اوقات فراغت کاربران جمع­ محورتر و پايبندي به ارزشهاي خانواده بالاتر باشد، به همان اندازه نظام روابط درون خانواده بهتر و صميمانه تر مي­شود و برعکس.

کليد واژه­ها: کاربرد اينترنت، ساختار و ويژگي هاي خانواده، پيامدهاي اجتماعي استفاده از اينترنت.