دانلود:انتقال اعضاي بدن از ديدگاه فقهي و حقوقي

1-1-  بیان مسأله

امر سلامت و جان انسانها پيوسته از دغدغه‌هاي مهم جوامع بشري مي باشد. پيشرفت‌هاي چشمگير دانش پزشكي، پيوند اعضا را بعنوان راه آسان درمان بيماريها قرار داد و دانش پزشكي در روند تكاملي خود خدمات ارزشمندي را در اين زمينه ارائه نمود.

به تبع مسالة پيوند اعضا، خريد و فروش اعضاي بدن نيز بعنوان يكي از راههاي معقول و موجه در جهت تأمين عضو پيوندي مطرح گشت، چرا كه امروزه با توجه به آمار بالاي معلوليت جسمي بر اثر حوادث طبيعي، تصادفات، آسيب‌هاي دوران جنگ، ساختن و استفاده از اعضاي مصنوعي، در فعاليتهاي جاري پزشكان بصورت جدي مطرح است، امّا واقعيت آنجاست كه در بسياري از موارد اعضاي مصنوعي قادر به جانشيني اعضاي اصلي نيستند (آقابابایی، ۱۳۸5، ص 22).

لذا اينجاست که ضرورت بحث پيوند اعضا، به علت حفظ جان انسان‌ها اهميت پيدا مي‌كند. روزانه به ليست بيماران نيازمند به پيوند تعدادي اضافه مي‌گردند. امّا به رغم تحولي كه پيوند در درمان نارسايي پيشرفته برخي از اعضا ايجاد كرد، فراهم نبودن تعداد كافي اهدا كننده، سبب شده كه بسياري از بيماران در انتظار عضو پيوندي فوت كنند و به همين علت خريد و فروش اعضاي بدن بطور جدي و با فاصلة زماني اندك از مسأله پيوند عضو مطرح گرديد.

اين مسأله در ابتدا با مخالفت شديد و اختلاف نظرات فراوان ميان علما و حقوقدانان مواجهه شد، امّا در ادامه و با توجه به شرايط مكاني و زماني نظرات تغيير كرد و رو به سوي بهبود قدم نهاد. از آنجا كه شرع مقدس نيز براي حفظ حيات و سلامت انسانها اهميت والايي قائل است، لذا اصل پيوند اعضا را مورد تأييد قرارداده و حتي در مواردي آن را واجب شمرد (مومن قمی، ۱۳۸۷، ص42). البته در اين ميان راههاي ديگري نيز چون وصيت و هبه مطرح شده‌اند كه مخالفان خريد و فروش اعضا بيشتر به اين سمت گرايش پيدا كردند.

در اين بين سوألاتي نيز مطرح شد كه جوابهاي متفاوت علماء و حقوقدانان به اين سوالات سبب چند دستگي ميان آنان گرديد، از جمله:

نوع مالكيت انسان نسبت به اعضاي بدن خويش از چه نوعي است؟

آيا انسان نسبت به اعضاي بدن خويش حق دارد؟ اين حق تا به كجاست؟

آيا اعضاي بدن، مال محسوب مي‌گردند كه قابل خريد و فروش باشند؟ اگر جواب مثبت است، آيا انسان زنده حق اين بيع را دارد؟ يا فقط در صورت مرگ چنين حقي ثابت مي‌گردد؟ رضايت اولياء تا چه حد مؤثر است؟ آيا عمل به وصيت ميت به اهداء يا فروش عضو واجب است، هدف از اين تحقيق پاسخ به همین پرسش هاست. مخالفان بيع اعضا در فقه و حقوق، دو پايه اساسي آن، يعني ماليت داشتن و ملكيت اعضاي بدن را مورد ترديد قرار داده‌اند.

ثبوت يا عدم ثبوت اين نظريه بايد با بررسي دقيق دو جنبه ملكيت داشتن اعضاي بدن و نوع مالكيت انسان نسبت به اعضايش مورد بحث و بررسي قرار گيرد. در حقيقت، زماني مي‌توان قائل شد كه خريد و فروش اعضاي بدن جايز است كه از نظر شرعي و قانون، اين عمل قابل توجيه باشد.