ارزیابی و مقایسه مدل­های IMDPA و MEDALUS جهت تهیه نقشه بیابان­زایی در دشت مهران در استان ایلام

 فهرست مطالب                                                                                                      صفحه

 

فصل اول کلیات   1

1- 1- مقدمه و اهداف تحقیق   2

1-2- تعاريف و مفاهيم بيابان و بيابانزايي   4

1-2-1- بيابان   4

1-2-2- بيابانزايي   6

1-2-2-1- مناطق خشک   8

1-2-2-2- تخريب اراضي يا تخريب زمين   9

1-2-3- عوامل مؤثر بيابانزايی   10

1–2–3-1-فعالیتهای انسان   10

1-2-3-2-عوامل اقلیمی   10

1-2-3-3-عوامل زمینی   11

1-3- بیابانزدایی یا مقابله با بیابانزایی   12

1-4-مدلهای موجود جهت تهیه نقشه بیابانزایی   13

1-4-1-مدل IMDPA   13

1-4-2- مدل MEDALUS  13

1-5- ضرورت و اهمیت موضوع تحقیق:   14

1-5-1- ضرورت تحقیق:   14

1-5-2- اهداف تحقیق   15

5-3 – فرضيه ها يا سؤالهاي تحقيق   15

 فهرست مطالب…                                                                                                                    صفحه

5 – 4- سوالهای تحقیق:   15

5 – 5 -كاربرد نتايج تحقيق:   16

فصل دوم   17

سابقه تحقیق   17

سابقه تحقیق در ایران و جهان   18

2-1- مقدمه   18

2-2- سابقه تحقيق در جهان   18

2ـ3ـ سابقه تحقيق در ايران ‎ 25

فصل سوم   30

مواد و روشها   30

مواد و روشها   31

3-1- معرفی منطقه مورد مطالعه   31

3-1-1- وضعیت جغرافیایی منطقه مورد مطالعه   31

شکل 3-1- موقعیت منطقه مورد مطالعه در کشور، استان و شهرستان   32

3-1- 2 –اقلیم   32

3-1-2-1- بارندگی   32

3-1-2-1-1- توزیع فصلی بارندگی   33

3-1-2-2- دما   35

3-1-2- 3–طبقه بندی اقلیمی   35

3-1-2-3-1–سیستم اقلیمی آمبرژه   35

3-1-2-3-2-ضریب خشکی دومارتن   37

3-1-3-زمین شناسی   38

3-1-3-1-زمین شناسی ساختمانی   38

3-1-4-خاکشناسی   39

3-1-4-1 منابع اراضی و رده بندی خاکهای منطقه دشت مهران   39

3-1-5- رژیمهای رطوبتی و حرارتی خاک   41

3-1-5-1- رژیمهای رطوبتی خاک (Soil Moisture Regimes) 41

3-1-5-2- رژیم حرارتی خاک  (Soil Temperature Regimes) 42

3-1-6-پوشش گیاهی و کاربری اراضی   42

3-1-7-منابع آب منطقه مورد مطالعه   44

3-1- 8– هیدرولوژی آبهای سطحی   44

3-1-8-1-رودخانه کنچانچم   44

3-1-8-2 رودخانه گاوی   44

3-1- 9-روش تحقیق   45

3-1-9- 1-مدل بیابانزایی مورد استفاده   45

3-1-9-2-روش ارزیابی وضعیت بیابانزایی   46

3-1-9-2-1 انتخاب معیارها و شاخص های مؤثر بر بیابانزایی در منطقه مورد مطالعه   46

3-1-9-2-1 -1 معیار اقلیم   48

3- 1 -9 -2 -1-1-1-شاخص بارندگی سالانه   48

3- 1 -9 -2 -1-1-2-شاخص خشکی   48

3- 1 -9 -2 -1-1-3-شاخص خشکسالی   49

3-1-9-2-1 -2-معیار آب   51

3-1-9-2-1-3-معیار خاک   53

3-1-9-2-1-4-معیار پوشش گیاهی   56

3-1-9-2-1-4-1-وضعیت پوشش گیاهی   56

3-1-9-2-1-4-2-بهره برداری از پوشش گیاهی   56

3-1-9-2-1-4-3- تجدید پوشش گیاهی   57

3 -1-9-2-1-4-4-خطر آتش سوزی   57

3-1-9-2-1-4-5حفاظت در برابر آتش سوزی   57

3-1-9-2-1-4-6-مقاومت به خشکی   58

3-1-9-2-1-4-7-درصد پوشش گیاهی   58

4- نتایج   62

4-1- تجزیه و تحلیل نتایج حاصل از ارزیابی بیابانزایی در منطقه   62

4-1-1- تجزیه و تحلیل شاخصها و زیرشاخصهای هر معیار بیابانزایی   62

4-1-1-1- معیار آب   62

4-1-1-1-1-شاخص نوسانات سطح سفره زیرزمینی   62

4-1-1-1-2-شاخص هدایت الکتریکی   63

4-1-1-1-3-شاخص نسبت جذب سدیم   63

4-1-1-1-4-شاخص سیستم آبیاری   63

4-1-1-1-5-شاخص سطح آب زیرزمینی   63

4-1-1-1-5-شاخص کلر   63

4-1-1-1-6-نقشه های بیابانزایی منطقه متأثر از معیار آب   63

4-1-1-2- معیار خاک   66

4-1-1-2-1 شاخص عمق خاک   66

4-1-1-2-2-شاخص بافت خاک   66

4-1-1-2-3-شاخص شوری خاک   67

4-1-1-2-4-شاخص درصد سنگ و سنگریزه خاک   67

4-1-1-2-5-شاخص موادآلی خاک   67

4-1-1-2-6-شاخص زهکشی خاک   68

4-1-1-2-7-شاخص نسبت جذب سدیم خاک   68

4-1-1-2-8-شاخص درصد سدیم قابل تبادل خاک   68

4-1-1-2-9-نقشه بیابانزایی منطقه متأثر از معیار خاک   68

4-1-1-3-معیار اقلیم   71

4-1-1-3-1-میزان بارندگی   71

4-1-1-3-2-شاخص خشکی   23

4-1-1-3-3-شاخص خشکسالی (SPI)   73

4-1-1-3-4-شاخص تداوم خشکسالی   73

4-1-1-3-5-ارزیابی کیفیت اقلیم از نظر بیابانزایی   73

4-1-1-4-معیار پوشش گیاهی   75

4-1-1-4-1-شاخص وضعیت پوشش گیاهی   75

4-1-1-4-2-شاخص بهره برداری از پوشش گیاهی   76

4-1-1-4-3-شاخص تجدید حیات پوشش گیاهی   76

4-1-1-4-4-شاخص خطر آتش سوزی   76

4-1-1-4-5-شاخص حفاظت در برابر فرسایش   77

4-1-1-4-6-شاخص مقابله در برابر خشکسالی   77

4-1-1-4-7 -شاخص درصد پوشش گیاهی   77

4-1-1-4-8-نقشه بیابانزایی معیار پوشش گیاهی   78

4- 1- 1- 5-تجزیه و تحلیل معیارها و شدت بیابانزایی   80

4- 1- 1- 5-1-معیارهای بیابانزایی   80

4- 1- 1- 5-2-شدت بیابانزایی   81

فصل پنجم   85

بحث و نتیجه گیری   85

4- 1- 6-بحث و نتیجه گیری   86

پیشنهادات   95

منابع   97

ضمائم   103

 

 

 

 

 

 

فهرست جداول                                                                                                                                               صفحه

جدول 3-1- پارامتر­های آماری بارندگی­های سالانه ایستگاه­های منطقه دشت مهران ……………………………………….. 33

جدول 3-2- توزیع فصلی بارندگی ایستگاه­های مطالعه شده در دراز­مدت …………………………………………………….. 34

جدول 3-3- رژیم حرارتی منطقه در دراز­مدت (بر حسب درجه سانتی­گراد ……………………………………………………35

جدول 3-4- نوع اقلیم در روش دومارتن بر اساس ضرایب اقلیمی………………………………………………………………….37

جدول3-5- تیپ اقلیمی ایستگاه مهران در روش دومارتن ………………………………………………………………………….. 37

جدول3-6- مساحت و درصد تیپ­ها، واحدها و اجزای واحد اراضی منطقه دشت مهران …………………………………. 40

جدول 3-7- توزیع فراوانی کلاس­های شدت بیابان­زایی در مدل IMDPA …………………………………………………….46

جدول 3-8- توزیع فراوانی کلاس­های شدت بیابان­زایی در مدل MEDALUS………………………………………………47

جدول3-9- مقیاس طبقه­بندی دوره­های مرطوب، نرمال و خشک بر اساس روش SPI …………………………………….49

جدول3-10- تعیین امتیاز شاخص­های معیار اقلیم در روش IMDPA …………………………………………………………… 49

جدول3-11- تعیین امتیاز شاخص­های معیار اقلیم در روش MEDALUS……………………………………………………… 50

جدول 3-12- تعیین امتیاز شاخص­های معیار آب در مدل IMDPA ………………………………………………………………51

جدول 3-13- تعیین امتیاز شاخص­های معیار آب در مدل MEDALUS…………………………………………………………52

جدول3-14- تعیین امتیاز شاخص­های معیار خاک در مدل IMDPA…………………………………………………………….53

جدول 3-15- تعیین امتیاز شاخص­های معیار خاک در مدل  MEDALUS………………………………………………….. 54

جدول 3-16- تعیین امتیاز شاخص های ارزیابی معیار پوشش گیاهی در روش IMDPA …………………………………..58

جدول 3-17- تعیین امتیاز شاخص­های ارزیابی معیار پوشش­گیاهی در روش MEDALUS ………………………………59

جدول 4-1-متوسط وزنی ارزش­های کمی شاخص­های مؤثر بر معیار آب در مدل IMDPA …………………………… 63

جدول 4-2-متوسط وزنی ارزش­های کمی شاخص­های مؤثر بر معیار آب در مدل MEDALUS ………………………63

جدول4-3 -متوسط وزني ارزش‎­هاي كمي شاخص­های موثر بر تخريب منابع خاک MEDALUS……………………. 68

جدول4-4 -متوسط وزني ارزش­‎هاي كمي شاخص­های موثر بر تخريب منابع خاک IMDPA……………………………68

جدول 4-5 -مقادیر طولانی­مدت شاخص خشکی ترانسو در منطقه دشت مهران …………………………………………….. 71

جدول 4-6-متوسط وزني ارزش­‎هاي كمي شاخص­های مؤثر بر تخريب منابع اقلیم MEDALUS ………………………73

جدول 4-7-متوسط وزني ارزش‎­هاي كمي شاخص­های مؤثر بر تخريب منابع اقلیم IMDPA……………………………..73

جدول 4-8 -متوسط وزني ارزش‎­هاي كمي شاخص­های موثر بر تخريب منابع پوشش MEDALUS …………………..79

جدول4-9-متوسط وزني ارزش‎­هاي كمي شاخص­های موثر بر تخريب منابع پوشش IMDPA……………………………79

جدول 4-10-متوسط وزنی ارزش کمی معیار­ها در مدل MEDALUS ……………………………………………………….. 81

جدول 4-11-متوسط وزنی ارزش کمی معیار­ها در مدل IMDPA ……………………………………………………………… 81

جدول 4-12-توزیع فراوانی کلاس­های شدت بیابان­زایی در مدل MEDALUS …………………………………………….82

جدول 4-13 -توزیع فراوانی کلاس­های شدت بیابان­زایی در مدل IMDPA…………………………………………………..82

فهرست شکل                                                                                                                                                صفحه

شکل 3-1- موقعیت منطقه مورد مطالعه در استان و شهرستان ………………………………………………………………………..32

شکل3-2- نمودار درصد بارندگی فصلی منطقه مورد مطالعه ………………………………………………………………….. …..34

شکل 3-3-موقعیت استقرار ایستگاه سینوپتیک مهران در اقلیم­نمای آمبرژه …………………………………………………. …36

شکل 3-4- نقشه واحد­های اراضی منطقه دشت مهران …………………………………………………………………………. ……41

شکل 4-1 -نقشه موقعیت چاه­های پیزومتر­ی و بهره­برداری در منطقه مورد مطالعه……………………………………………..64

شکل 4-2 -نقشه شدت بیابان­زایی از نظر معیار آب در منطقه مورد مطالعه )مدل (MEDALUS……………………… 64

شکل 4-3– نقشه شدت بیابان­زایی از نظر معیار آب در منطقه مورد مطالعه (مدل (IMDPA…………………….. ……..65

شکل 4-4 -نقشه شدت بیابان­زایی از نظر معیار خاک در منطقه مورد مطالعه )مدل (MEDALUS…………………….69

شکل 4–5 نقشه شدت بیابان­زایی از نظر معیار خاک در منطقه مورد مطالعه ) مدل IMDPA (………………………… 69

شکل 4-6 -نقشه همباران در منطقه مورد مطالعه………………………………………………………………………………………….71

شکل 4-7- نقشه شدت بیابان­زایی از نظر معیار اقلیم )مدل (MEDALUS …………………………………………………..74

شکل 4-8- نقشه شدت بیابان­زایی از نظر معیار اقلیم )مدل (IMDPA………………………………………………………… 74

شکل 4 – -9 نقشه شاخص NDVI در منطقه مورد مطالعه…………………………………………………………………………….77

شکل 4 – 10- نمودار درصد همبستگی شاخص NDVI با درصد پوشش ……………………………………………………….78

شکل 4-11- نقشه شدت بیابان­زایی از نظر معیار پوشش) مدل (IMDPA……………………………………………………..80

شکل 4-12- نقشه شدت بیابان­زایی از نظر معیار پوشش) مدل (MEDALUS……………………………………………….80

شکل 4-13- نقشه شدت بیابان­زایی منطقه )مدل MEDALUS (…………………………………………………………………83

شکل 4-14- نقشه شدت بیابان­زایی منطقه (مدل IMDPA)………………………………………………………………………….