ارزیابی توانمندی ژئومورفوتوريستي مکان­های ژئومورفولوژیکی (مطالعه موردي: دامنه­هاي شمالي كوهستان الوند در استان همدان)

– مقدمه………………………………………….. 2

فصل اول-كليات تحقيق و ويژگيهاي منطقه مورد مطالعه

1-1- مباني نظري تحقيق………………………………. 7

1-1-1- گردشگری و توسعه پایدار…………………… 7

1-1-2- اکوتوریسم…………………………….. 7

1-1-3- تعاریف ژئوتوریسم……………………….. 8

1-1-4- زيرساخت جغرافيايي ژئوتوريسم ايران…………… 14

1-1-5- تنوع زمين­شناسي………………………… 15

1-1-6- ژئومورفوسایت………………………….. 17

1-1-7- حفاظت از میراث زمین…………………….. 19

1-2- بررسي ويژگي­هاي كلي محدوده مورد مطالعه……………. 21

1-2-1- موقعيت جغرافيايي كوهستان الوند…………….. 21

1-2-2- جغرافياي طبيعي………………………… 22

1-2-2-1- تحليل برخي مسائل مربوط توپوگرافي………….. 22

1-2-2-2- اقليم……………………………… 24

1-2-2-3- ويژگيهاي هيدژولوژيكي…………………… 25

1-2-2-4- پوشش گياهي………………………….. 29

1-2-2-5- بررسي پوشش جانوري محدوده مطالعاتي…………. 30

1-2-3- ويژگيهاي زمين­شناسي……………………… 31

1-2-3-1- برخي ملاحظات در مورد تكامل ساختماني توده الوند…. 31

1-2-3-2- ليتولوژي سنگهاي برونزده منطقه……………. 32

1-2-4- بررسي وضعيت مناطق حفاظت شده در پيرامون منطقه…… 36

1-2-4-1- منطقه شكار­ممنوع تالاب آبشينه……………… 36

1-2-4-2- منطقه شكار ممنوع درياچه سد اكباتان…………. 36

1-2-4-3- منطقه شكار ممنوع الوند…………………. 37

1-2-5- بررسي حوزه نفوذ گردشگري منطقه……………… 38

1-2-6- معرفي برخي جاذبه­هاي ژئوتوريستي منطقه………… 39

1-2-6-1- قله الوند…………………………… 39

1-2-6-2- دره­هاي دامنه شمالي الوند………………… 39

1-2-6-3- چشمه­هاي موجود در كوهستان الوند……………. 40

1-2-6-4- دشت­هاي موجود در كوهستان الوند…………….. 41

1-2-6-5- سد اكباتان………………………….. 41

1-3- بررسي ويژگي­هاي محدوده­هاي برگزيده شده از دامنه شمالي توده كوهستاني الوند    42

1-3-1- کارت شناسایی مكان ژئومورفیک سد اكباتان………. 42

1-3-2- کارت شناسایی مكان ژئومورفیک گنج­نامه…………. 43

1-3-3- کارت شناسایی مكان ژئومورفیک روستاي وهنان……… 44

فصل دوم- مروري بر پيشينه تحقيقات…………………….. 46

فصل سوم- مواد و روش­ها

3-1-گردآوري اطلاعات…………………………………. 54

3-2- مدل مفهومي تحقيق………………………………. 54

3-3- متغيرهاي مورد اندازه­گيري تحقيق………………….. 55

3-4- روش تحقيق…………………………………….. 57

3-4-1- فرآيند كار در پژوهش حاضر…………………. 57

3-4-1-1- گام اول……………………………. 58

3-4-1-2- گام دوم……………………………. 58

3-4-1-3- گام سوم……………………………. 68

3-4-1-4- گام چهارم…………………………… 74

3-4-1-5- گام پنجم:…………………………… 75

3-4-1-6- گام ششم:……………………………. 78

3-4-1-7- گام هفتم:…………………………… 79

3-4-1-8- گام هشتم:…………………………… 79

3-5- ضرورت استفاده از چند روش در اين تحقيق……………. 85

 

فصل چهارم- يافته­هاي تحقيق

4-1- تحليل ژئومورفوتوريستي مدل­ها…………………….. 82

4-1-1- روش فاسيلوس…………………………… 82

4-1-2- روش رينارد…………………………… 86

4-2- بررسي­هاي آماري و ترسيم نقشه­هاي موقعيت مناطق و نقشه­هاي ژئومورفوتوريستي 90

4-2-1- بررسي­هاي آماري………………………… 90

4-2-1-1- بررسي­هاي آماري بر اساس روش فاسيلوس………… 90

4-2-1-2- بررسي­هاي آماري بر اساس روش رينارد…………. 91

4-2-2- ترسيم نقشه موقعيت مناطق در استان……………. 93

4-2-3-ترسيم نقشه­هاي شيب، جهت و ارتفاع…………….. 94

4-2-4- ترسيم نقشه­هاي ژئومورفوتوريستي……………… 97

4-2-4-1- نقشه­هاي ترسيم شده مربوط به منطقه گنجنامه…….. 97

4-2-4-2- نقشه­هاي ترسيم شده مربوط به محدوده روستاي وهنان… 98

4-2-4-3- نقشه­هاي ترسيم شده مربوط به منطقه سد اكباتان….. 100

4-3- بررسي و مقايسه­ي نتايج حاصل از دو روش فاسيلوس و رينارد 101

 

فصل پنجم- بحث و نتيجه­گيري

5-1- بحث………………………………………….. 105

5-2- برنامه­ریزی ژئوتوریستی………………………….. 108

5-3- رسیدن به شاخص­های ژئوپارک……………………….. 116

5-4- نتيجه­گيري…………………………………….. 118

راهكارها و پيشنهادات……………………………….. 122

 

منابع و مآخذ………………………………………. 126

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست جداول

جدول 1ـ1ـ تعاريف مختلفاز ژئوتوريسم………………. 12

جدول 1-2- پديده ها و منابع ژئوتوريسمدر ايران……….. 14

جدول 1ـ3ـ معرفي مكان ژئومورفيك سد اكباتان………….. 42

جدول 1ـ4ـ معرفي مكانژئومورفيك گنجنامه…………….. 43

جدول 1ـ5ـ معرفيمكان ژئومورفيكروستاي وهنان………….. 44

جدول 3-1- فهرست ژئومورفوسایت­های دامنه شمالي كوهستان الوند. 59

جدول 3-2-ارزش­های مورد استفاده برای ارزیابی ژئومورفوسایت­ها. 70

جدول3-3- عيارها و زيرمعيارهاي ارزيابي ارزش علمي….. 73

جدول 3-4-عيارها و زيرمعيارهاي ارزيابي ارزش افزوده…. 73

جدول 3-5-عيارها و زيرمعيارهاي ارزيابي ارزش تركيبي……. 74

جدول 4-1-ارزيابي ژئومورفوسايت­ها با روش فاسيلوس………. 83

جدول 4-2-نتایج نهایی ارزیابی ژئومورفوسایت­ها با روش فاسيلوس 83

جدول 4-3- نتایج نهایی ارزیابی ارزش علمي ژئومورفوسایت­ها با روش رينارد 86

جدول 4-4-نتایج نهایی ارزیابی ارزش افزوده ژئومورفوسایت­ها با روش رينارد 87

جدول 4-5-نتایج نهایی ارزیابی ارزش تركيب ژئومورفوسایت­ها با روش رينارد 87

جدول 4-6-نتایج نهایی ارزیابی ژئومورفوسایت­ها با روش رينارد. 88

جدول 4-7-مقایسه‌ی عیارهای مورد استفاده در دو روش مورد مطالعه… 103

جدول 5-1- نرمال­سازي ارزش­هاي علمي، حفاظتي و گردشگري محاسبه شده در روش فاسيلوس   110

جدول 5-2- تفكيك ارزش­هاي علمي، حفاظتي و گردشگري در روش رينارد   111

جدول 5-3- ارزش نهايي علمي، حفاظتي و گردشگري محاسبه شده در روش رينارد 112

جدول 5-4- میانگین ارزش­های محاسبه شده در دو روش فاسیلوس و رینارد 113

 

 

 

 

فهرست اشكال

شكل 1-1- مدل مفهومي ژئوتوريسم و ارتباط آن با ميراث زمين.. 9

شكل 1-2- ارتباط تفسير زمين­شناختي، تاريخ زمين­شناختي و حفاظت زمين­شناختي 13

شكل 1ـ3ـ تصوير ماهواره­اي دامنه­هاي شمالي الوند………. 22

شکل 3-1- مراحل ارزیابی ژئومورفوسایت­ها…………….. 55

شكل 3-2- شرح گام به گام مراحل كار در اين پژوهش………. 58

شكل 3-3-تصوير آبشار گنجنامه و دامنه‎هاي سنگي آن………. 62

شكل 3-4- تصوير آبشار گنجنامه…………………… 62

شكل 3-5-تصوير كتيبه­هاي تاريخي گنجنامه و ريزش بلوك­هاي اطراف آن   62

شكل 3-6-تصوير دشت ميشان، نمونه­اي از دشت­هاي مرتفع بين­كوهي. 63

شكل 3-7-تصوير تاريكدره، نمونه­اي از دره­هاي عميقواقع در دامنه شمالي الوند   63

شكل 3-8-تصوير جبهه كوهستان الوند و ستيغ‎هاي آن همراه با سطوح مثلثي    63

شكل 3-9-تصوير جبهه كوهستان الوند و ستيغ‎هاي آن همراه با سطوح مثلثي    64

شكل 3-10-تصويرواريزه‎هاي تشكيل يافته برروي دامنه‎الوند….. 64

شكل 3-11-تصوير نمونه‎اي ديگر از واريزه‎هاي تشكيل شده در دامنه‎هاي شمالي الوند 64

شكل 3-12-منظره­ي عمومي روستاي وهنان……………….. 65

شكل 3-13- تصوير برونزدگي­هاي سنگي در حوزه وهنان (سنگ­هاي بازيك)  65

شكل 3-14- تصوير برونزدگي­هاي سنگي در حوزه وهنان (سنگ­هاي اسيدي)  65

شكل 3-15-تصوير پديده روانگرايي بروي دامنه الوند واقع در جنوب روستاي وهنان  66

شكل 3-16- تصوير ستيغ­هاي مرتفع برفگير، كوههاي كركسين واقع در غرب حوزه وهنان……………………………………….. 66

شكل 3-17-تصوير ريزش بلوكي و قطعه سنگي دامنه­هايسنگي الوند.. 66

شكل 3-18-تصوير تراس­هاي رودخانه‎اي تشكيل يافته برروي رودخانه يلفان 67

شكل 3-19-تصوير سنگ­فرش برفي ناشي از خزش يخ و تشكيل ميدان­هاي بلوكي 67

شكل 3-20-تصوير پديده لغزش در ابرو……………….. 67

شكل 3-21-تصوير پديده لغزش در يكي از آبراهه‎هاي حوضه سيمين.. 68

 

فهرست نمودارها

نمودار 4-1- ميانگين ارزش علمي، حفاظتي و گردشگري ژئوسايت­هاي هر سه منطقه مطالعاتي 90

نمودار 4-2- ميانگين ارزش­ علمي، حفاظتي و گردشگري مجموع ژئوسايت­هاي منتخب در تحقيق 91

نمودار 4-3- ميانگين ارزش علمي، افزوده و تركيبي ژئوسايت­هاي هر سه منطقهمطالعاتي   91

نمودار 4-4- ميانگين ارزش علمي، افزوده و تركيبي مجموع ژئوسايت­هاي منتخب در تحقيق  92

نمودار 5-1- موقعیت هر ژئومورفوسایت از نظر ارزش­های علمی، حفاظتی و گردشگری  114

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست نقشه­ها

نقشه 1-1- نقشه توپوگرافي دامنه­هاي شمالي الوند………. 24

نقشه 1-2- نقشه زمين­شناسي دامنه­هاي شمالي الوند………. 32

نقشه 1-3- نقشه ليتولوژي دامنه­هاي شمالي الوند……….. 33

نقشه 4-1-موقعیت استان در کشور و همچنین موقعیت مناطق در استان همدان   93

نقشه 4-2-طبقات ارتفاعي در منطقه سد اكباتان…………. 94

نقشه 4-3-طبقات شيب در منطقه سد اكباتان……………. 94

نقشه 4-4-طبقات، جهت شيب در منطقه سد اكباتان………… 94

نقشه 4-5- طبقات ارتفاعي در منطقه گنجنامه…………… 95

نقشه 4-6- طبقات شيب در منطقه گنجنامه……………… 95

نقشه 4-7-طبقات، جهت شيب در منطقه گنجنامه…………… 95

نقشه 4-8-طبقات ارتفاعي در منطقه روستاي وهنان……….. 96

نقشه 4-9-طبقات شيب در منطقه روستاي وهنان…………… 96

نقشه 4-10-طبقات جهت شيب در منطقه روستاي وهنان……….. 96

نقشه 4-11- موقعيت جاذبه­هاي ژئومورفوتوريستي منطقه گنجنامه.. 97

نقشه 4-12- پهنه­بندي ارزش ژئومورفوتوريستي منطقه گنجنامه بر اساس روش فاسيلوس 97

نقشه 4-13- پهنه­بندي ارزش ژئومورفوتوريستي منطقه گنجنامه بر اساس روش رينارد  98

نقشه 4-14- موقعيت جاذبه­هاي ژئومورفوتوريستي محدوده روستاي وهنان  98

نقشه 4-15- پهنه­بندي ارزش ژئومورفوتوريستي محدوده روستاي وهنان بر اساس روش فاسيلوس 99

نقشه 4-16- پهنه­بندي ارزش ژئومورفوتوريستي محدوده روستاي وهنان بر اساس روش رينارد 99

نقشه 4-17- موقعيت جاذبه­هاي ژئومورفوتوريستي منطقه سد اكباتان 100

نقشه 4-18- پهنه­بندي ارزش ژئومورفوتوريستي منطقه سد اكباتان بر اساس روش فاسيلوس   100

نقشه 4-19- پهنه­بندي ارزش ژئومورفوتوريستي منطقه سد اكباتان بر اساس روش رينارد    101