مطالعه مرجانهای کربنیفر ایران مرکزی در کوه های ازبککوه و برشهای انارک و رامشه
چکیده
رسوبات کربنیفر ايران مرکزي(به ویژه در کوه های ازبک کوه، انارک و برش اسدآباد (در منطقه رامشه شهرضا)، نسبت به سایر نواحی ایران، کامل تر است. این توالی به جز آشکوب کاسیمووین، از سنگ های کربونیفر پیشین(تورنزین پیشین) تا بالاترین حد کربونیفرپسین(قزلین) را شامل می شود که نشان از پوشش نسبتا کامل درياي کربونيفر در این قسمتهای ايران مرکزي دارد.
مطالعه حاضر به شناسایی مرجانهای کربنیفر در مناطق یاد شده و بررسی زیست چینه نگاری و جغرافیای زیستی دیرینه آنها می پردازد. حاصل این پژوهش، شناسایی 49 گونه و 28 جنس از 15 خانواده است كه در اشکوبهای تورنزین، ویزئن، سرپوخووین، باشکیرین و قزلین وجود دارند. همچنین در این مطالعه 7 گونه جدید معرفی شدند که عبارتند از :
برپایه مطالعات بیواستراتیگرافی، 5 زون مرجانی برای نهشته های کربنیفر در این مناطق تعریف گردید که عبارتند از:
زون شماره 1) Diphyphyllum lateseptatum total range zone به سن ویزئن پسین؛ معادل ساب زون مرجانی β RC7 (معادل V3c ) است که در سازند سردر در برش اسدآباد یافت شد. این زون مرجانی معادل زون کنودونتی(Boncheva et al., 2007) Texanus می باشد.
زون شماره 2) زون تجمعی Claviphyllum falcatum- Rotiphyllum rushianum– Amplexus coralloides به دیرینگی ویزئن پسین؛ از زیرسازند شیشتو II در برش الگوی این سازند یافت شد. در مقایسه با زیراشکوب های جهانی، این بیوزون مرجانی معادل زیراشکوب بلژیکی Early Warnantian =Rc8= V3c ، یا D2 انگلیس Early Brigantian و معادل زون مرجانی Yuanophyllum چین و زون مرجانی Palastrea konincki در شمالغرب ترکیه است.
زون شماره 3) Heritschioides vepres- Opiphyllum fomitchei interval zone به سن سرپوخووین پسین-باشکیرین میانی میباشد. این بیوزون در بخش کربناته میانی سازند سردر در برشهای ازبک کوه و برش اسدآباد وجود دارد. از این زون مرجانی، بیوزونهای فرامینیفری Eostaffella pseudostruvei – Eostaffella mirifica foraminiferal zoneتوسط سهرابی (1384) تعریف شد.
زون شماره 4) Opiphyllum fomitchei total range zone به سن باشکیرین پیشین-میانی می باشد و از بخش کربناته میانی سازند سردر در برشهای ازبککوه و برش اسدآباد یافت شد. این زون مرجانی معادل زون فرامینیفری Eostaffellinaparaprotvae– Endothyrabashkirica و زون Pseudostaffella compressa- Pseudostaffella antique- Eostaffella amabilis و نیز زونهای کنودونتی Idiognathodus sinuatus- I. primulus / I. corrugates- I. sulcatus و Idiognathodus sulcatus parva (سهرابی، 1384) به ديرينگى “باشکيرين پیشین تا میانی است.
زون شماره 5) زون Ivanovia–Petalaxis به سن قزلین می باشد. این زون از سازند زلدو در انارک یافت شد. این زون مرجانی معادل زون فرامینیفری Rauserites rossicus–R. stuckenbergi Zone و بیوزون Jigulites jigulensis Zone است که توسط Leven & Gorgij (2006) از ناحیه مورد مطالعه در انارک معرفی شد.
بر اساس مطالعات جغرافیای زیستی دیرینه، مرجانهای کربنیفر پیشین ایران مرکزی در مناطق مورد مطالعه قلمرو فونای Cyathaxonia بوده که شباهت زیادی با مرجانهای هم سن در سایر بلوکهای سیمری دارند. عدم همراهی فونای Kueichouphyllum با فونای Cyathaxonia نشاندهنده شرایط متفاوت رسوبی بلوک طبس نسبت به رسوبات هم سن در البرز (سازند مبارک) و سازند گچال بود، این شرایط محیطی محیطی برای گسترش مرجانهای تیپیک در این مناطق نامناسب بوده است، لذا تنها فونای Cyathaxonia قادر به حیات در چنین محیط هایی بودند.
در طی نامورین، یک روند تشابه متفاوتی در مرجانهای کربنیفر پسین ایجاد می گردد که متاثر از حوادث تکتونیکی و اقلیمی کربنیفر پسین بود. در قاعده کربنیفر پسین (نامورین) مرجانهای ایران مرکزی که در این زمان در عرضهای 35-30 درجه جنوبی زندگی می کردند، تشابه نژادی بسیار نزدیکی با مرجانهای هم سن در قطب شمال روسیه و کانادا نشان می دهد که در این زمان در عرضهای 35-30 درجه شمالی قرار داشتند. لذا میتوان پذیرفت که عرض 30-35 درجه شمالی و جنوبی بهترین مکان برای گسترش این فونای مرجانی بود.
کلمات کلیدی: مرجان، کربنیفر، ایران مرکزی، طبس، ازبک کوه، انارک.