مطالعات کانیشناسی و سنگشناسی و خاستگاه کانیزایی كانسار مس – روی ده معدن شهرکرد، با نگرشی ویژه به دادههای سیالات درگیر
چکیده
کانسار ده معدن در 226 کیلومتری جنوب غربی شهرستان شهرکرد مركز استان چهارمحال و بختیاری قرار دارد. قدیمیترین سنگهاي منطقه مربوط به سري هرمز با سن کامبرین زیرین است که بر روي آن سازندهاي باروت (کامبرین زیرین)، زاگون (کامبرین زیرین)، لالون (کامبرین میانی)، میلا (کامبرین پسین – اردویسین)، فراقان (پرمین) و دالان (پرمین) در زون زاگرس مرتفع رخنمون دارند. ماده معدنی به صورت رگه، رگچه در سنگ ميزبان کربناته و شیل سازند باروت با سن کامبرین زیرین تمركز يافته است. مطالعات ژئوشیمیایی ناهنجاری عناصر مس، روی، سرب، آرسنیک، منیزیم، کبالت، کلسیم، سدیم، منگنز و آهن را در نمونههای سطحی مشخص ساخت و نتایج تجزیه عنصری نمونههاي اخذ شده نشان میدهد که عیار مس در بخش کانهدار کانسار4/1 درصد تا 39/14 درصد، عیار روي 1/1 تا 31/12 درصد، و عيار سرب و كبالت كمتر از يك درصد میباشد. در محدوده کانسار، سازند باروت شامل دو بخش کربناته و شیلی است که کانهزایی بیشتر در بخش کربناته صورت پذیرفته است. ماده معدنی در رخسارههای خاص کانهدار و در سه افق مشخص (دولومیت زیرین، شیل میانی، دولومیت فوقانی) وجود دارد. بر اساس مطالعات
سنگشناسی از رخسارههای کربناتی اصلی در منطقه میتوان به رخسارههای میکرایت تجدید تبلور یافته، پلاسپارایت، دولومیکرواسپارایت و دولواسپارایت اشاره کرد که دولواسپارایت رخساره کانهدار اصلی است. کانیزایی در محدوده کانسار ده معدن به دو مرحله کلی کانیزایی اولیه و ثانویه قابل تقسیم است که کانیهای اولیه شامل: پیریت، کالکوپیریت، بورنیت، اسفالریت، سافلوریت و تتراهدریت میباشند و کوولیت، دیجنیت، مالاکیت، آزوریت، اسمیتزونیت، اکسیدهای آهن و لپیدوکروسیت به صورت ثانویه حضور دارند. به منظور دستيابي به اطلاعات مربوط به ويژگيهاي سيال كانسارساز، مطالعات میکروترمومتری بر روی میانبارهای سیال موجود در کوارتز و کلسیت همزاد با کانی سازی صورت پذیرفته است. مطالعه این سیالات درگیر نشاندهنده محدوده دمایی گسترده از 158 تا 308 درجه سانتیگراد و درجه شوری 8/0 تا 8/9 بوده است. بر اساس بررسیهای صورت گرفته شامل مطالعات صحرایی، سیالات درگیر، نوع کانی های موجود در دگرسانی ها، نوع عناصر و بافت و ساخت آنها و سایر نتایج آزمایشگاهی، کانسار ده معدن قابل مقایسه با کانسارهای مس رسوبی (کمربند مس زامبیا) است.
واژه های کلیدی: کانسار ده معدن، کانیسازی مس و روی، سیالات درگیر، چهارمحال و بختیاری.