معنا- نشانه‌ شناسی و کاربرد آن در تحلیل آیات متشابه

 

عنوان                                                                                 صفحه

چکیده…………………………………………………………………………………………………………………….ح

فصل اول:کلیات پژوهش……………………………………………………………………………………..  1                  1-1 مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………. 2

1-2تعریف مسأله و بیان سوال‌های اصلی تحقیق ………………………………………………………….. 2

1-3 ضرورت و اهمیت انجام تحقیق…………………………………………………………………………… 4

1-4 هدف/اهداف تحقیق …………………………………………………………………………………………. 5

1-5 فرضیه‌های تحقیق …………………………………………………………………………………………….. 6

1-6 روش‌های گردآوری اطلاعات ……………………………………………………………………………..6

1-7 روش تجزیه وتحلیل داده‌ها ……………………………………………………………………………… 7

1-8 جامعه آماری و واحد تحلیل …………………………………………………………………………….. 7

1-9 کاربرد‌های متصور از تحقیق …………………………………………………………………………….. 7

1-10 تعریف اصطلاحات ………………………………………………………………………………………. 8

1- 11 جمع‌بندی مطالب ………………………………………………………………………………………… 9

فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه‌ی پژوهش………………………………………………………10

2-1 مقدمه ………………………………………………………………………………………………………….. 11

2-2 مفاهیم نظری پژوهش …………………………………………………………………………………… 11

2-2-1 چیستی معنا ……………………………………………………………………………………………………. 11

2-2-2 نگاهی به ساختار معنایی قرآن کریم……………………………………………………………………. 14

2-2-3 گذری بر مکاتب معناشناسی مرتبط با مطالعات قرآنی……………………………………………. 17

2-2-3-1 معناشناسی مکتب بن……………………………………………………………………………………. 17

2-2-3-2 معناشناسی لایه‌ای ……………………………………………………………………………………….. 22

2-2-3-3 معناشناسی فلسفی ……………………………………………………………………………………….. 24

2-2-3-4 نظریه معناشناسی ایزوتسو …………………………………………………………………………….. 24

2-2-3-4-1 معناشناسی واژگان …………………………………………………………………………………… 25

2-2-3-4-2 انتقال دستگاه واژگان ………………………………………………………………………………. 25

2-2-3-4-3 معنی اساسی و معنای نسبی ……………………………………………………………………… 26

2-2-3-4-4 واژگان کلیدی و غیر کلیدی …………………………………………………………………….. 26

2-2-3-4-5 میدان معناشناختی …………………………………………………………………………………… 27

2-2-3-4-6 کلمه کانونی …………………………………………………………………………………………… 28

2-2-3-4-7 معنای زمان‌گذر ومعنای همزمان ……………………………………………………………….. 28

2-2-3-5 معناشناسی شناختی …………………………………………………………………………………….. 28

2-2-3-5-1 ویژگی‌های نگرش معنی‌شناسی شناختی …………………………………………………….. 29

2-2-3-5-2 مفاهیم مهم معنی‌شناسی شناختی ……………………………………………………………….. 30

2-2-3-5-2-1 مقوله‌بندی ………………………………………………………………………………………….. 30

2-2-3-5-2-2 طرح‌واره‌ها ……………………………………………………………………………………………. 31

2-2-3-5-2-3 فرآیند‌های شرح و ضبط صحنه و فضا‌های ذهنی ………………………………………. 32

2-2-3-5-2-4 فضای ذهنی …………………………………………………………………………………………. 32

2-2-3-5-2-5 مقولات شعاعی …………………………………………………………………………………….. 33

2-2-4 رویکرد‌‌‌‌های اصلی در نظریه شبکه شعاعی معنا ……………………………………………………… 34

2-2-4-1 رویکرد لیکاف و بروگمن ………………………………………………………………………………. 35

2-2-4-2 رویکرد لیکاف ……………………………………………………………………………………………… 35

2-2-4-3 رویکرد ایوانز و تیلر ……………………………………………………………………………………… 35

2-2-5 مباحث مربوط به نشانه‌شناسی ……………………………………………………………………………. 36

2-2-5-1 پیشینه نشانه‌شناسی ……………………………………………………………………………………….. 36

2-2-5-2 تعریف کلی و عمومی نشانه …………………………………………………………………………… 38

2-2-6 تحلیل مولفه نشانه و نشانه‌شناسی از منظر اندیشمندان نشانه‌شناس ………………………….. 38

2-2-6-1 نشانه از دیدگاه سوسور …………………………………………………………………………………. 39

2-2-6-2 نشانه از دیدگاه پیرس…………………………………………………………………………………….. 40

2-2-6-3 نشانه از دیدگاه موریس …………………………………………………………………………………. 43

2-2-6-4 نشانه از دیدگاه رولان بارت ………………………………………………………………………….. 44

2-2-7 آیات محکم ومتشابه ………………………………………………………………………………………… 47

2-2-7-1 تعریف محکمات ………………………………………………………………………………………… 47

2-2-7-2 تعریف متشابهات ………………………………………………………………………………………… 47

2-2-7-3 محکم ومتشابه در قرآن ………………………………………………………………………………… 48

2-3 پیشینه تحقیقات و پژوهش‌های انجام شده در خصوص شعاعیت معنایی …………………….. 49

2-4 پیشینه تحقیقات قرآنی در خصوص آیات متشابه …………………………………………………….. 52

2-5 پیشینه پژوهش‌های داخلی ……………………………………………………………………………………. 53

2-6 جمع‌بندی مطالب ………………………………………………………………………………………………… 55

فصل سوم: چارچوب نظری پژوهش…………………………………………………………………….. 57

3-1 مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………… 58

3-2 الگو‌های به کار گرفته شده در پژوهش …………………………………………………………………… 58

3-2-1 رویکرد پیرس …………………………………………………………………………………………………. 59

3-2-2 رویکرد موریس ………………………………………………………………………………………………. 60

3-2-3 رویکرد بارت ………………………………………………………………………………………………….. 60

3-3 رویکرد شناختی ………………………………………………………………………………………………….. 61

3-4 شبکه شعاعی در معناشناسی شناختی ……………………………………………………………………… 62

3-4-1 رویکرد لیکاف و بروگمن ………………………………………………………………………………… 63

3-4-2 رویکرد ایوانز وتیلر …………………………………………………………………………………………. 65

3-5 جمع‌بندی مطالب ………………………………………………………………………………………………… 66

فصل چهارم: روش تحقیق و تجزیه وتحلیل داده‌ها …………………………………………….. 67

4-1 مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………….. 68

4-2 روش پژوهش ……………………………………………………………………………………………………… 68

4-3 جامعه آماری ……………………………………………………………………………………………………….. 68

4-4 روش جمع‌آوری داده‌ها ………………………………………………………………………………………… 68

4-5 روش توصیف و تحلیل داده‌ها ………………………………………………………………………………. 69

4-6 بررسی کلی موضوع …………………………………………………………………………………………….. 71

4-7 مروری بر اصطلاحات کلیدی ……………………………………………………………………………….. 71

4-7-1 زبان‌شناسی شناختی ………………………………………………………………………………………… 71

4-7-2 طرح‌واره‌های تصویری ……………………………………………………………………………………. 72

4-7-3 مفهوم‌سازی …………………………………………………………………………………………………… 73

4-8 نمونه مفهوم‌سازی در قرآن ………………………………………………………………………………….. 75

4-9 نشانه‌ها در قرآن …………………………………………………………………………………………………. 76

4-10 تجزیه و تحلیل داده‌ها و ارایه نتایج …………………………………………………………………….. 77

4-10-1 تحلیل نشانه‌شناسی آیات ………………………………………………………………………………. 78

4-10-2 تحلیل و بررسی آیات متشابه با رویکرد شعاعیت معنایی ………………………………….. 81

4-10-2-1 آیات متشابهی که برای خداوند جا ومکان قائل است …………………………………… 81

4-10-2-1-1 جایز دانستن بحث درباره «عرش» …………………………………………………………. 82

4-10-2-1-2 دیدگاه علامه طباطبایی در مورد واژه «عرش» ………………………………………….. 84

4-10-2-1-3 شبکه شعاعی معنای واژه «عرش» ………………………………………………………….. 85

4-10-2-2 تحلیل واژه «کرسی» ………………………………………………………………………………… 87

4-10-2-2-1 شبکه شعاعی معنای واژه«کرسی» ………………………………………………………….. 88

4-10-2-3 آیاتی که برای خداوند جسمانیت قائل است ……………………………………………… 90

4-10-2-3-1 آیات صفت «عین» ………………………………………………………………………………. 90

4-10-2-3-1-1 شبکه شعاعی معنای واژه «عین» ……………………………………………………….. 93

4-10-2-3-2 آیات صفت «وجه» ……………………………………………………………………………… 95

4-10-2-3-2-1 اقسام آیات«وجه» ……………………………………………………………………….. ….96

4-10-2-3-2-2 نظر علامه طباطبایی در مورد معنای «وجه» …………………………………………. 97

4-10-2-3-2-3 شبکه شعاعی معنای واژه «وجه» ……………………………………………………….. 98

4-10-2-3-3 آیات صفت «ید» ……………………………………………………………………………….. 100

4-10-2-3-3-1 آیات مربوط ب صفات «ید» …………………………………………………………… 100

4-10-2-3-3-2 شبکه شعاعی معنای واژه «ید» ……………………………………………………….. 102

4-10-2-4 صفت نسیان ………………………………………………………………………………………… 103

4-10-2-4-1 بیان آیاتی در مورد نسیان خداوند ………………………………………………………..103

4-10-2-4-2 منزه بودن خداوند از صفات سلبیه …………………………………………………….. 104

4-10-2-4-3 شبکه شعاعی معنای واژه «نسیان» ……………………………………………………… 105

4-10-2-5 آیاتی که از جهت خدا صحبت کرده‌اند ……………………………………………………….107

4-10-2-5-1 شبکه شعاعی معنای واژه «فوق» …………………………………………………………… 110

4-10-2-6 المیزان ………………………………………………………………………………………………….. 112

4-10-2-6-1 تحلیل معنای«میزان» با توجه به سیاق ……………………………………………………. 113

4-10-2-6-2 شبکه شعاعی معنای واژه «میزان» ………………………………………………………….. 114

4-11 جمع‌بندی مطالب …………………………………………………………………………………………… 116

فصل پنجم: نتیجه‌گیری ……………………………………………………………………………………… 117

5-1 مقدمه …………………………………………………………………………………………………………….. 118

5-2 خلاصه‌ی پژوهش …………………………………………………………………………………………… 118

5-3 مروری بر پرسش‌ها و فرضیه‌های پژوهش …………………………………………………………. 120

5-3-1 پرسش‌های پژوهش ……………………………………………………………………………………. 120

5-3-2 فرضیه‌های پژوهش ……………………………………………………………………………………. 121

5-4 نتایج پژوهش ……………………………………………………………………………………………….. 121

5-4-1 فرضیه‌ی 1 ………………………………………………………………………………………………. 121

5-4-2 فرضیه‌ی 2 ………………………………………………………………………………………………. 123

5-4-3 فرضیه‌ی 3 ………………………………………………………………………………………………. 124

5-4-4 فرضیه‌ی 4 ………………………………………………………………………………………………. 125

5-5 پیشنهاداتی برای ادامه بحث …………………………………………………………………………… 133

فصل ششم:منابع ……………………………………………………………………………………………….. 135

6-1 منابع فارسی …………………………………………………………………………………………………… 135

6-2 منابع عربی …………………………………………………………………………………………………….. 141

6-3 منابع انگلیسی ………………………………………………………………………………………………… 142

فهرست نمودار‌ها و اشکال

شکل2-1 طرحی انتزاعی از مقولات شعاعی ……………………………………………………………….. 34

شکل 2-2 نشانه از دیدگاه سوسور ……………………………………………………………………………. 39

شکل2-3 تقسیم‌بندی انواع نشانه از دیدگاه پیرس ……………………………………………………….. 42

شکل 2-4 نحوه عملکرد نشانه از دیدگاه بارت …………………………………………………………… 46

نمودار 4-1 روش توصیف و تحلیل داده‌ها ………………………………………………………………… 70

شکل 4-2 برداشت‌های محتمل برای جمله«گربه از روی دیوار پرید» ……………………………. 74

شکل 4-3 مفهوم‌سازی واژه «فی» …………………………………………………………………………….. 76

نمودار 4-4 شبکه شعاعی معنای واژه «عرش» ……………………………………………………………. 86

نمودار 4-5 شبکه شعاعی معنای واژه «کرسی» …………………………………………………………… 89

نمودار 4-6 شبکه شعاعی معنای واژه «عین » …………………………………………………………….. 94

نمودار 4-7 شبکه شعاعی معنای واژه «وجه » ……………………………………………………………..99

نمودار 4-8 شبکه شعاعی معنای واژه «ید» ………………………………………………………………… 102

نمودار 4-9 شبکه شعاعی معنای واژه «نسیان» ……………………………………………………………. 106

شکل 4-10 تحلیل شناختی معنای «فوق» ………………………………………………………………….. 108

نمودار 4-11 شبکه شعاعی معنای واژه «فوق» …………………………………………………………… 111

نمودار 4-12 شبکه شعاعی معنای واژه «میزان»  …………………………………………………………. 115