تبيين تربيت جهادی از منظر قرآن

     فهرست مطالب

 عنوان                                                                                                                                       صفحه

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………………..1

1-2- شرح و بیان مسأله……………………………………………………………………………………………………………………………..2

1-3- هدف پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………………………….4

1-3-1- هدف کلی……………………………………………………………………………………………………………………………………..4

1-3-2- اهداف جزیی…………………………………………………………………………………………………………………………………4

1-4- سوال های تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………..4

1-5- اهمیت و ضرورت تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………5

 1-6- تعریف مفاهیم……………………………………………………………………………………………………………………………………5

فصل دوم : مبانی نظری و پیشینه تحقیق

2-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………7

2-2- تعریف جهاد……………………………………………………………………………………………………………………………………….7

2-3- ماهیت جهاد……………………………………………………………………………………………………………………………………….8

2-4-  هدف جهاد…………………………………………………………………………………………………………………………………………9

 2-4-1- کرامت انسان…………………………………………………………………………………………………………………………………9

2-4-2- سعادت انسان…………………………………………………………………………………………………………………………………9

2-5- ارزش جهاد……………………………………………………………………………………………………………………………………….10

2-6- پیامدهای ترک جهاد………………………………………………………………………………………………………………………..10

2-7- اقسام جهاد……………………………………………………………………………………………………………………………………….11

2-7-1- نوع دشمن: جهاد اکبر، جهاد اصغر……………………………………………………………………………………………..11

2-7-2-  نحوه هجوم: جهاد دفاعی- جهاد ابتدایی……………………………………………………………………………………11

2-7-2-1- جهاد دفاعی……………………………………………………………………………………………………………………………..12

2-7-2-2- جهاد ابتدایی……………………………………………………………………………………………………………………………12

2-7-2-2-1- مشروعیت جهاد ابتدایی در عصر غیبت……………………………………………………………………………..13

2-7-2-2-2- اهداف جهاد ابتدایی……………………………………………………………………………………………………………13

2-7-2-2-3- فرق جهاد ابتدایی و جهاد دفاعی……………………………………………………………………………………….13

• تقسیم بندی های دیگری از جهاد………………………………………………………………………………………………13

2-8- قلمرو جهاد……………………………………………………………………………………………………………………………………….14

عنوان                                                                                                                                       صفحه

2-8-1 – جهاد سخت…………………………………………………………………………………………………………………………………..14

2-8-2 – جهاد نرم……………………………………………………………………………………………………………………………………….14

2-8-2-1- جهاد فرهنگی…………………………………………………………………………………………………………………………….15

2-8-2-2 – جهاد سیاسی…………………………………………………………………………………………………………………………….15

 2-8-2-3- جهاد اقتصادی………………………………………………………………………………………………………………………….15

2-8-2-4- مدیریت جهادی…………………………………………………………………………………………………………………………16

2-9- جهاد در روایات……………………………………………………………………………………………………………………………………17

2-9-1- جهاد در نهج البلاغه………………………………………………………………………………………………………………………19

2-9-1-1- فضیلت جهاد و عواقب ترک آن …………………………………………………………………………………………………16

2-9-1- 2- پایداری و مقاومت در میدان جهاد…………………………………………………………………………………………..17

2-9-1- 3- فنون مبارزه و روش جنگ………………………………………………………………………………………………………..17

2-9-1-4- شوق شهادت در راه جهاد برای خدا…………………………………………………………………………………………..17

2-10- جهاد در ادیان ………………………………………………………………………………………………………………………………….19

2-11- پیشینه موضوع تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………….20

2-12- نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………………………………………………….23

فصل سوم: روش تحقیق

3-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………24

3-2- روش تحقيق……………………………………………………………………………………………………………………………………….24

3-2-1- مراحل انجام تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………25

گام اول: مشخص کردن مسئله پژوهش……………………………………………………………………………………………………….26

گام دوم:تدوین سئوالات و اهداف…………………………………………………………………………………………………………………26

گام سوم: تعریف و مشخص کردن محدوده تحقیق……………………………………………………………………………………..26

گام چهارم: نمونه گیری و جمع آوری داده ها……………………………………………………………………………………………..27

گام پنجم: تلخیص داده ها……………………………………………………………………………………………………………………………27

گام ششم: تحلیل و استنباط نتایج و گزارش……………………………………………………………………………………………….27

3-3- جامعه نمونه ……………………………………………………………………………………………………………………………………….28

3-4- نمونه و نمونه گیری……………………………………………………………………………………………………………………………28

3-4-1- مراحل نمونه گیری………………………………………………………………………………………………………………………..28

3-5- شیوه جمع آوری اطلاعات………………………………………………………………………………………………………………….29

عنوان                                                                                                                 صفحه

3-5-1- ابزار گردآوری اطلاعات………………………………………………………………………………………………………………..29

فصل چهارم: مبانی نظری ودلالت تربیتی

4-1- مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………………30

4-2-  بخش اول: مبانی نظری جهاد در قرآن………………………………………………………………………………………….30

4-2-1- مفهوم شناسی…………………………………………………………………………………………………………………………… 31

4-2-1-1- مقایسه جهاد با واژه های مشابه در قرآن………………………………………………………………………………31

4-2-2- جایگاه شناسی………………………………………………………………………………………………………………………….. 32

4-2-2-1- ماهیت جهاد…………………………………………………………………………………………………………………………. 32

4-2-2-2- فضیلت جهاد………………………………………………………………………………………………………………………… 32

4-2-3- غایت شناسی…………………………………………………………………………………………………………………………….. 34

 4-2-3-1-حاکمیت بخشیدن به دین الهی…………………………………………………………………………………………… 34

4-2-3-2- حفظ حیات انسانی…………………………………………………………………………………………………………………35

4-2-4- اقسام شناسی………………………………………………………………………………………………………………………………36

4-2-4-1- انواع جهاد……………………………………………………………………………………………………………………………….36

4-2-4-1-1- جهاد درونی( جهاد اکبر) ………………………………………………………………………………………………….37

4-2-4-1-1-1- جهاد با نفس………………………………………………………………………………………………………………….38

4-2-4-1-1-2- جهاد با شیطان………………………………………………………………………………………………………………39

4-2-4-1-2- جهاد بیرونی(جهاد اصغر) …………………………………………………………………………………………………39

4-2-4-1-2-1-جهاد سخت……………………………………………………………………………………………………………………39

4-2-4-1-2-2- جهاد نرم……………………………………………………………………………………………………………………….40

4-2-4-1-2-2-1- جهاد فرهنگی…………………………………………………………………………………………………………..40

4-2-4-1-2-2-2- جهاد اقتصادی………………………………………………………………………………………………………….41

4-2-4-1-2-2-3- جهاد سیاسی……………………………………………………………………………………………………………43

4-2-5- زمینه شناسی……………………………………………………………………………………………………………………………. 44

4-2-5-1- ایمان………………………………………………………………………………………………………………………………………45

4-2-5-2- تقوی………………………………………………………………………………………………………………………………………45

4-2-5-3- یقین……………………………………………………………………………………………………………………………………….46

4-2-5-4- هجرت ……………………………………………………………………………………………………………………………………46

4-2-6- ارزش شناسی………………………………………………………………………………………………………………………………47

عنوان                                                                                                                                صفحه

4-2-6-1- حق و باطل……………………………………………………………………………………………………………………………..47

4-2-7- انسان شناسی……………………………………………………………………………………………………………………………. 48

4-2-7-1- شاخصه های اخلاقی………………………………………………………………………………………………………………48

4-2-7- 1-1-توحید و توکل……………………………………………………………………………………………………………………48

4-2-7- 1-2- سختی پذیری…………………………………………………………………………………………………………………..49

4-2-7- 1-3- صبر واستقامت…………………………………………………………………………………………………………………50

4-2-7- 1-4 – تلفیق مهر و قهر……………………………………………………………………………………………………………..52

4-2-7- 1-5- ترجیح زندگی آخرت به دنیا……………………………………………………………………………………………52

4-2-7-2- شاخصه های اجتماعی…………………………………………………………………………………………………………..53

4-2-7-2-1- وظیفه شناسی……………………………………………………………………………………………………………………54

4-2-7-2-2- دشمن شناسی…………………………………………………………………………………………………………………..55

4-2-7-2-3- ظلم ستیزی……………………………………………………………………………………………………………………….56

4-2-7-2-3-اطاعت پذیری………………………………………………………………………………………………………………………57

4-2-8- پیامد شناسی………………………………………………………………………………………………………………………………58

4-2-8-1- پیامد مثبت…………………………………………………………………………………………………………………………….58

4-2-8-1-1- هدایت…………………………………………………………………………………………………………………………………58

4-2-8-1-2- رزق کریم……………………………………………………………………………………………………………………………59

4-2-8-1-3- خیرو فلاح…………………………………………………………………………………………………………………………..59

4-2-8-1-5- فلاح …………………………………………………………………………………………………………………………………..60

4-2-8-1-4- غفران …………………………………………………………………………………………………………………………………60

4-2-8-2- پیامد منفی………………………………………………………………………………………………………………………………60

4-2-8-2-1- جایگزین کردن گروه دیگری………………………………………………………………………………………………60

4-2-8-2-1- عذاب الهی ………………………………………………………………………………………………………………………….61

4-2-9- آسیب شناسی………………………………………………………………………………………………………………………………61

4-2-9-1- دنیاطلبی…………………………………………………………………………………………………………………………………..62

4-2-9-2- گرایش به مال و قدرت…………………………………………………………………………………………………………….62

4-2-9-3- راحت طلبی…………………………………………………………………………………………………………………………….62

4-2-9-4- ترس…………………………………………………………………………………………………………………………………………63

4-2-9-5- سیاهی قلوب……………………………………………………………………………………………………………………………64

عنوان                                                                                                                                صفحه

4-2-9-6- عذر تراشی……………………………………………………………………………………………………………………………….64

4-3. بخش دوم : دلالت تربیتی

4-3-1- مفهوم شناسی تربیت جهادی……………………………………………………………………………………………………….65

4-3-2- الزامات راهبردی در تربیت جهادی……………………………………………………………………………………………….65

4-3-2-1- الزامات معرفتی………………………………………………………………………………………………………………………….66

الزام اول: شناخت حداکثری از دین……………………………………………………………………………………………………………..66

الزام دوم : آمیختگی حیات با رنج………………………………………………………………………………………………………………..67

الزام سوم: هدفمندی در سخت کوشی…………………………………………………………………………………………………………68

الزام چهارم: شناخت حق و تقابل همیشگی با باطل……………………………………………………………………………………68

الزام پنجم : نگرش سلسله مراتبی در هدایت و تبعیت…………………………………………………………………………………69

4-3-2-2- الزامات عملی……………………………………………………………………………………………………………………………..70

الزام اول: مراقبت هماهنگ درون و برون……………………………………………………………………………………………………..70

الزام دوم : پویایی هماهنگ با ضرورت زمانه…………………………………………………………………………………………………71

الزام سوم: اعتدال در طریق…………………………………………………………………………………………………………………………..72

4-3-3- قلمروهای تربیتی جهاد………………………………………………………………………………………………………………….73

تربیت اسلامی: مرحله زمینه ساز………………………………………………………………………………………………………………….73

تربیت اخلاقی: مرحله آغازین……………………………………………………………………………………………………………………….74

تربیت اجتماعی: مرحله عملیاتی………………………………………………………………………………………………………………….75

4-3-4- نقش مربی در تربیت جهادی………………………………………………………………………………………………………..75

4-3-4-1- موقعیت های تربیتی………………………………………………………………………………………………………………….77

4-3-4-1-1-  هجوم (حصارشکنی) …………………………………………………………………………………………………………..77

4-3-4-1-2-  موقعیت دفاع(حصاربندی) …………………………………………………………………………………………………78

4-3-4-1-3-  موقعیت هجرت (طرد آگاهانه) ………………………………………………………………………………………….79

4-3-4-1-4-  تقیه(سکوت آگاهانه) ………………………………………………………………………………………………………….80

فصل پنجم: نتیجه گیری

5-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………82

۲-۵-  بررسي سؤال‌ها و نتيجه‌گيري………………………………………………………………………………………………………….82

5-2-1- يافته‌هاي پژوهش در رابطه با سؤال اول…………………………………………………………………………………………83

  5-2-2-يافته‌هاي پژوهش در رابطه با سؤال دوم……………………………………………………………………………………….86

عنوان                                                                                                                                صفحه

3-۵- پيشنهادها…………………………………………………………………………………………………………………………………………..89

5-3-1-  براي كارگزاران تربيتي…………………………………………………………………………………………………………………90

5-3-2- برای پژوهشگران……………………………………………………………………………………………………………………………90

منابع و مآخذ………………………………………………………………………………………………………………………………………………..91

فهرست شکل ها

عنوان                                                                                                                                   صفحه

شکل 4-1: عناوین کلی مبانی نظری جهاد در قرآن…………………………………………………………………………………..83                                                                                                                           

شکل 4-2: شاخصه های انسان جهادی از نظر قرآن…………………………………………………………………………………..85

شکل 4-3: الزامات راهبردی در تربیت جهادی…………………………………………………………………………………………..87

شکل 4-4: موقعیت تربیتی مبتنی بر موقعیت جهاد…………………………………………………………………………………..88

شکل 5-1: تبیین کلی تربیت جهادی…………………………………………………………………………………………………………86