جنبه­های اکوفیزیولوژیک رقابت ذرت (Zea mays L.) با علف هرز تاج خروس ریشه قرمز    (Amaranthus retroflexus L.) در شرایط پرنهاده و کم­نهاده

تعداد169صفحه در فایل word

رساله دوره دکتری تخصصی در رشته زراعت

جنبه­های اکوفیزیولوژیک رقابت ذرت (Zea mays L.) با علف هرز تاج خروس ریشه قرمز    (Amaranthus retroflexus L.) در شرایط پرنهاده و کم­نهاده

چکیده

بررسی و درک پاسخ گیاهان زراعی در شرایط رقابت با علف­های هرز به تیمارهای مختلف نیتروژن و آبیاری نقش مهمی را در استفاده بهینه از منابع و افزایش تولید به ویژه در اراضی شنی ایفا می­کند. در بین علف­های هرز، تاج خروس ریشه قرمز (Amaranthus retroflexus L.) یکی از مهم­ترین علف­های هرز مزارع ذرت در سراسر دنیا به شمار می­رود. به منظور بررسی جنبه­های اکوفیزیولوژیک رقابت بین ذرت (هیبرید سینگل کراس 604) و تاج خروس ریشه قرمز در شرایط پرنهاده و کم­نهاده، آزمایشی مزرعه­ای در اقلیم نیمه خشک ایران در دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس طی سال­های 1389 و 1390 انجام شد. در این آزمایش اثر مقادیر مختلف نیتروژن و رژیم­های آبیاری بر شاخص سطح برگ و ماده خشک ذرت و تاج خروس، عملکرد دانه ذرت و تاج خروس، جذب و کارائی استفاده از نیتروژن و آب و میزان شستشوی نیتروژن مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش به صورت اسپیلت- فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک­های کامل تصادفی با چهار تکرار اجرا شد. تیمارهای آبیاری در دو سطح به صورت رژیم کم آبیاری (L_ir) و رژیم آبیاری کامل (F_ir) درکرت­های اصلی، و فاکتوریل مقادیر مختلف نیتروژن (0، 150، 300 و 450 کیلوگرم نیتروژن در هکتار) و همچنین وجود(CP)  و عدم وجود علف هرز (C) در کرت­های فرعی قرار گرفتند. میانگین دو سال آزمایش نشان داد که افزایش مصرف نیتروژن (از 0 تا 450 کیلوگرم در هکتار) سبب افزایش شاخص سطح برگ ذرت به میزان 9/0 و 6/0 واحد به ترتیب در تیمارهای CP-F_ir و CP-L_ir گردید. در حالی­که پاسخ تاج خروس به افزایش مصرف نیتروژن بیش از ذرت بود، به­ طوری­که افزایش کاربرد نیتروژن، شاخص سطح برگ تاج خروس را به مقدار 4/1 و 1 واحد به ترتیب تحت رژیم­های آبیاری کامل و کم آبیاری افزایش داد. نتایج آشکار ساخت که شاخص سطح برگ ذرت نسبت به کمبود آب حساسیت بیشتری دارد در حالی که شاخص سطح برگ تاج خروس بیشتر از کمبود فراهمی نیتروژن متاثر می­شود. علاوه بر این نتایج نشان داد که اثر مثبت نیتروژن بر عملکرد دانه ذرت، به وسیله افزایش دسترسی به آب افزایش می­یابد. بر عکس در شرایط کمبود آب اثر مفید نیتروژن به شدت کاهش می­یابد. در شرایط وجود علف­های هرز، زمانی که رطوبت به میزان کافی تامین شده بود (تیمار CP-F_ir) افزایش مصرف نیتروژن تا 300 کیلوگرم در هکتار به طور معنی­داری عملکرد دانه ذرت را افزایش داد. در مقابل، تحت رژیم کم آبیاری همراه با وجود علف­های هرز (تیمار CP-L_ir)، سطوح مختلف نیتروژن اثر معنی­داری بر عملکرد دانه ذرت نداشتند. پاسخ عملکرد دانه تاج خروس به افزایش مصرف نیتروژن به ویژه در رژیم آبیاری کامل، خطی بود بدین معنی که افزایش هر سطح نیتروژن با افزایش عملکرد دانه تاج­خروس همراه بود. نتایج بیانگر آن بود که در هر دو رژیم آبیاری افزایش مصرف نیتروژن، افت عملکرد دانه ذرت ناشی از رقابت تاج­خروس را تشدید نمود. در هر دو گیاه (ذرت و تاج­خروس) و در هر دو رژیم آبیاری افزایش مصرف نیتروژن با افزایش کارائی مصرف آب همراه بود. نتایج حاکی از این مطلب است که اگر چه کارائی مصرف آب تاج­خروس کمتر از ذرت بود اما اثر مثبت نیتروژن بر این صفت در تاج­خروس بیش از ذرت بود. در مجموع چنین استنباط می­شود که افزایش مصرف نهاده­ها (آب و نیتروژن) به منظور غلبه بر رقابت تاج خروس با ذرت به ویژه در اراضی شنی راهبرد مناسبی نیست.

کلمات کلیدی: تداخل علف­هرز، جذب نیتروژن، خاک­های شنی، شاخص سطح برگ، شستشوی نیتروژن