تعیین تنوع و ساختار ژنتیکی جوهای بومی و تجاری ایران با استفاده از نشانگرهای ریزماهواره

واژه­های کلیدی:  ارقام بومی، تنوع ژنتیکی، ساختار ژنتیکی، نشانگرهای ریزماهواره

چکیده

توده­های بومی گیاهان زراعی به علت سازگاری وسیع به شرایط آب و هوایی و دارا بودن ژن­های مفید، ذخایر ژنتیکی با ارزشی برای برنامه­های اصلاحی می­باشند. گام اول در استفاده از ارقام بومی، تعیین سطح تنوع و ساختار ژنتیکی آن­ها است. در مطالعه حاضر، تنوع و ساختار ‌ژنتیکی توده­های بومی، ارقام تجاری و لاین­های اصلاحی جو با استفاده از 61 جفت آغازگر SSR بررسی شد. با استفاده 51 جفت آغازگر چند‌شکل، 236 آلل با دامنه 2 تا 15 و میانگین 3/4 آلل به‌ازای هر جایگاه در ژنوتیپ­های مورد بررسی تکثیر شد. متوسط میزان اطلاعات چندشکلی (PIC)، 47/0 با دامنه 1/0 تا 89/0 به ترتیب برای نشانگرهای EBMAC659 و BMAC0032 بدست آمد. کمترین و بیشترین فراوانی آلل شایع مربوط به نشانگر‌های BMAC0032 (15/0) و HVM43 و  EBMAC659(58/0) بود. تنوع ژنی بین 1/0 (EBMAC659) تا 9/0 (BMAC0032) با میانگین 52/0 متغیر بود. تجزیه واریانس مولکولی نشان‌دهنده سهم بیشتر واریانس درون‌گروهی(94%) در تبیین واریانس مولکولی کل بود. در بین گروه­های مورد بررسی، ارقام تجاری و لاین‌های اصلاحی، بیشترین (14/41)  و ژنوتیپ‌های بومی مصر کمترین (35/31) واریانس درون گروهی را داشتند. حداکثر و حداقل شاخص‌های شانون و تنوع‌ژنی به ترتیب به ژنوتیپ‌های بومی ایران و مصر تعلق داشت. تجزیه‌خوشه‌ای با استفاده از الگوریتم Neighbor-Joining و ضریب فاصله Jukes-Cantor ژنوتیپ‌ها را به پنج گروه منتسب کرد. در این گروه­بندی، ژنوتیپ‌های بومی ایران در دو گروه و ژنوتیپ‌های بومی چین در اکثر گروه‌ها پراکنده شدند. در تجزیه به بردارهای اصلی، سه بردار اصلی اول در مجموع 17/70% از تغییرات مولکولی بین ژنوتیپ‌ها را تبیین کردند.